مزیت نسبی مستندسازان جبهه انقلاب انتخاب سوژه است/ تمجید از مستند «اسدالجنوب»

حلقه وصل: گعده «راه‌نما» به همت دبیرخانه جشنواره مردمی فیلم عمار با نقد و بررسی مستند «اسدالجنوب» به کارگردانی «حامد حزباوی» با حضور نعمت‌الله سعیدی، نویسنده و منتقد سینما و آرش فهیم، مجری و کارشناس در حسینیه هنر تهران برگزار شد.

حزباوی در ابتدا در مورد دلیل انتخاب سوژه مستند گفت: دلیل اینکه ما در بین فرماندهان و رزمندگان مقاومت سراغ شخصیت «سید داغر موسوی» رفتیم گذشته‌ او بود. گذشته‌ای که سرشار از حماسه و افتخار بود و از زمان انتفاضه شعبانیه در سال ۱۹۹۱ شکل می‌گرفت. زمانی که انتفاضه در عراق به سرانجام نمی‌رسد آن‌ها به ایران رجوع می‌کنند و خانواده‌هایشان را در ایران می‌گذارند و خودشان یک گروه کوچک مقاومت به نام «قواه سیدالشهدا» در هور راه می‌اندازند و از آنجا عملیات‌هایی علیه رژیم بعث و صدام داشته‌ و در جنگ تحمیلی هشت‌ساله نیز کنار رزمندگان ایرانی علیه صدام می‌جنگیدند و همین برای ما خیلی جذاب بود.

شخصیت تراز انقلاب اسلامی
فهیم نیز در مورد این مستند افزود: به نظر من مستند «اسدالجنوب» ماهیت رهایی‌بخش و انسان‌ساز انقلاب اسلامی را دقیقاً درجایی نشان می‌دهد که یکی از مراکز اصلی حمله به انقلاب بود. یعنی عراق که بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی توسط حزب بعث و صدام، جنگ تحمیلی علیه انقلاب و نظام نوپای اسلامی را راه‌اندازی کرد. اما ما در این فیلم افرادی ازجمله «سید داغر موسوی» را می‌بینیم با وجود اینکه عراقی هستند می‌توان به‌عنوان شخصیت‌های تراز انقلاب اسلامی قلمداد کرد.

توفیق مستند در انتخاب سوژه
سعیدی در مورد توفیقات مستند «اسدالجنوب» اظهار داشت: نخستین مزیت نسبی مستندسازان جبهه انقلاب، انتخاب سوژه است و بخش عمده‌ای از توفیقشان و تعهدی را که بر عهده ‌دارند و انجام می‌دهند عمدتاً در همین انتخاب سوژه‌ها است که اتفاق می‌افتد. قاعدتاً در مورد هر کار رسانه‌ای و مستند با سه مقطع مواجه هستیم. اول اینکه این مستند چه می‌گوید؟ دوم، مستند چه می‌خواسته بگوید؟ آیا چیزی که می‌گوید همان چیزی است که قصد گفتنش را داشته است؟ و مرحله سوم، چه باید می‌گفت؟ در مرحله اول این مستند حرف برای گفتن دارد. در مرحله دوم باید ببینیم این حرفی که برای گفتن دارد، آیا همان بوده که می‌خواسته بگوید؟ در مرحله سوم که فراتر از رسانه است دیگر ما کاری به امکانات مستندساز و مشکلات پشت پرده نداریم و از دید یک بیننده توقع داریم حرف‌هایی را بگوید.

برگ برنده‌ انقلاب اسلامی
وی تصریح کرد: اکنون مهم‌ترین برگ برنده‌ انقلاب اسلامی که حضور ما در سوریه و عراق است که به یکی از مشکلات آن تبدیل‌شده است. هر عقل سلیمی با مقداری دقت متوجه می‌شود که ورای گفتمان‌های اسلام و آمریکا و وهابیت این نشانگر قدرت سیاسی کشور است. اینکه کشوری به این مقدار قدرت نفوذ دست پیداکرده یک برگ برنده است. چه اتفاقی افتاده که مسئله‌ به این مهمی به یکی از مشکلات و نقاط ضعف رسانه ما تبدیل‌شده است و برخی می‌گویند چرا باوجود این‌همه مشکلات اقتصادی در داخل ما باید به کشورهای دیگر کمک کنیم؟ به این دلیل که ما در سطح اول هم کار رسانه‌ای انجام نداده‌ایم و علیرغم اینکه در منطقه از نظر نظامی حرف اول را می‌زنیم ولی در زمینه‌ دیپلماسی رسانه‌ای خوب کار نکرده‌ایم و این بخش را رها کرده‌ایم. از این نظر مستند «اسد الجنوب» کار بسیار مهمی ست.

مستندی سرشار از محتوا
حزباوی گفت: مستند سید داغر فرم عجیب ‌و غریبی ندارد و مستندی هم نیست که قصه‌گو باشد اما سرشار از محتوا است و تقریباً نصف مستند را به مسئله هور، که هم دغدغه‌ خود ما و هم دغدغه‌ شهید بود پرداختیم و تا الآن به این اندازه نسبت به هور پرداخته نشده است. من شاید به لحاظ فرم و قصه‌گویی از مستند راضی نباشم اما به لحاظ محتوا و تاریخ و معرفی سید داغر قطعاً از فیلم راضی هستم.

حوزه حاکمیتی، حوزه نفوذ و حوزه علاقه
هر قدرت سیاسی یک حوزه حاکمیتی دارد یعنی در همان مرزهای که  قدرت سیاسی حکومت می کند. در درجه دوم  هر قدرت سیاسی یک حوزه نفوذ قدرت دارد یعنی در همان نقاطی که می تواند نفوذ کند و تاثیر‌گذار باشد و در درجه سوم یک حوزه علاقه دارد، مثلا  کشوری مثل آمریکا نه تنها عراق رو حوزه علاقه و نفوذ، بلکه حوزه حاکمیتی خودش تعریف می‌ کند، چون هر قدرتی که در حوزه علاقه شکست بخورد باید به حوزه نفوذ عقب نشینی کند، اگر در حوزه نفوذ هم شکست بخورد باید به حوزه حاکمیت عقب نشینی کند. اگر داعش در عراق به فرض موفق به تجزیه این کشور می‌شد ما با انواع بحران‌های ملی در داخل کشور مواجه می‌شدیم و بحران از حوزه نفوذ به حوزه حاکمیتی ما منتقل می‌شد.

معرفی اشتباه و ایجاد بحران
سعیدی با اشاره به ملیت سید داغر گفت: من به ‌عنوان مخاطب در مستند «اسدالجنوب» با شخصیتی مواجه هستم که چریکِ مبارزِ جهادگرِ شیعه‌ی اهل سیاستِ عربِ عراقی است. اما دشمنان ما این تصویر را عوض می‌کنند و یک عراقیِ عربِ شیعه‌ چریکِ مبارز را به تصویر می‌کشند و دقیقاً برعکس نشان می‌دهند. چطور می‌شود که عرب بودن و عراقی بودن در یک نگاه کاملاً یک بحران می‌شود و به‌محض اینکه دقیق نگاه می‌کنیم مزیت ما می‌شود؟ در نگاه ما اصلاً بحث عرب و عجم مطرح نیست. وقتی کسی بحث ملیت را مطرح کند کشور ما را با بحران مواجه می‌کند چون ما کشور هفتاد و دو ملت هستیم.

وی در بیان ضعف مستند افزود: یکی از کاستی‌های جدی فیلم این است که به جزئیات زیاد دقت نمی‌کند، مثلاً کافی بود یک مورد از صدها نزاع و اختلاف قبیله‌ای که سید داغر حل کرده است را نشان دهد و این شاید می‌توانست میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری رسانه‌های رقیب ما برای ایجاد تفرقه را خنثی کند.

اتحاد ایران و عراق با مستند اسدالجنوب
فهیم در پایان گفت: همان‌طور که گفته شد مستند اسدالجنوب، مستند موفقی است و توفیق‌های متعددی دارد از جمله اینکه در مرتبه‌ انتخاب سوژه سراغ موضوعی رفته که بسیار مهم بوده و تا الآن کسی درباره‌اش کارنکرده است و در شرایط کنونی کشورمان و منطقه می‌تواند مؤثر باشد. به نظر من نوع نگاه کارگردان مستند آقای حزباوی نگاهی کاملاً سالم بوده و منافع ملی ما در آن لحاظ شده است و این فیلم علاوه بر اینکه یک فیلم انقلابی و اسلامی و وطن دوستانه هست، فیلمی به سود شرایط منطقه نیز هست و می‌تواند اتحاد دو ملت ایران و عراق را تقویت کند و هم مخاطب ایرانی و هم مخاطب عراقی با دیدنش نسبت به هم علاقه بیشتری پیدا می‌کنند.