به گزارش حلقه وصل، دکتر سعید نمکی؛ وزیر بهداشت، در بیستم مهرماه ۹۸، نامه‌ای را پیرامون موضوع جمعیت به رهبر معظم انقلاب نوشته است که متن نامه و نقد و بررسی آن را از نظر می‌گذرانیم. بررسی این نامه نشان می‌دهد که وزارت بهداشت تاکنون عزمی برای پیشبرد سیاست‌های جمعیتی نداشته است. متن نامه به شرح زیر است.
حضرت آیت ا... العظمی خامنه ای
مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
سلام علیکم
احتراما پیرو دستور مشفقانه حضرتعالی مبنی بر پرداختن مجدانه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موضوع پراهمیت جمعیت به استحضار می‌رسد:
مستحضرید مهمترین مولفه ارزشیابی جمعیت، میزان باروری کل (TFR) است که در سال ۱۳۹۵ این شاخص را ۲.۰۱ اعلام نمودند، سپس با رایزنی‌هایی که انجام دادند این عدد به ۲.۱ ارتقا یافت. تحلیل علمی این رقم یعنی آنکه مسئولین نظام نباید بدین حد نگران باشند و ما به بالاتر از سطح جایگزینی رسیده‌ایم. اولین گام اینجانب و همکارانم تشکیک نسبت به این ارقام بود که می‌تواند حاصل یک اشتباه محاسباتی و یا خدای ناکرده محصول یک غرض ورزی مبتنی بر نیات غیر منطبق با مصالح ملی باشد.
همزمان در تحقیقی بین المللی که مشاور عالی اینجانب جناب آقای دکتر اکبری که امروز از طرف وزیر، نماینده تام الاختیار در موضوع جمعیت هستند نیز در این پژوهش همکاری داشتند؛ نرخ باروری کل به میزان ۱.۷ به دست آمد که بسیار کمتر از سطح جانشینی بود. حاصل این تحقیق برای مقابله با مقالات نادرست قبلی در یکی از معتبرترین مجلات علمی جهان (Lancet) چاپ و منتشر شد.
در راستای اغنای (اقناع) علمی کارشناسان این عرصه در کشور، بحث‌های فراوانی صورت گرفت تا متفقا عدد ۱.۸۴ مورد توافق همگان قرار گرفت که باز هم بسیار کمتر از سطح جانشینی و موید صحت نگرانی عالمانه حضرتعالی است.
همزمان اینجانب جهت افزایش فرزندآوری برنامه های مفصلی را درون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دنبال کردم که موارد مهم آن به اختصار عبارتست از:
الف) اقدامات گسترده جهت مراقبت دوران بارداری و پس از آن شامل برگزاری دوره های آموزشی، تغذیه مناسب زنان باردار، تدوین بسته های آموزشی، محدودیت در اعمال دستورالعمل های سقط جنین در مواردی که از نظر علمی امکان پذیرست، توسعه بخشهای مراقبت از نوزادان در نقاط محروم و غیره.
ب) ابلاغ ایجاد و توسعه بخشهای درمان نازائی در کلیه مراکز استانها جهت مداوای زوجهای نابارور و ارائه خدمات رایگان به مراجعه کنندگان.
ج) استقرار تیم‌های مشاوره‌ای در مراکز مختلف جهت ترغیب زوج هایی که سالهاست ازدواج کرده اند و تمایل به فرزندآوری ندارند و همچنین خانواده های تک فرزند برای آوردن فرزند بعدی با تاکید بر نقش مثبت بهداشت روان فرزند دوم بر جو خانواده به خصوص فرزند اول. ضمن آنکه تلاش کردیم در پوسترها، بروشورها و آنچه در مورد خانواده منتشر می‌کنیم تعداد فرزند را بیش از دو نفر نشان دهیم که به شکل غیرمستقیم رواج این اندیشه در جامعه را دنبال کنیم که مواردی جهت استحضار تقدیم میگردد.
حضرتعالی مستحضرید مقوله جمعیت یک موضوع مهم ملی و نیازمند عزم و همکاری گسترده بین بخشی کلیه دستگاههای درون و بیرون از دولت می‌باشد.
در راستای اجرای دستور و رضایتمندی حضرتعالی که پس از رضایت پروردگار، آرزوی همیشگی اینجانب و همکارانم در این مجموعه است تا آنجا که مقدور باشد در جلب مشارکت دیگر دستگاه‌ها و سازمانهای مردم نهاد تلاش خواهیم کرد.
مع‌الوصف تدوین قوانین و دستورالعملهای مشوق و تسهیل امور در خانواده های پرجمعیت در راستای کاهش هراس ایشان از هزینه های سنگین زندگی، نیازمند اوامر حضرتعالی به کلیه قوا و دستگاه های کشوری است تا با این خطر جدی مقابله مجدانه شود. در خاتمه چکیده ای از مکاتبات و گزارشات قبلی به پیوست تقدیم میگردد.
سلامتی و طول عمر با برکت حضرتعالی را از خداوند بزرگ مسئلت دارم.
اما نقد و بررسی متن نامه وزیر بهداشت:
در بند اول نامه، آقای دکتر نمکی برای نخستین بار به عنوان یک مسئول رسمی دولت، به وقوع دستکاری در آمار نرخ باروری کشور اذعان می‌کند. مسئله‌ای که طی سال‌های اخیر به صورت مکرر توسط فعالان متعهد مسئله جمعیت فریاد شده بود. اما چند نکته مهم در این باب:
نخست این که فهم و پذیرش مسئله دستکاری در آمارهای جمعیتی بی شک امری مبارک است. چرا که پیش از این یک گروه از جمعیت شناسان با همین آمارهای جعلی و تحلیل های مغرضانه مسئولین وزارت بهداشت را می‌فریفتند و آسیب های بسیاری را متوجه کشور می‌نمودند. به عنوان نمونه دکتر سیاری -معاون سابق وزارت بهداشت- در آذرماه ۱۳۹۳ و در یک همایش، گفته بود که کشور در وضعیت «عروسی جمعیتی» است ولی ما مشغول عزاداری شده‌ایم! نهایتا هم مدعی شده بود که اطلاعات پیش بینی سازمان ملل از جمعیت ایران به صورت ناقص به مقام معظم رهبری منتقل شده است.
نهایتا هم بر پایه همین اکاذیب و اشتباهات گفته بود: ارائه خدمات بهداشتی و اجرای برنامه تنظیم خانواده، موجب کاهش جمعیت کشور نبوده است وخدمات باروری سالم باید برای گروه‌های مختلف سنی تداوم یابد!
این ادعاهای واهی همگی تحت تاثیر حرف های دو تن از جمعیت شناسان دانشگاه تهران بود. جالب آن که پیش از این ادعاها، سایت رهبر معظم انقلاب در یک کلیپ، به هر سه سناریوی پیش بینی جمعیت ایران توسط سازمان ملل پرداخته بود.
اما نکات مهم دیگری نیز پیرامون این مسئله وجود دارد. آیا دکتر نمکی نمی داند چه کسانی آمارهای جمعیتی را دستکاری کرده اند؟ عدم اطلاع ایشان بسیار بعید است؛ چرا که با اندکی جستجو می شود فهمید که محاسبه نرخ باروری در دو سرشماری اخیر بر عهده «دکتر محمد جلال عباسی شوازی» استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران، بوده است. اگر هم محاسبه نرخ باروری بر اساس داده های «مطالعه شاخص های سلامت و تغییرات جمعیتی» (DHS) صورت گرفته باشد، پای دکتر میمنت حسینی چاوشی ؛ پژوهشگر جمعیت دانشگاه ملی استرالیا، در میان است.
اگر «دکتر عباسی» در محاسبه شاخص مهمی چون نرخ باروری، قریب به نیم فرزند اشتباه کرده باشد، مشخصا از حداقل صلاحیت علمی برخوردار نیست. اگر هم این امر مغرضانه بوده است که بی تعهدی و خیانت وی آشکار است. در هر دو صورت آیا چنین فردی برای سکانداری «موسسه دولتی مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور» مناسب است؟ از سوی دیگر چرا این فرد همچنان در موضوع جمعیت، محل رجوع مسئولین وزارت بهداشت و فرهنگستان علوم پزشکی است؟
اما اگر «دکتر حسینی چاوشی» دست به چنین کاری زده باشد باید مشخص شود که این فرد چگونه توانسته به داده‌های مطالعه DHS دست پیدا کند؟ این فرد دوتابعیتی با چه کسی و یا چه کسانی در موسسه ملی تحقیقات سلامت و وزارت بهداشت مرتبط بوده است؟ چه اتفاقی رخ داده است که باز وزارت بهداشت در همین چند روز اخیر و در «اطلس شاخص های اساسی سلامت دفتر مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت»، نرخ باروری سال ۲۰۱۸ را ۲.۱ گزارش کرده است!؟
مشخصا صرف افشای دستکاری در آمارهای جمعیتی، کمکی به حل مسئله جمعیت نمی کند و جناب وزیر باید با پیگیری در دولت، مانع تکرار چنین مسائلی شود و چاره ای بیندیشد تا دیگر مهمترین شاخص جمعیتی، صرفا با رایزنی افزایش نیابد! همچنین خوب است که آقای وزیر رسما از مرکز آمار کشور، محاسبه مجدد نرخ باروری در دو سرشماری اخیر را مطالبه نماید.
خالی از لطف نیست که بدانیم «حسینی چاوشی» و «عباسی شوازی» ویژگی های مشترک زیادی دارند از جمله این که هر دو تحصیل‌کرده استرالیا هستند، هر دو در مقاطعی مورد حمایت یک تراست انگلیسی بوده اند، هر دو ارتباطات وثیقی با صندوق جمعیت سازمان ملل دارند و هر دو اکنون به دلیل اتهامات امنیتی تحت محاکمه و بر اساس شواهد و قرائن موجود، ممنوع الخروج هستند.
وزیر بهداشت در بند دوم نامه آورده که جهت افزایش فرزندآوری برنامه های مفصلی را به انجام رسانده. این برنامه های مفصل عبارتند از:
مراقبت های دوران بارداری و پس از آن، یعنی همان کارهایی که پیش از این در سالیان متمادی انجام می شده است، کمک قابل ذکری به افزایش نرخ باروری نکرده، نمی کند، گزارش آن ذیل شاخص های توسعه، برای سازمان ملل ارسال می شود و اکنون آقای وزیر آن را به پای موضوع جمعیت فاکتور کرده است. در زمینه سقط جنین هم وزیر بهداشت به بخش کوچکی از معضل سقط جنین یعنی برخی از موارد قانونی پرداخته است، در حالی که آمار موارد سقط جنین غیرقانونی بیش از ۲۰ برابر موارد قانونی است. آقای وزیر همچنین مصلحت ندیده اند که در مورد قتل عام جنین ها از طریق غربالگری اجباری صحبت کنند؛ جایی که بر اثر سوءتدبیر وزارت بهداشت سالانه هزاران جنین کشته می شوند. ابلاغ ایجاد و توسعه بخش های درمان نازائی در کلیه مراکز استانها و ارائه خدمات رایگان به مراجعه کنندگان: این کار بی‌شک، مهم، موثر و به هر میزان که انجام شده باشد، شایسته تقدیر است.
مشاوره برای فرزندآوری بیشتر: طبق متن نامه وزیر، سقف تعداد فرزندی که خانواده ها به آن تشویق می شوند، دو بچه است. یعنی مسئولان وزارت بهداشت در شرایط بحرانی جمعیت کشور تازه از «دو بچه کافیست» رسیده اند به «دو بچه خوب است»! جالب آن که این کارنامه درخشان را به رهبر انقلاب گزارش هم کرده اند! بماند که آقای وزیر افزایش تعداد فرزندان خانواده ها در تصاویر پوستر و بروشور را هم به عنوان قسمتی مهم از اقدامات مفصل خود به رهبر انقلاب گزارش کرده! آقای وزیر بهداشت باید بدانند که متوسط تعداد ایده آل فرزندخواهی خانواده های ایرانی قریب به ۲.۵ فرزند است و کار در جهت مقابله با تک فرزندی و بی فرزندی کمک خاصی به حل بحران جمعیت در کشور نخواهد کرد. اساس کار وزارت بهداشت باید این باشد که ایده آل فرزندخواهی خانواده های ایرانی که اکنون اعم از فقیر و غنی کمتر از ۳ بچه می خواهند، را افزایش دهد. در واقع همانگونه که وزارت بهداشت با شعارهای «فرزند کمتر، زندگی بهتر» و «دو بچه کافیست» توانست فرزندآوری بیش از ۲ تا را به ضدارزش تبدیل کند، اکنون باید با کار فرهنگی و ارتباط چهره به چهره کارکنانش با مردم، فرزندآوری سه تا و بیش از آن را ترویج نماید، تا از این طریق مانع سالخورده شدن شدید جمعیت کشور شود.
در واقع اگر بخواهیم برنامه مفصل وزارت بهداشت را خلاصه کنیم، می رسیم به مراقبت های دوران بارداری و پس از آن که کمک خاصی به حل بحران جمعیت نمی کند. همچنین مشاوره های کم خاصیت فرزندآوری که همان هم محدود به برخی از استان های کشور است و کار اثربخش در موضوع ناباروری که مشخص نیست چه میزان پیشرفت داشته و آیا ناباروری ثانویه را هم شامل شده است یا خیر و نهایتا هم بی عملی در مورد آمار شرم آور سقط جنین غیرقانونی.
همچنین باید مطلع باشیم که: عقیم سازی رایگان زنان ایرانی با اندیکاسیون های (تجویزهای) بی پایه و برخلاف حکم صریح رهبر انقلاب ادامه دارد. کارکنان وزارت بهداشت هنوز از پاسخ به ابتدایی ترین سوالات و شبهات جمعیتی مردم عاجز هستند و در این زمینه آموزش موثری ندیده اند و بعضا سعی می‌کنند که خانواده‌ها را از فرزندآوری بیش از ۲ تا منصرف کنند. دستورالعمل های سلامت باروری تغییر خاصی نکرده و به عنوان نمونه همچنان زنان ایرانی از فرزندآوری بعد از ۳۵ سالگی ترسانده می شوند. تلاش‌های نماینده تام الاختیار وزیر برای تغییر این دستورالعمل ها نیز با مخالفت هایی روبرو شده است که نشان می‌دهد دکتر اکبری آنچنان هم تام الاختیار نیست. همچنان نیز مسئولان وزارت بهداشت با دشمنان افزایش جمعیت کشور نشست و برخاست دارند که به عنوان نمونه می توان به جلسات مکرر دکتر رئیسی –معاون بهداشت وزارت بهداشت- با لیلا جودانه –نماینده مرموز صندوق آمریکایی جمعیت سازمان ملل- اشاره کرد. آیا آقای وزیر در جریان این جلسات هست و آیا می تواند به عنوان نمونه، برنامه های مشترک وزارت بهداشت و صندوق جمعیت در زمینه سلامت جنسی را به اطلاع عموم مردم برساند؟
نگارنده به خاطر دارد که در یک برنامه تلویزیونی به دکتر برکاتی -مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت- شعارهای ضدجمعیتی سابق وزارت بهداشت را یادآوری کردم و از او پرسیدم که اکنون شعار شما برای افزایش جمعیت چیست؟ دکتر برکاتی هم که نمی خواست سوال بنده را بی پاسخ بگذارد گفت: شعار ما اجرای سیاست های ابلاغی جمعیت است که مقام معظم رهبری فرمودند!
اگرچه شعاری که برکاتی گفت، شعار نبود و برای خودش هم تازگی داشت، ولی این لطف را هم داشت که شعاری بودن مواجهه وزارت بهداشت با فرموده های مقام معظم رهبری و سیاست های کلی جمعیت را نشان می داد.
این بازی ها اگرچه حزن انگیز و تاسف آور است، ولی این یقین نیز وجود دارد که به فضل خدا:
چنان نماند و چنین نیز هم نخواهد ماند