تهران: کوچ اجباری اهالی کتاب به «شهر آفتاب»‏

سرویس حاشیه نگاری _ محمد مرشد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، عنوان بزرگترین رویداد فرهنگی کشور را با خود یدک می‌کشد. حدود سه ماه بیشتر تا زمان برگزاری این نمایشگاه فرصت باقی نمانده است؛ اما هنوز بر سر موضوع انتخاب مکان این نمایشگاه چالش‌های جدی وجود دارد. خانه به دوشی این رویداد بزرگ فرهنگی از آن جهت حائز اهمیت است که هرگونه تصمیم نسنجیده در انتخاب مکان نمایشگاه برای مخاطبان میلیونی این نمایشگاه دردسر ساز خواهد شد.

هر ساله با نزدیک شدن به موعد برگزاری نمایشگاه کتاب تهران موضوع محل برگزاری این نمایشگاه مسئله ساز می‌شود. پس از آنکه مشکلات برپایی نمایشگاه کتاب در محل دائمی نمایشگاه‌های تهران، برگزاری آن را با تردید مواجه کرد و حتی در مقطعی نمایشگاه کتاب تا مرز تعطیلی پیش رفت، مصلای تهران به عنوان محل برگزاری موقت این نمایشگاه انتخاب شد. اما بازهم معضلی به نام ترافیک دست از سر مسئولان برگزار کننده نمایشگاه بر نداشت و آنها را به تکاپو انداخت تا مکان بی‌دردسرتری را به عنوان خانه همیشگی نمایشگاه کتاب تهران در نظر بگیرند.

پایان ماجرای خانه به دوشی و آغاز مشکلات جدید

از سال 92 مسئولان شهری تهران «شهر آفتاب» را – که پیش از این «باغ آفتاب» نامیده می‌شد –  به عنوان جدی‌ترین گزینه پیشنهادی خود برای مکان دائمی نمایشگاه کتاب معرفی کردند و طی دو سال گذشته در فصل نمایشگاه کتاب همواره این گمانه زنی در رسانه‌ها مطرح می‌شد که آیا نمایشگاه به شهر آفتاب منتقل می شود یا خیر؛ تا اینکه امسال مسئولان ارشاد با پیشنهاد شهرداری تهران موافقت کردند و از برگزاری بیست و نهمین نمایشگاه کتاب تهران در «شهر آفتاب» خبر داند. علی اکبر اشعری سخنگوی شورای سیاست گذاری بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران روز هفتم بهمن با اعلام این خبر افزود: « با توجه به وعده های شهرداری تهران مبنی بر آماده سازی محل شهر آفتاب برای برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در زمان مقرر و بر طرف کردن نگرانی ها و دغدغه های ناشران، شورای سیاست گذاری با انتقال مکان نمایشگاه به شهر آفتاب موافقت کرد.»

انتخاب «شهر آفتاب» به عنوان مکان ثابت و دائمی نمایشگاه کتاب گرچه معضل اساسی مسئولان نمایشگاه کتاب یعنی خانه به دوشی را پایان می‌بخشد، اما خود آغازگر چالشی جدید است. چالشی که یک طرف آن ارشاد و شهرداری تهران و طرف دیگر هم تشکل‌های نشر قرار دارند.

از کمبود سرویس‌های بهداشتی تا نبود برق کافی

از زمانی که «شهر آفتاب» به عنوان اصلی ترین گزینه مکان نمایشگاه مطرح شد، نامه‌نگاری‌های متعددی مابین شهرداری، وزارت ارشاد و تشکل‌های نشر با هدف تبادل نظر درباره مکان جدید نمایشگاه انجام شد. به طور کلی ناشران و تشکل‌های نشر با انتقال نمایشگاه از مصلی به دلیل وجود زیرساخت‌های مناسب نمایشگاهی‌ در شهرآفتاب مخالف نیستند اما برگزاری نمایشگاه بیست و نهم در مکان جدید را به دلیل وجود کاستی‌های بسیار و از طرفی کمبود زمان تا زمان برگزاری نمایشگاه، امکان پذیر نمی‌دانند.

در نامه اخیر شورای برنامه ریزی تشکل‌های نشر دلایل متعددی درباره امکان پذیر نبودن انتقال نمایشگاه بیست‌ونهم به «شهر آفتاب» ذکر شده است. مختل شدن گردش اقتصادی نمایشگاه، نبود تجهیزات تامین برق لازم، عدم تجهیز شهر آفتاب به سیستم‌های کنترل باد و هوا و امکانات رفاهی، کمبود سرویس‌های بهداشتی، بعد مسافت و ترافیک مسیر به ویژه در روزهای پنجشنبه به دلیل مجاورت با بهشت زهرا، مقدور نبودن تامین امنیت نمایشگاه به ویژه در ساعت‌های تاریک برگزاری نمایشگاه، نبود سایه بان و سرپناه برای حفاظت مردم از تابش آفتاب و بارش باران و هزینه مضاعفی که دوزی مسیر به غرفه داران و مردم تحمیل می‌کتد از جمله دلایلی است که از سوی تشکل ناشران برای عدم برگزاری نمایشگاه آتی کتاب در «شهر آفتاب» بیان شده است.

تلاش ارشاد برای جلب رضایت ناشران

مسئولان فرهنگی وزارت ارشاد در پاسخ به اظهار نگرانی جدی ناشران از عدم آمادگی «شهر آفتاب» برای برگزاری نمایشگاه کتاب، بر قول شهردار تهران مبنی بر آماده سازی این مکان تاکید دارند. مسئولان ارشاد معتقدند اقدامات پیشنهادی شهرداری تهران دغدغه‌ها و نگرانی‌های مطرح شده را برطرف خواهد کرد و از همه مهمتر اینکه نمایشگاه به طور رایگان در اختیار ارشاد و مخاطبان قرار خواهد گرفت!

 در عین حال معاونت فرهنگی ارشاد برای جلب رضایت تشکل ناشران پیشنهادهایی هم مطرح کرده است که عبارتند از؛

دریافت کتاب از ناشران بجای بهای اجاره غرفه، اختصاص یارانه ویژه به موسسات، کتابخانه ها، مدارس و دانشجویان برای خرید کتاب در ایام نمایشگاه، برگزاری تورهای نمایشگاهی از شهرستان‌ها برای بازدید و خرید از نمایشگاه و اختصاص اتوبوس رایگان به مدارس و دانشگاه‌ها برای بازدید از نمایشگاه.

نگرانی اصلی چیست؟ مردم یا ...

طرح این سوال که چرخش مالی اقتصادی نمایشگاه مهمتر است یا مخاطبانی که اساس نمایشگاه بر حضور آنان شکل گرفته، کاملا بی‌مبناست؛ چراکه چرخه مالی شکل گرفته وابسته به حضور مردم و مخاطبان در نمایشگاه است. هراتفاقی که حضور مشتاقان کتاب و کتابخوانی را در نمایشگاه کتاب کمرنگ کند، اولین ضربه را به طور مستقیم بر اقتصاد و آورده مالی ناشران و غرفه داران نمایشگاه کتاب وارد می‌سازد. بر همین اساس هم می‌توان دغدغه و نگرانی جدی ناشران را از تاثیرات احتمالی انتقال نمایشگاه بیست و نهم بر درآمد ناشی از فروش‌ کتاب‌های خود درک کرد.

نقطه مبهم در این میان اصرار بیش از اندازه ارشاد بر انتقال شتابزده نمایشگاه است. سوال اصلی اینجاست؛ بسیج همه جانبه امکانات از سوی مسئولان فرهنگی وزارت ارشاد برای کوچ دادن نمایشگاه کتاب به «شهر آفتاب» با چه نیتی صورت می‌گیرد؟ هدف آسایش وراحتی بیشتر مردم است یا باقی ماندن اجاره بهای سنگین مصلی در جیب ارشاد؟