پرده آخر در جنگ سوریه: ایران وارد می‌شود/ حاج قاسم چگونه قدرت نظامی جمهوری اسلامی را چندبرابر کرد +عکس و فیلم

سرویس جهان حلقه وصل - تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، درباره خروج نیروهای نظامی این کشور از سوریه هم‌چنان در فضای سیاسی داخل این کشور و عرصه استراتژیک بین‌المللی، با واکنش‌های مختلفی مواجه می‌شود. اگرچه سرنوشت آمریکا در سوریه هنوز در هاله‌ای از ابهام است، اما کارشناسان و صاحب‌نظران آمریکایی از همین الآن به واشینگتن هشدار می‌دهند که خالی کردن صحنه سوریه، نتیجه‌ای جز تقویت موضع ایران در این کشور نخواهد داشت. در نتیجه همین نگرانی‌هاست که نزدیک‌ترین افراد به رئیس‌جمهور آمریکا، از جمله جان بولتون، مشاور امنیت ملی وی، در اقدامی که در خوش‌بینانه‌ترین حالت در تاریخ آمریکا کم‌سابقه است، علناً مواضعی را درباره تصمیم ترامپ اتخاذ می‌کنند که نقطه مقابل دستور فرمانده نیروهای مسلح این کشور است. از یک طرف، ترامپِ تاجر اعتراف کرده است که چون در سوریه «ثروت هنگفت» وجود ندارد، دستور عقب‌نشینی ارتش آمریکا از این کشور را صادر کرده است؛ اما از طرف دیگر، کابینه سیاستمدارِ ترامپ عازم کشورهای مختلف شده‌اند تا به دنیا تضمین بدهند آمریکا قرار نیست به این زودی‌ها جایی برود.

مجله شناخته‌شده «فارن‌افرز» اخیراً طی گزارشی با عنوان «خروج از سوریه خلأی را ایجاد می‌کند که ایران آن را پر خواهد کرد [۱] » به قلم «کالین کلارک» کارشناس اندیشکده آمریکایی «سازمان رَند»، و «آرین طباطبایی» محقق همین اندیشکده، درباره پیامدهای خروج آمریکا از سوریه هشدار داده است. آن‌چه در ادامه می‌آید ترجمه گزارش مجله آمریکایی فارن‌افرز است.

خروج از سوریه یکی از قول‌های انتخاباتی ترامپ بود و رئیس‌جمهور آمریکا از مدت‌ها پیش به دنبال فرصتی برای فرار از این باتلاق می‌گشت

لازم به ذکر است که حلقه وصل صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش لزوماً مورد تأیید حلقه وصل نیست.

هیچ‌کس به اندازه ایران از عقب‌نشینی آمریکا سود نمی‌برد

فارن‌افرز گزارش خود را با توصیف تصمیم جنجالی ترامپ و سپس رد این تصمیم توسط مشاور امنیت ملی وی آغاز می‌کند. این نشریه به شروطی هم اشاره می‌کند که جان بولتون اخیراً برای خروج آمریکا از سوریه گذاشت و به این ترتیب، ضمن بی‌اعتبار کردن دستور ترامپ، ضرب‌الاجل خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را نیز تا چند ماه یا حتی چند سال تمدید کرد [۲] . در ابتدای گزارش فارن‌افرز آمده است:

واکنش‌ها به خبر خروج آمریکا از سوریه [دانلود]

کارشناسان اندیشکده رَند البته اذعان می‌کنند که خروج آمریکا از سوریه بیش از هر کشور دیگری، به سود جمهوری اسلامی تمام خواهد شد. کلارک و طباطبایی می‌نویسند:

محل‌های نفوذ ایران در سوریه به ادعای روزنامه نیویورک‌تایمز: (ساعت‌گرد از بالا راست) پایگاه هوایی «شعیرات»، مجموعه‌ای در نزدیکی فرودگاه دمشق، پایگاه «کسوه»، و پایگاه هوایی «تیاس»

ردپای ایران در سرتاسر خاورمیانه

کلارک و طباطبایی در اشاره به حضور گسترده ایران و متحدانش در نقاط مختلف خاورمیانه توضیح می‌دهند:

طی روزهای اول تشکیل جمهوری اسلامی (حکومتی که ماه فوریه ۴۰ سالگی‌اش را جشن می‌گیرد)، رهبران دینی ایران اغلب درباره صادر کردن انقلاب خود به خارج از مرزهای ملی این کشور صحبت می‌کردند. اگرچه اشاعه آرمان‌های انقلابی، دیگر در میان اهداف اصلی ایران نیست، اما جمهوری اسلامی چندین دهه زمان صرف گسترش روابط با گروه‌های مختلف (به ویژه شیعیان) در کشورهایی کرده است که ایران آن‌ها را برای امنیت خود مهم می‌داند. این ارتباطات، تهران را به بخش‌هایی از افغانستان، عراق، لبنان، پاکستان، سوریه، یمن و نقاط دیگر وصل می‌کند.

سردار قاسم سلیمانی در سرتاسر جبهه‌های منطقه شناخته‌شده است

فارن‌افرز مطابق معمول نشریه‌های آمریکایی، ایران را به توسل به تروریسم برای پیش‌برد اهداف منطقه‌ایش متهم می‌کند و می‌نویسد:

دیدار سید حسن نصرالله با رهبر ایران؛ حزب‌الله لبنان یکی از نزدیک‌ترین متحدان تهران در منطقه محسوب می‌شود

حضور نیروهای نیابتی ایران و تأثیر خروج آمریکا در سوریه

نویسندگان گزارش با اشاره به مصمم بودن ایران برای حفظ متحدش در سوریه از همان سال ۲۰۱۱ و ابتدای جنگ در این کشور، دلیل عدم دخالت مستقیم ایران در سوریه را به زعم خود این‌گونه بیان می‌کنند: «اختلافات [داخلی] در دمشق و تهران سد راه حضور علنی و گسترده ایرانی‌ها در سوریه شد. بسیاری از ایرانی‌ها با کمک برای حفظ دیکتاتوری مخالف بودند که جنایت‌های جمعی و استفاده‌اش از سلاح‌های شیمیایی موجب زیر سؤال رفتن دولت ایران از نظر اخلاقی و خدشه‌دار شدن وجهه آن می‌شد. از سوی دیگر، حکومت اسد نیز به دنبال آن بود که به قابلیت‌های دفاعی کشورش ظاهری داخلی بدهد و نگذارد دولتش یک قدرت ضعیف مرکزی به نظر بیاید که توسط خارجی‌ها نجات پیدا می‌کند.»

ایران توانسته خود را به عنوان متحدی وفادار برای دوستانش ثابت کند

فارن‌افرز سپس نحوه ایفای نقش ایران در سوریه و نوآوری‌های تهران در جنگ را این‌گونه توصیف می‌کند:

نیروهای حامی اسد در سوریه، بر خلاف انتظار، صرفاً از لبنان و عراق نبودند

کلارک و طباطبایی در بخشی از گزارش خود، مسئله خروج آمریکا از سوریه را نیز به معادلات سوریه اضافه و نتیجه آن را این‌گونه به سود ایران ارزیابی می‌کنند:

نیروهای نیابتی ایران با چه انگیزه‌ای به میدان جنگ می‌روند؟

فارن‌افرز در ادامه گزارش خود مدعی می‌شود که ایران برای استخدام نیروهای نیابتی و اعزام آن‌ها به سوریه، «صرفاً روی عامل مذهب تکیه نمی‌کند.» نویسندگان گزارش در این‌جا به دو مقاله متفاوت اشاره می‌کنند. مقاله اول که در مجله فارن‌پالسی و تحت عنوان «ایران برای جنگ سوریه آن‌قدر داوطلب دارد که نمی‌داند با آن‌ها چه کند [۱۰] » منتشر شده ماجرای دو پسر از یک خانواده ایرانی را روایت می‌کند که قصد دارند هر دو به سوریه بروند. فارن‌پالسی با اشاره به این‌که حاج قاسم سلیمانی [۱۱] از ابتدای اعزام نیرو برای حمایت از دولت سوریه، این قانون را گذاشته است که «به منظور به حداقل رساندن فداکاری‌های هر خانواده، صرفاً یک نفر از هر خانواده حق رفتن به سوریه را دارد»، مفصلاً تشریح می‌کند که دو برادر ۲۴ ساله به نام‌های «اصغر» و «عباس» چگونه به دنبال راهی برای فرار از این قانون و اعزام هم‌زمان به سوریه برای دفاع از حرم‌های مقدس این کشور هستند.

حمایت ایران از متحدانش در منطقه، نفوذ معنوی و فرهنگی تهران را گسترش داده است

در عین حال، مقاله دومی که فارن‌افرز به آن اشاره می‌کند، گزارش روزنامه وال‌استریت‌ژورنال است که در آن ادعا شده ایران با پرداخت پول و دادن وعده شهروندی ایران به شیعیان افغانستان، آن‌ها را به رفتن به سوریه تشویق می‌کند [۱۲] . اگرچه دروغ‌ها درباره اعزام افغان‌ها به سوریه با وعده پول و منطق احتمالی پشت چنین اقدامی مدت‌هاست که رد و تکذیب شده است، اما کلارک و طباطبایی بار دیگر به همین گزارش وال‌استریت‌ژورنال استناد کرده و می‌نویسند ایران «وعده داده است که این جنگ‌جویان و خانواده‌هایشان اقامت ایران، پول، خدمات درمانی، و امکانات تحصیلی دریافت خواهند کرد.» کارشناسان اندیشکده رَند حتی بدون توجه به ادعایی که خودشان مطرح کرده‌اند، دوباره می‌نویسد: «اکنون که پایان جنگ در سوریه نزدیک است، تهران به دنبال تکرار موفقیت‌هایش در این کشور در عرصه‌های نظامی دیگر خواهد بود. این کشور می‌تواند با استفاده از نیروهایی که پیشاپیش آن‌ها را استخدام کرده، آموزش داده، تجهیز نموده، و کارآمدی‌شان نیز در نتیجه حضور در جبهه‌های سوریه بهبود یافته است، هزینه‌هایش را به حداقل برساند.» نکته این‌جاست که اگر، چنان‌که نویسنده وال‌استریت‌ژورنال و نویسندگان فارن‌افرز ادعا می‌کنند، نیروهای نیابتی ایران با وعده پول و شهروندی به سوریه رفته‌اند، چرا باید پس از بازگشت (و رسیدن به خواسته‌هایشان) بار دیگر به جنگ بروند؟

ابتکار سپاه پاسداران برای افزایش قدرت نظامی ایران با حداقل هزینه

کلارک و طباطبایی ادامه می‌دهند:

نویسندگان گزارش فارن‌افرز با هشدار به دولت آمریکا، اذعان می‌کنند:

با خروج آمریکا از سوریه و در غیاب یک سیاست منسجم از سوی واشینگتن برای واکنش به آن دسته از اقداماتی در منطقه که به منزله جنگ [تمام عیار] نیستند، ایران احتمالاً به پرورش شبه‌نظامیان شیعه و اعزام آن‌ها در سراسر منطقه ادامه خواهد داد. بخشی از لشکر فاطمیون، پیشاپیش در حال اعزام به افغانستان است، جایی که ایران با همکاری روسیه دارد از طالبان حمایت می‌کند تا مانع از جان گرفتن شاخه‌ای از داعش شود. این تعهد ایران، به افغان‌ها نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی می‌خواهد به عنوان یک نیروی ثبات‌بخش [در افغانستان و منطقه] ایفای نقش کند، به خصوص در شرایطی که آمریکا در حال بررسی کاهش نیروهایش به نصف است. این در حالی است که افغانستان تنها یکی از چهار عرصه‌ای است که ایران در آن‌ها دخالت دارد: عراق، سوریه و یمن سه عرصه دیگر هستند.

مجله آمریکایی فارن‌افرز گزارش خود را این‌گونه به پایان می‌رساند:

تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، بدون شک با هدف بیرون کشیدن آمریکا از باتلاق خاورمیانه و اعطای انعطاف‌پذیری لازم به واشینگتن برای تمرکز منابعش روی درگیری‌هایش با قدرت‌های بزرگ (به ویژه چین و روسیه، و شاید هم ایران) اتخاذ شده است. با این حال، دولت آمریکا با برون‌سپاری مأموریت مبارزه با داعش به ترکیه و عملاً واگذار کردن سوریه به حکومت اسد و حامیان قدرتمند آن در مسکو و تهران، ممکن است ناخواسته این پیام را مخابره کند که تمایلی به رقابت بر سر نقاط مهم ژئوپلتیک ندارد. چنین پیامی می‌تواند کشورهای قدرتمندی (مانند ایران) را تقویت [و تشویق] کند تا حضور خود را در این نقاط گسترش دهند. تهران احتمالاً با تداوم روند ساختن شبکه جنگ‌جویان خارجی شیعه و اعزام آن‌ها در سراسر منطقه، این‌جای خالی را پر خواهد کرد. اگر مقامات ایران، این استراتژی را استراتژی‌ای ارزشمند ببینند که مزایای آن از هزینه‌هایش بیش‌تر است، این شبکه نیروهای نیابتی می‌تواند از یک تهدید منطقه‌ای به یک تهدید جهانی تبدیل شود و نهایتاً در بلندمدت مشکلاتی را برای آمریکا و متحدانش ایجاد کند.