به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، طی روزهای اخیر بار دیگر قدرت دریایی کشورمان مورد توجه رسانه ها و کارشناسان جهان قرار گرفته چراکه ناوهای چینی و روسی در یکی از معدود برنامه های مشترک خود با یک کشور دیگر، برای برگزاری اولین رزمایش مشترک با جمهوری اسلامی ایران وارد بندر چابهار شده اند و در کنار شناورهای نیروی دریایی ارتش و سپاه پاسداران به انجام عملیات های مختلف اطلاعاتی و رزمی مشغولند. البته طی روزهای اخیر درباره ویژگی های مهم این شناورهای چینی و روسی، گزارشاتی منتشر شده اما بحث دیگر در خصوص این رزمایش، اهمیت ویژه حضور دو قدرت دریایی برای این تمرین مشترک با ایران است.
به همین خاطر، رزمایش مشترک ایران، چین و روسیه را باید از چند جهت مورد توجه قرار داد. اهمیت همکاری و اجرای عملیات مشترک تمرینات نظامی با ایران آنقدر برای ناوگان روسی مهم بوده که پس از رزمایش چند روزه با هند، راهی طولانی را طی کرده و مستقیما به ایران آمده‌اند و از طرف دیگر ناوشکن چینی که تا خلیج عدن برای اسکورت شناورهای تجاری رفته بود، حالا به ایران آمده است. باید توجه داشت رزمایش‌های دریایی به دلیل بحث فاکتور مهم مسافت بین کشورهایی که دور از یکدیگر هستند، معمولا زیاد رخ نمی‌دهد اما امروز شاهد رزمایشی هستیم که نیروهای دو قدرت دریایی جهان در آن شرکت دارند.
حدود یک ماه پیش دو کشور چین و روسیه با آفریقای جنوبی نیز یک رزمایش سه جانبه دریایی داشتند که در این رزمایش یک رزم ناو روسی و یک ناو محافظ چینی به همراه شناورهای تدارکاتی همراه آنها در آن حضور پیدا کردند. اگر در اخبار چند سال اخیر کمی به جستجو بپردازیم متوجه می شویم که رزمایش هایی با حضور چند کشور و آن هم در این بعد فاصله، امری است که بسیار کم رخ می دهد. در بحث دو کشور روسیه و چین اگر بخواهیم به صورت خاص صحبت کنیم باید به این مسئله اشاره شود که رزمایش اخیر آنها با آفریقای جنوبی از جمله موارد بسیار معدود در این بحث به شمار می آید.
فراموش نکنیم که منطقه دماغه امید نیک در جنوب آفریقا از جمله مهمترین گذرگاه های آبی در جهان به حساب می آید و از طرف دیگر آفریقای جنوبی به عنوان یکی از قدرت‌های نوظهور اقتصادی جهان در کنار روسیه و چین به عنوان یکی از بازیگران اثر گذار آینده معرفی می شود. این رزمایش، اولین رزمایش مشترک سه کشور با همدیگر محسوب می‌شود.
تصویر ماهواره ای از ناوهای چینی، روسی و آفریقای جنوبی در جریان رزمایش مشترک اخیر
در این رزمایش از طرف چینی ها یک ناو محافظ تایپ 054 و از طرف روسیه نیز یک فروند رزم ناو کلاس اسلاوا حضور داشت. شناور روسی حاضر در این تمرین را شاید بتوان تا حدی قدیمی و از رده خارج حساب کرد ولی ناو چینی حاضر در این تمرین در آفریقای جنوبی از جمله طراحی های جدید چین محسوب می شود که در حقیقت بخش مهمی از توان دریایی چین را به خود اختصاص می دهد.
اما درباره حضور چین و روسیه در رزمایش مشترک با ایران نیز باید به این مسئله مهم اشاره کرد که چینی ها با یک ناوکشن تایپ 052 دی حضور پیدا کردند که از جمله سنگین ترین و در عین حال پیشرفته ترین ناوهای ساخت چین محسوب می شود و در حقیقت تلاش اژدهای زرد برای کپی ناوشکن های کلاس آلری بورک آمریکایی حساب می شود. پیش از این پیشرفته ترین ناو چینی که به ایران سفر کرده بود از کلاس 052 سی و در حقیقت نسل قبلی این شناورها محسوب می شد. این ناوشکن که توسعه یافته بر مبنای کلاس تایپ 052C است بدنه ای بزرگتر نسبت به این کلاس دارد و در طراحی آن تلاش شده، در کنار افزایش اندازه ناوشکن، با سطوح یکپارچه و دارای کمترین شکستگی، سطح مقطع راداری آن کاهش پیدا کند.
نام Xining (ژینینگ یا شینینگ) برگرفته از شهری تاریخی با همین نام و مرکز استان چینگهای در غرب چین است که بزرگترین شهر فلات تبت محسوب می‌شود. از سوی دیگر این کلاس از ناوشکن‌ها جزو جدیدترین شناورهای نیروی دریایی چین محسوب می‌شود به طوریکه ناوشکن Xining در ژانویه سال ۲۰۱۷ میلادی به ناوگان شمال نیروی دریایی چین ملحق شد.
ناوشکن Xining با شماره بدنه ۱۱۷ در حال ورود به بندر چابهار
مشخصات عمومی کلاس تایپ 052D شامل بیشترین وزن ۷۵۰۰ تن، طول ۱۶۱ متر، عرض ۱۷ متر و آبخور ۶ متر است. این ناوشکن همچنین به دلیل برخورداری از آشیانه، قابلیت حمل بالگرد را به صورت بلند مدت دارد. از جمله بالگردهایی که این ناوشکن قابلیت حمل آنها را دارد می‌توان به بالگرد هاربین Z-9، بالگرد ضدزیردریایی کاموف-۲۸ و بالگرد کاموف-۳۱ اشاره کرد. در بُعد تسلیحات نیز، ناوشکن Xining دارای ۶۴ سلول پرتاب عمودی موشک است که از این تعداد ۳۲ سلول در مقابل پل فرماندهی و ۳۲ سلول دیگر در قسمت میانی ناوشکن قرار دارد. از این ۶۴ سلول برای پرتاب موشک‌های پدافندی HHQ-9، موشک‌های کروز ضدکشتی YJ-18 و موشک‌های ضدزیردریایی CY-۵ استفاده می‌شود. توپ اصلی این ناوشکن نیز یک توپ ۱۳۰ میلیمتری چینی است.
همچنین Xining از یک سامانه دفاع نقطه‌ای نزدیک با نام Type 730 چینی نیز برای مقابله با تهدیدات هوایی نزدیک برخوردار است. این ناوشکن از نظر تجهیزات الکترونیکی و راداری نیز مجهز به رادار آرایه فازی و چند منظوره Type 346A است که از آن با نام «چشم اژدها» نیز یاد می‌شود. این ناوشکن به جهت برخورداری از رادار Type 346A که راداری چهار وجهی است و در چهار طرف پل فرماندهی نصب شده است و شباهت زیادی به سامانه Aegis ناوشکن‌های آمریکایی دارد، در رسانه‌های چینی به «ایجیس چینی» مشهور است. دیگر رادارهای این ناوشکن شامل رادار جستجوگر هوایی و سطحی Type 346، رادار جستجو و ردگیری اهداف سطحی Type 366، رادار جستجوگر هوایی Type 517H، رادار ناوبری Type 760 و رادار کنترل آتش Type 349A است
از طرف دیگر روسیه نیز با یک ناو تخصصی در بحث جنگ ضد زیردریایی وارد این رزمایش شده که نسبت به رزم ناوهای کلاس اسلاوا که به آفریقای جنوبی رفت، جدیدتر محسوب می شود.
در دهه 1980 میلادی نیروی دریایی شوروی به دنبال نسل جدیدی از شناورهای ضد زیردریایی جدید بود و طرح ناوهای کلاس Neustrashimyy طرح برنده در این زمینه بود. قرار بود شوروی سابق 7 فروند از این ناوها را در اختیار بگیرد که البته در این بین به دلیل فروپاشی شوروی سابق در نهایت 2 فروند از این ناوها در نهایت آمده شدند که در هر حال حاضر هر دو ناو های این کلاس در ناوگان دریای بالتیک نیروی دریایی روسیه حضور دارند. یکی از ناوها Neustrashimyy و دیگری هم که Yaroslav Mudry نام دارد. این ناو در سال 1991 میلادی به آب انداخته شد ولی تکمیل آن به دلیل مشکلات ناشی از فروپاشی شوروی شدیدا به تاخیر افتاده و در نهایت در سال 2009 میلادی وارد خدمت نیروی دریایی روسیه شده است.
ورود ناو روسی Yaroslav Mudry به بندر چابهار
این ناو روسی در حالت استاندارد 3800 تن و در حالت بارگیری کامل 4400 تن وزن دارد. طول آن 129 متر و عرض آن نیز 15.6 متر است. کل سیستم پیشران این ناو روسی قدرتی در حدود 110 هزار اسب بخار را تولید می کند. سیستم پیشران این ناو بر اساس سیستم ترکیبی توربین گازی – توربین گازی است که دارای 2 توربین و 2 میله انتقال نیرو به پره ها بوده و سرعت این ناو 56 کیلومتر بر ساعت و خدمه آن نیز 210 نفر است. این شناور روسی در بخش سیستم های راداری و سونار از این سامانه هایی مثل رادار جستجوی هوایی سه بعدی مدل MR-760، رادار جستجوی سطحی و هوایی مدل MR-352 Pozitiv، رادار کنترل آتش MR-360 Podkat و همچنین سیستم سونار نصب شده در بنده با نام MGK-345 Bronza و همچنین سیستم سونار با قابلیت غوطه وری و پایین رفتن در آب معروف به دم گاو را دارد. این سونار در فرکانس پایین فعالیت می کند.
در بخش تسلیحات ناو Yaroslav Mudry به 8 تیر موشک کروز ضد کشتی سری KH-35 مجهز شده که در دو سری پرتابگر 4 تایی بر روی این ناو نصب شده است. این موشک کروز روسی در حدود 130 کیلومتر برد داشته و وزن سر جنگی آن نیز 145 کیلوگرم است. سرعت آن نیز در زمان حرکت به سوی هدف در حدود 0.9 ماخ است. البته دیگر ناو این کلاس یعنی Neustrashimyy فاقد موشک های ضد کشتی است. این ناو همچنین به 32 سلول پرتاب عمودی برای شلیک مدل دریایی سامانه دفاع نزدیک هوایی تور مجهز شده که برد آن در حدود 15 کیلومتر و ارتفاع درگیری آن نیز در حدود 6 الی 10 کیلومتر است.
در این ناو یک توپ 100 میلی متری در جلوی ناو نصب شده که مدل AK-100 نام دارد و همچنین دو سیستم ترکیبی توپ و موشک دفاع نزدیک کاشتان نیز بر روی این شناور نصب شده است. اما در بخش تسلیحات ضد زیردریایی شاهد یک چینش بسیار سنگین هستیم که شامل یک پرتابگر 12 تایی برای راکت های ضد زیردریایی RBU 6000 با برد بین 4 تا 5 کیلومتر، 6 پرتابگر اژدر 533 میلی متری و موشک های ضد زیردریایی سری RPK-7 است. در این ناو همچنین یک فروند بالگرد کاموف 27 نیز حضور دارد و آشیانه لازم برای آن نیز در نظر گرفته شده است.
از بازی پیچیده دیپلماسی تا اهمیت اقتصادی اقیانوس هند
امروز در منطقه اقیانوس هند چندین اتحاد در حال شکل گیری است. از طرفی آمریکا با دور شدن از پاکستان به عنوان متحد سنتی خود به سمت هندوستان گرایش پیدا کرده تا با استفاده از اختلافات گسترده هند با چین جلوی قدرت چینی ها سدی ایجاد کند. در عین حال چینی ها نیز برای مقابله با این مسئله گسترش روابط با پاکستان و ایران را در نظر گرفته اند. البته هندوستان با ایران نیز از روابط خوبی برخوردار بوده و برای نمونه سرمایه گذاری گسترده ای در بندر چابهار کرده و از طرفی نیز چین در سواحل پاکستان سرمایه گذاری کرده و دو کشور در این زمینه در رقابت هستند.
از طرف دیگر روسیه نیز سطح روابط خوبی را هم با چین، ایران، هند و البته پاکستان دارد و از جمله شرکای مهم نظامی و امنیتی هر 4 کشور محسوب می شود. این پیچیدگی سنگین و روابط چند طرفه بین کشورهای حاضر در منطقه و قدرت های فرامنطقه ای حاضر در اقیانوس هند نشان دهنده این مسئله است که این پهنه آبی تبدیل به صفحه شطرنج بزرگان جهان شده است و ایران نیز یکی از اجزا مهم این صفحه و رقابت محسوب می شود.
مثال مهم برای درک فضای مهم و استراتژیک این منطقه رزمایش های سالانه موسوم به Malabar است که از دهه 1990 میلادی بین آمریکا، هند و ژاپن آغاز شده و در برخی از سالها استرالیا و سنگاپور نیز در آن شرکت می کنند. یکی از نکات مهم در این رزمایش های سالانه بین این چند کشور تمرین درگیری و نابود کردن نیروهای دشمن در دریا در زمان ارسال به منطقه اصلی نبرد یا کاروان های تدارکاتی در حال نزدیک شدن به میدان اصلی جنگ است اما اکنون ایران با این ابتکار و همراهی دو قدرت مهم دریایی جهان، عملا انحصار برگزاری چنین رزمایش هایی در اقیانوس هند را شکسته و اکنون می تواند میزبان غولهای مهم در این حوزه، برای سالهای آینده باشد.