به گزارش حلقه وصل، 13 آبان ماه ۱۳۹۸، یک روز مانده به پایان سومین فرصت ۶۰ روزه ایران به طرف‌های باقیمانده در برجام برای اجرای تعهداتشان و بازدید علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی از مرکز غنی سازی شهید مصطفی احمدی‌روشن به همراه جمعی از خبرنگاران رسانه‌های داخلی و رونمایی از برخی اقدامات انجام شده در گام سوم کاهش تعهدات برجامی و نمایش اقتدار ایران و ایرانی.
پس از آنکه شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری و در یکمین سالگرد خروج آمریکا از برجام در بیانیه‌ای از کاهش برخی تعهدات برجامی خبر داد، فرصتی ۶۰ روزه نیز به طرف‌های باقیمانده به ویژه اروپایی‌ها داده شد تا تعهدات بانکی و نفتی خود در برجام را عملیاتی کنند. این فرصت دو بار دیگر تمدید شد، ولی هیچ اقدامی از ناحیه طرف‌های مقابل صورت نگرفت جز ابتکاراتی از ناحیه فرانسه و ژاپن که آن هم توفیقی یارشان نبود.
در همین راستا و در رونمایی از برخی اقدامات انجام شده در گام سوم، دوشنبه ۱۳ آبان ماه علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی به همراه جمعی از خبرنگاران رسانه‌های داخلی از این اقدامات بازدید کردند. سالن شهید رضا قشقایی (S8) واقع در مرکز غنی سازی شهید احمدی‌روشن در شهر نطنز، روز دوشنبه مرکز اعلام پیام جمهوری اسلامی ایران بود به طرف‌های باقیمانده در برجام، اینکه ایران و ایرانی بدعهدی‌ها را تاب نخواهند آورد و هیچگاه دست بسته نخواهند بود.
بهروز کمالوندی سخنگوی (+) سازمان انرژی اتمی ۱۶ شهریور ماه در نشستی خبری به تشریح 4 اقدام انجام شده در گام سوم پرداخت و گفت که چند اقدام دیگر باقیمانده که ظرف 2 ماه آینده انجام می‌شود. او گفته بود: «دو مورد در یک ماه آینده انجام خواهد شد، یکی راه اندازی زنجیره میانی ماشین IR2m است که باید از سال ۱۱ انجام می‌شد و یکی راه‌اندازی و گازدهی زنجیره ۱۰ تایی ماشین سانتریفیوژ سه بیلوز IR5 و گازدهی آن که ابتدای سال ۱۱ باید انجام می‌شد و در یک ماه آینده صورت می‌گیرد. در دو ماه آینده و قبل از پایان گام سوم سه کار مهم دیگر داریم که ارزش بسیار بالایی دارد، یکی راه اندازی و گازدهی زنجیره‌های شاهد ۱۶۴ تایی IR4 و راه اندازی زنجیره‌های شاهد ۱۶۴ تایی IR2m و همچنین گازدهی به زنجیره میانی سانتریفیوژ IR5s را تا دو ماه آینده خواهیم داشت. راه‌اندازی گازدهی زنجیره ۳۰ ماشین IR6 قرار بوده سال هشت و نیم انجام شود که الان زنجیره ده‌تایی آن را داریم که گاز می‌دهیم زنجیره ۲۰ تایی را از دیروز (۱۵ شهریور) شروع کردیم و عملا ۶۰ ماشین IR6 در حدود دو ماه آینده در حال کار و تحقیق و توسعه و افزایش ذخایر اورانیوم کشور خواهند بود.»
در همین خصوص نیز علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی 15 مهر ماه سال جاری در حاشیه نشست با اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در اظهاراتی در جمع خبرنگاران گفته بود که گازدهی زنجیره 30 تایی IR6 که قرار بود چهار سال و نیم آینده انجام شود، به خاطر خلف وعده اروپایی‌ها در ظرف دو تا سه هفته آینده، انجام خواهد شد.»
گازدهی به این زنجیره 30 تایی روز دوشنبه 13 آبان با حضور صالحی آغاز شد و رئیس سازمان انرژی اتمی ضمن رونمایی از ۱۵ مدل سانتریفیوژ جدید در جمع خبرنگاران گفت: در این دو ماه ۲۶۶۰ سو به ظرفیت غنی سازی افزوده شده و در حال حاضر روزانه بیش از ۵ هزار گرم (۵ کیلوگرم) اورانیوم با غنای ۴.۲ درصد تولید می‌شود این در حالی است که قبل از برجام این میزان روزانه ۶ الی هفت هزار گرم بوده و الان در عرض 2 ماه به ۵ هزار گرم رسیده است.
در این سالن که پیش از این به جز ۴۸ ماشین نسل جدید ماشین دیگری نبود، در طی ۲ ماه اخیر حدود ۵۰۰ ماشین جدید نصب شده بود، افزایشی ۱۰ برابری.
نصب زنجیره‌های ۱۶۴ تایی IR4 و IR2m از دیگر مواردی بود که در طی گام سوم صورت گرفته و در این تور هسته‌ای مورد بازدید قرار گرفت. در همین خصوص صالحی عنوان کرد: در پی برجام یکسری سانتریفیوژها را برداشته بودیم مثل IR4 و IR2M را که برخی گفته بودند با لگد جمع کردند که با چشم خود مشاهده کردید که دو زنجیره ۱۶۴ تایی این ماشین‌ها مجددا نصب شده است.
* اجرای مو به موی ۴ بند از فرمان ۹ ماده‌ای رهبر معظم انقلاب
وی با اشاره به مطالبی که در برخی رسانه‌ها در این مدت منتشر شده بود مبنی بر اینکه «صنعت هسته‌ای کشور نابود شده»، پرسید: این چه صنعتی است که نابود شده و در عرض ۲ ماه به ۲۶۶۰ سو با سانتریفیوژهای پیشرفته رسیده‌ایم؟ اگر صنعت هسته‌ای نابود شده پس ۱۵ هزار پرسنل صنعت هسته‌ای چه می‌کنند؟
آنگونه که صالحی عنوان کرد: قبل از برجام حدودا سوی عملیاتی ما حدود ۱۱ هزار سو بود که بعد از گام سوم، الان سوی عملیاتی به هشت هزار و ۶۰۰ سو رسیده است.
معاون رئیس جمهور همچنین گفت که از فرمان ۹ ماده‌ای که مقام معظم رهبری قبل از عملیاتی شدن برجام صادر کردند، ۴ بندی که به سازمان انرژی اتمی مربوط بود، مو به مو اجرا شده است.
صالحی در این باره گفت: در فاصله زمانی کمتر از ۲ ماه پرسنل سازمان انرژی اتمی و شرکت‌های تابعه تاسوعا، عاشورا و اربعین اینجا بودند که به استکبار نشان دهند که جمهوری اسلامی اگر اراده کند هر آنچه را بخواهد محقق می‌کند. وی از همه کسانی که دست به دست هم داده و چنین معجزه‌ای را آفریدند، قدردانی کرد و افزود: سازمان انرژی اتمی برای کشور اقتدارآفرین است و امیدواریم این اقدامات مورد رضایت مردم و مقام معظم رهبری باشد. صالحی اعلام کرد: ما قبل از برجام تنوع ۵ نوع ماشین نسل جدید داشتیم بعد از گام سوم این تعداد به ۱۵ نوع رسیده است. در حال حاضر ۱۵ مدل ماشین جدید در این سالن نصب شده که طراحی همه آنها به دست متخصصان ایرانی انجام شده است. برای طراحی گاز دینامیک آنها نرم افزاری بیش از ۲۰۰ هزار خط نوشته شده است که هر روز آپدیت می‌شود. به عنوان مثال برای روتور ماشین IRs دینامیک نرم افزاری بیش از ۹۰ هزار خط نوشته شده است.
ماشین‌هایی که در این سالن مستقر بودند شامل: سانتریفیوژ IR9 با ظرفیت غنی سازی ۵۰ سو که هنوز گازدهی نشده است، سانتریفیوژ IR7 با ظرفیت غنی سازی 20 سو که گازدهی به آن انجام شده است. سانتریفیوژ IRs که در حال چرخش بود، با ظرفیت غنی سازی ۱۲ سو و سانتریفیوژ IR6m با ظرفیت ۱۲ سو که گازدهی شده است.
در این سالن از خانواده IR8 شامل IR8s با ظرفیت غنی سازی ۹ سو و IR8B با ظرفیت غنی سازی ۱۵ سو و خانواده IR4 با ظرفیت ۵ و نیم سو شامل IR3 با سوی دو و نیم و IR5 با سوی ۱۰ رونمایی شد.
گفتنی است سانتریفیوژهای IR4 ، IR6 و IR8 هر کدام دارای سه خانواده هستند.
*می‌توانیم سانتریفیوژ با ظرفیت غنی‌سازی 100 سو نیز طراحی کنیم
در حال حاضر بیشترین میزان سو متعلق به ماشین سانتریفیوژ IR9 با ظرفیت 50 سو و بلندترین نسل سانتریفیوژهای تولیدی ایران است که هنوز گازدهی نشده و در حال تست‌های مکانیکی است و آنگونه که صالحی در جمع خبرنگاران اعلام کرد، متخصصان صنعت هسته‌ای کشور قادر به طراحی سانتریفیوژ با ظرفیت غنی سازی ۱۰۰ سو نیز هستند. معاون رئیس جمهور درباره برگشت پذیری گام‌های برداشته شده نیز گفت: برخی اقدامات قابل برگشت نیست. سانتریفیوژهای جدیدی که نصب کردیم داده برداری می‌کنیم و اطلاعاتی که به دانش ما افزوده، اینها سر جایشان است. یکسری ابعاد این گام‌ها به آن صورت برگشت پذیر نیست، ولی بخش قابل توجه آن برگشت پذیر است.
علی‌اکبر صالحی در عین حال گفت: ما به تعهدات هسته‌ای خود دست نزده‌ایم. البته چند بازرسی برجامی را متوقف کردیم، ولی پروتکل الحاقی و توافقنامه پادمان سر جایش است. براساس پروتکل الحاقی و توافقنامه پادمان و ماده ۳.۱ باید هر کاری می‌کنیم اظهارنامه بدهیم و آنها براساس اظهارنامه ما بررسی و تأیید می‌کنند که این کار به صورت روتین انجام می‌شود.
*خبرهایی که در پیش است
خبرهای دیگری نیز در نشست خبری علی‌اکبر صالحی برای هفته‌های آینده در حوزه هسته‌ای اعلام شد از جمله اینکه هفته آینده (۱۹ آبان ماه) بتن ریزی نیروگاه دوم و سوم بوشهر آغاز و دو هفته بعد نیز بخش ثانویه راکتور آب سنگین اراک راه‌اندازی و شاهد تکمیل ماشین جا به جایی سوخت خواهیم بود.
او همچنین درباره تولید سوخت برای نیروگاه بوشهر اعلام کرد: ما خیلی از این مراحل را در چهار پنج سال اخیر طی کرده‌ایم و امیدواریم با غنی سازی و ذخیره سازی که الان می کنیم بتوانیم اینها را به قرص سوخت تبدیل و اگر خدا کمک کند و با همت بچه‌ها با لحاظ جنبه‌های ایمنی، شاهد ساخت اولین مجتمع سوخت خود باشیم و در بوشهر جاگذاری کنیم. البته این قدری کار دارد.
رئیس سازمان انرژی اتمی همچنین اعلام کرد که در بحث پیشران هسته‌ای به صورت غیرقابل باوری جلو رفته‌ایم و اظهار داشت: من اعلام کردم که اگر امکانات مالی و تسهیلات مقرراتی باشد حداقل ۱۵ سال طول می‌کشد ولی ما خیلی جلو رفتیم و امیدوارم تا پایان سال دیگر خبر مقدماتی خوبی به شما بدهیم. فقط برای یک فاز ابتدایی هشت هزار زیر پروژه تعریف شده است.
اعلام اقدامات انجام شده در گام سوم، واکنش طرف‌های مقابل از جمله آمریکایی‌ها را به همراه داشت و یک مقام در کاخ سفید در واکنش به راه‌اندازی زنجیره ۳۰ تایی سانتریفیوژهای IR6 گفت که اقدام ایران در افزایش سطح غنی سازی اورانیوم گامی بد در مسیری اشتباه و تحریک آمیز بوده و در راستای چارچوب تلاش‌های این کشور برای گرفتن امتیاز از اروپایی‌هاست.
«هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان نیز گفت اعلام ایران مبنی بر راه‌اندازی دستگاه‌های پیشرفته جهت سرعت بخشیدن به روند غنی‌سازی اورانیوم می‌تواند توافق هسته‌ای برجام با قدرت‌های جهانی را به خطر بیندازد.
*در گام‌های پیشین چه رخ داد؟
پس از بیانیه ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری شورای عالی امنیت ملی، اقدامات مربوط به کاهش تعهدات برجامی آغاز و در این راستا سازمان انرژی اتمی در نخستین گام کاهش تعهدات برجامی، محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین را رعایت نکرد و در همین راستا در گام اول، جمهوری اسلامی ایران از ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ درصد عبور کرد و در حال حاضر موجودی اورانیوم غنی شده کشور ۵۰۰ کیلوگرم UF6 با غنای حدود ۴ درصد است. در همین خصوص علی‌اکبر صالحی در نشست خبری که پس از این بازدید صورت گرفت در جمع خبرنگاران عنوان کرد: «حدود ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده در اختیار داریم که همه آن ۴.۲ درصد نیست و الان روزی پنج هزار گرم به آن اضافه می‌شود.»
از سوی دیگر کارخانه تولید آب سنگین اراک که دارای ظرفیت اسمی تولید ۱۶ تن آب سنگین در سال با خلوص هسته‌ای است در زمان ابلاغ گام اول کاهش تعهدات، میزان موجودی آن حدود ۱۲۵ تن بود. این کارخانه در زمان ابلاغ دستور شورای عالی امنیت ملی مبنی بر عدم پایبندی به ۱۳۰ تن، در مرحله تعمیرات بود که با ابلاغ به سازمان در تاریخ ۲۴ اردیبهشت ماه مرحله تعمیرات با سرعت پایان یافته و کارخانه مجددا تولید را آغاز کرده است و در این مدت حدود ۲ تن از آب سنگین تولیدی به خارج از کشور صادر و حدود ۲ تن دیگر هم برای محصولات دوتره در داخل مصرف شده است و در حال حاضر موجودی کل آب سنگین کشور حدود ۱۳۰ تن است.
در پایان این گام و زمان ورود به گام دوم (۱۶ تیر ماه) نیز عنوان شد که ایران از این به بعد سقف غنی سازی ۳.۶۷ درصد را رعایت نمی‌کند و یک روز بعد هم بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی خبر داد که سقف اورانیوم غنی شده ایران به ۴.۵ درصد رسید و سپس در حالت پایا و بهینه تولید محصول در سطح غنای ۴.۳ درصد و ۴.۴ درصد ثابت ماند و در حال حاضر زنجیره‌های سانتریفیوژ در حالت تولید حداکثری با غنای بیش از ۴ درصد هستند.
گام سوم هم براساس اعلام حسن روحانی رئیس جمهور از روز جمعه ۱۵ شهریور آغاز و سازمان انرژی اتمی موظف شد در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی کشور است، بلافاصله شروع کند و تمام تعهداتی که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مدنظر بوده را کنار بگذارد. در همین راستا بهروز کمالوندی هم در نشستی خبری در ۱۶ شهریور ماه به تشریح جزییات گام سوم پرداخت و اقداماتی که آغاز شده و آنهایی که قرار است در ظرف این 2 ماه انجام شود، اعلام کرد.
*اعلام گام چهارم/گازدهی به فردو
و امروز (۱۴ آبان ماه) همزمان با پایان سومین فرصت ۶۰ روزه ایران به طرف‌های باقیمانده در برجام، حسن روحانی از آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی خبر داد و گفت: امروز ابلاغ خواهم کرد که حتماً از فردا (چهارشنبه ۱۵ آبان ماه) سازمان انرژی اتمی یک گام چهارم و جدید بر می‌دارد، البته پیشاپیش به همه ۱+۴ و کشورهای دوستانمان در دنیا اعلام می‌کنیم فعالیت جدید ما هم با نظارت آژانس خواهد بود آژانس هم چنان نظارت خواهد کرد حتی فعالیتی را که از فردا آغاز خواهیم کرد.
روحانی گفت: مسئله دیگر اینکه گام چهارم مثل گام دیگر قابل بازگشت است، یعنی هر زمانی آنها به تعهدات کاملشان برگشتند ما هم به تعهدات کاملاً بر می‌گردیم. گامی که از فردا آغاز می‌کنیم در فردو خواهد بود و می‌دانید که طبق برجام بیش از هزار سانتریفیوژ (۱۰۴۴) در فردو داریم. در برجام قرار بود این سانتریفیوژها بچرخند، اما گاز به آنها تزریق نکنیم که بنده امروز در دستوری به سازمان انرژی اتمی می‌گویم که از فردا گازدهی را در فردو آغاز کنیم و این گام ممکن است سر و صدا کند؛ همه اینها را می‌دانیم حساسیت آنها را می‌دانیم و حساسیت آنها را نسبت به فردو و سانتریفیوژها می‌دانیم.
روحانی بیان کرد: اما هر وقت آنها به تعهداتش عمل کردند ما دو مرتبه گاز را قطع می‌کنیم، پس قابل بازگشت است، اما در عین حال نمی‌توانیم یکجانبه تحمل کنید که ما به تعهداتمان کامل عمل کنیم و آنها بخواهند به تعهداتش عمل نکند.
رئیس‌جمهور اضافه کرد: تمام مذاکراتی که پشت پرده با برخی کشورها داریم برای حل و فصل ادامه دارد به آن مذاکرات متعهد هستیم، آن مذاکرات را هم ادامه می‌دهیم و جلو می رویم البته آنها تلاش‌شان این بود که قبل از امروز ما به یک نتیجه برسیم؛ نشد. در هفته‌های اخیر یک مسائلی بود که به توافق نرسیدیم، بنابراین به ناچار گام چهارم را از فردا برمی‌داریم و ظرف ۲ ماه آینده فرصت مذاکره داریم و صحبت می‌کنیم و اگر راه‌حل درستی را یافتیم و پیدا کردیم و راه حل این است که تحریم‌ها برداشته شود و به راحتی بتوانیم نفتمان را بفروشیم و از پول‌های بانک‌مان استفاده کنیم و سایر تحریم هایی که در فلزات و بیمه انجام دادند بردارند و ما هم به شرایط گذشته برمی‌گردیم.