به گزارش حلقه وصل، یکی از مهمترین سوالات مطرح درباره همکاری ایران با گروه ویژه اقدام مالی FATF، چرایی اصرار دولت مبنی بر تصویب لوایح درخواستی این نهاد بین الدولی است. بسیاری از کارشناسان این موضوع را ناشی از پیشنهادهای گروه بین المللی بحران می دانند و اعتقاد دارند این گروه تاثیرات جدی در سیاست خارجی آمریکا بخصوص در جناح دموکرات ها دارد و همچنین با تیم سیاست خارجی دولت روحانی ارتباط دارد. اما این گروه چیست و «واقعا» چه نقشی در تصمیم سازی در سیاست خارجی ایران در دولت روحانی بازی می کند؟
ویدئویی درباره این موضوع ببینید:
*گروه بین المللی بحران در نمای نزدیک
گروه بین‌المللی بحران(International Crisis Group)، یک سازمان ظاهرا غیردولتی و غیرانتفاعی است که در سال ۱۹۹۵ با هدف فعالیت در زمینه مطالعه مناقشات خشونت‌بار و تدوین راه حل برای آنها تشکیل شد.
رئیس گروه بین المللی بحران، «رابرت مالی» است که در دولت باراک اوباما، به عنوان دستیار ویژه رئیس جمهوری و هماهنگ کننده کاخ سفید در امور خاورمیانه فعال بود. این اندیشکده نفوذ بسیار عمیقی در ساختار حکومتی آمریکا دارد و به عنوان بازوی اثرگذار وزارت خارجه آمریکا و سازمان سیا شناخته می شود.
چهره اصلی و تامین‌کننده مالی اصلی این سازمان «جورج سوروس» معمار انقلاب های رنگی در دنیا است که همراه با الکساندر (پسرش) عضو هیئت امنای این اندیشکده می باشند. جورج سوروس و بنیادهای وابسته به او در فتنه 88 نقش بسزایی داشتند، به‌طوری که فارن‌پالیسی در گزارشی با اشاره به نقش بنیادهای سوروس در در فتنه 88 نوشت: »بنیادهای وابسته به جورج سوروس، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 88 در ایران، دلارهای زیادی صرف آموزش عاملان سیاسی در تکنیک‌های ارتباطی و سازماندهی کردند».
جالب است بدانید یکی از اعضای اصلی هیئت مشاورین گروه بین المللی بحران، شیمون پرز رئیس سابق رژیم صهیونیستی است.
*نقش گروه بین المللی بحران در تصمیم سازی درباره روابط ایران و آمریکا در دولت روحانی
حال این سوال مطرح می شود که گروه بین المللی بحران چه نقشی در سیاست خارجی دولت روحانی ایفا می کند. برای یافتن پاسخ این سوال مناسب است نگاهی به برخی از تحولات مهم در روابط ایران و آمریکا در دولت های یازدهم و دوازدهم و نقش این گروه در این تحولات بیاندازیم:
پرده اول: برجام
یکی از مسائل مهمی که سوالاتی پیرامون ارتباطات خاص این گروه و تاثیرات آنها بر سیاست خارجی ایران ایجاد می‌کند، انتشار گزارشی تحت عنوان «ایران و 5+1: حل مکعب روبیک هسته ای» چندماه پیش از امضای توافق برجام توسط گروه بین المللی بحران بود که تقریبا بالای 90 درصد این متن دقیقا همان متن برجام بود. اتفاقی که بعد از انتشار متن برجام مورد تعجب کارشناسان روابط بین الملل قرار گرفت!
پرده دوم: آغاز برجام منطقه ای از یمن
در آخرین گزارش گروه بین المللی بحران با عنوان «On Thin Ice: The Iran Nuclear Deal at Three» که اواخر دی ماه 97 منتشر شد، ضمن توصیه به ایران برای حرکت به سمت برجام منطقه ای، آمده است: «ایران نباید مرزهای برجام را دستکاری کند یا به تنش های منطقه ای دامن بزند...می توان گفت که محتمل ترین نقطه برای شروع یمن است. جایی که مذاکرات زیر سرپرستی سازمان ملل، امیدی واقعی برای کاهش تنش ها و امکانی برای حل و فصل این درگیری چهار ساله به وجود آورده است...مذاکرات منطقه ای ایران با 4 (3 به علاوه ایتالیا) باید عمیق تر و گسترده تر شود تا فراتر از یمن برود و دیگر مسائل امنیتی را که در آن منافع مشترک وجود دارد در برگیرد».
جالب اینجاست که شاهد هستیم عملا برجام منطقه ای دقیقا از یمن آغاز شده است، خبری که عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه در 7 خرداد 97 در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما با استثنا خواندن یمن، خبر از مذاکرات منطقه ای بر سر مسائل یمن داد و گفت: «مذاکرات منطقه تنها درباره یمن به دلیل مسایل انسانی و رنجی که آنها می‌برند تصمیم گرفتیم با اروپایی‌ها گفتگوهای جداگانه ای داشته باشیم. آقای جابری انصاری با تیمی از ایتالیا، فرانسه، انگلیس و فرانسه درباره یمن مذاکرات را پیش می‌برد».
اواخر پارسال هم حسین جابری انصاری دستیار ارشد وزیر خارجه ایران در گفت‌وگو با سالنامه روزنامه اعتماد ضمن تایید موضوع مذاکره با اروپایی ها درباره یمن، دقیقا توصیه های گروه بحران را تکرار کرد و از گسترده ترشدن برجام منطقه ای خبر داد و گفت: «صراحتا اعلام کرده‌ایم اگر گفتگوها با 4 کشور اروپایی درباره یمن به نتیجه برسد، گفتگو در ارتباط با مسائل دیگر را نیز مورد توجه قرار خواهیم داد. این موضع را با صدای بلند هم به اروپایی‌ها گفته‌ایم».
پرده سوم: اتخاذ راهبرد صبر تا پایان دولت ترامپ
در بخشی از آخرین گزارش گروه بین المللی بحران به ایران توصیه شده است که تا انتهای دولت ترامپ کاملا متعهد در برجام بماند و منتظر دولت بعدی دموکرات آمریکا باشد. در این بخش از گزارش مذکور آمده است: «اگر ایران به صبر راهبردی خود ادامه بدهد و تصمیم بگیرد تا پایان ریاست جمهوری ترامپ صبر کند، دولت آمریکا نه به توافقی بهتر که آرزویش را دارد دست می یابد، نه رفتار ایران را تغییر می دهد».
در بخشی دیگری از این گزارش آمده است: «در تهران اجماع گسترده این است که منتظر ماندن برای پایان دوره دولت ترامپ بهترین گزینه بر موجود برای ایران است».
این توصیه وقتی معنادارتر می شود که ماجرای دیدارهای مخفی محمدجواد ظریف و جان کری (وزیر امور خارجه دولت اوباما) را که چندی پیش افشا شد را بازخوانی کنیم. جان کری وزیر امور خارجه سابق آمریکا در تاریخ 21 شهریور 97 در مصاحبه با یک رادیو گفت که وی طی ماه های اخیر سه یا چهار بار با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران دیدار کرده است، دیداری که توسط سخنگوی وزارت خارجه تایید شد و رسانه ها محتوای آن را لابی دموکرات ها با ظریف، جهت حفظ برجام ذکر کردند و البته واکنش انتقادی ترامپ نیز این امر را تایید کرد. ترامپ در توئیتی نوشت: «او به آنها گفت تا منتظر پایان دولت ترامپ باشند». چندی بعد هم جان کری در برنامه Real Time صراحتا درباره این موضوع گفت: «ترامپ حقیقت را گفته است».
پرده چهارم: تبادل زندانیان و تلاش برای مذاکره چراغ خاموش با آمریکا
در بخشی از آخرین گزارش گروه بین المللی بحران با عنوان «On Thin Ice: The Iran Nuclear Deal at Three» آمده است: «بهترین گزینه برای ایالات متحده این است که پیشنهاد مذاکرات محرمانه و خصوصی به ایران بدهد که تمرکز آن بر رهایی شهروندان آمریکایی زندانی در ایران _ولی نه محدود به این مسئله_ باشد».
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: «گزارش هایی وجود دارد مبنی بر این که مقام های ایالات متحده با مقام‌های ایران تماس گرفته اند تا درباره سرنوشت زندانیان آمریکایی در ایران مذاکره کنند».
همچنین در یکی دیگر از بخش های این گزارش گروه بین المللی بحران آمده است: «در شرایط کنونی، ایران احتمالا مذاکرات علنی را تسلیم شدن غیرقابل قبول در برابر زورگویی آمریکا تلقی خواهد کرد؛ همچنان که در دولت اوباما اتفاق افتاد، دیپلماسی در سکوت (همراه با کاهش جنگ لفظی) بخت بیشتری برای موفقیت در ابتدای کار دارد».
چند ماه بعد خبری منتشر شد که نشان داد این توصیه گروه بین المللی بحران هم توسط دولت روحانی در حال اجراست. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در تاریخ 4 اردیبهشت ماه 98 گفت: «آنچه که من می‌توانم به عنوان وزیر خارجه انجام دهم، این است که این پیشنهاد را علنا روی میز مذاکرات بگذارم. بیایید آنها را تبادل کنیم...ما شش ماه پیش به دولت آمریکا اطلاع دادیم که آمادگی این کار را داریم و هنوز هیچ پاسخی دریافت نکرده‌ایم».
بعد از رسانه ای شدن این موضوع، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا لیستی از جاسوسان خود را اعلام کرد و خواستار آزادی آنها شد. وی گفت: «ما از ایران می‌خواهیم همه اشخاص آمریکایی که به طرز غیرمنصفانه بازداشت یا مفقود شده‌اند از جمله ژیو وانگ، رابرت لوینسون، سیامک نمازی، نزار زاکا و دیگران را آزاد کنند.»
اما یک ماه از اظهارات علنی ظریف برای تبادل زندانیان نگذشته بود که نزار زاکا جاسوس دوتابعیتی آمریکایی-لبنانی از افراد لیست اعلامی وزارت خارجه آمریکا در خردادماه ۹۸ آزاد شد و طی بیانیه ای اعلام کرد: «آزادی من بخشی از معامله ایران با آمریکا بود».
همچنین حسن روحانی رئیس جمهور در تاریخ 14 آبان ماه امسال صراحتا مذاکرات پنهانی را تایید کرد و گفت: «به تمام مذاکراتی که با برخی از کشورها در پشت پرده برای حل و فصل انجام می دهیم، متعهد هستیم و به این مذاکرات ادامه خواهیم داد و پیش خواهیم برد».
حدود یک ماه بعد، یکی دیگر از افراد نام برده شده در لیست جاسوس های آمریکایی به نام ژیو وانگ با واسطه سوئیس آزاد شد و مورد استقبال برایان هوک رئیس گروه ویژه اقدام علیه ایران قرار گرفت.
*ارتباطات گروه بین المللی بحران با مقامات دولت روحانی و حامیانش
برای اینکه نقش گروه بین المللی بحران در سیاست خارجی دولت روحانی را بهتر درک کنیم، مناسب است نگاهی به ارتباطات اعضای این گروه با مقامات دولت روحانی و حامیانش بیندازیم.
در آخرین گزارش گروه بین المللی بحران به حضور ظریف در جلسه این گروه در اکتبر 2018 اشاره شده است، خبری که در همان زمان، بدون اعلام جزئیات در رسانه های خبری رسمی از جمله خبرگزاری ایسنا با اعلام استقبال «رابرت مالی» رئیس گروه بین المللی بحران از ظریف، منتشر شد. البته این موضوع گویا مسبوق به سابقه هم بوده و برای نمونه خبرگزاری ایسنا مجددا بدون انتشار جزئیات، به جلسه ظریف با این گروه در 4 مهرماه 96 در نیویورک اشاره کرده است.
البته این ارتباطات یک طرفه نبود و اعضای گروه بین المللی بحران هم در دوره دولت روحانی به ایران سفر کرده اند. به عنوان مثال، علی واعظ تحلیل گر ارشد گروه بین المللی بحران به همراه چند عضو دیگر این گروه، در ۲۷ اسفند ماه ۹۲ یعنی در ابتدای مذاکرات هسته ای دولت روحانی به ایران سفر کردند و در سکوت خبری آخر سال به دیدار مرحوم هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام و بعضی از مسئولین وقت رفتند.
خاطر نشان می گردد علی واعظ تحلیل گر ارشد گروه بین المللی بحران در امور ایران که برخی رسانه های نزدیک به دولت مانند سایت خبرآنلاین در میانه مذاکرات هسته ای از وی مصاحبه اختصاصی گرفتند، خبرنگار پیشین رادیو آزادی اروپا (متعلق به سازمان سیا) و تحلیل گر دائم بی بی سی، رویترز و سی ان ان است، کسی که در میانه مذاکرات هسته ای به عنوان تحلیل گر مستقل! محل رجوع همه طرف های مذاکرات و حتی طرف ایرانی! بوده است.
*توصیه گروه بین المللی بحران به دولت روحانی درباره FATF
در بخش دیگری از آخرین گزارش این اندیشکده پرنفوذ و موثر آمریکایی درباره ایران آمده است: «اگر ایران می خواهد منافع خود را از SPVو دیگر سازوکارهای بانکی به حداکثر برساند، باید قوانین مهمی _از جمله دو لایحه الحاق ایران به کنوانسیون بین المللی منبع تأمین مالی سازمان های تروریستی و جنایات سازمان یافته فراملی_ را تصویب و اجرا کند، و به طور کامل ارزیابی بایسته، شفافیت، نظام مندی و دیگر نگرانی های ذکر شده در طرح اجرایی FATF برای ایران را پاسخ گوید».
این جملات گزارش گروه بین المللی بحران دقیقا یادآور ادعاهای مقامات ارشد دولتی درباره ضرورت تصویب لوایح درخواستی FATF است. ظاهرا همانطور که شاهد تاثیرگذاری و تحقق پیش بینی های این گروه در مسائل مختلف سیاست خارجی دولت روحانی مانند متن برجام و مذاکرات از تبادل زندانیان بوده ایم، اکنون این تصمیم سازی را در اصرار مقامات ارشد دولتی در تصویب لوایح FATF هستیم.
در پایان این سوالات مطرح می شود که آیا تمام این قرابت ها و هم زبانی های میان گروه بین المللی بحران که بازوی وزارت خارجه و سازمان سیا آمریکا شناخته می شود با تیم سیاست خارجی دولت روحانی اتفاقی است؟ چگونه است که از متن برجام تا پیشنهاد مذاکرات منطقه ای بر مساله یمن تا مذاکره با آمریکا برای تبادل زندانیان تا اتخاذ راهبرد صبر تا پایان دولت ترامپ و نهایتا پیگیری تصویب لوایح درخواستی FATF و... همگی کاملا با پیشنهادهای گروه بین المللی بحران در یک خط و مسیر قرار دارد؟! چرا تاکنون محتوای جلسات جواد ظریف با این گروه منتشر نشده است؟ آیا نهادهایی چون مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز با تایید لوایح درخواستی FATF مغلوب بازی پیچیده گروه بین المللی بحران می شود؟