به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، هواپیماهای آموزشی چه با پیشران ملخی و چه جت، قابلیت تبدیل شدن به نمونه رزمی از وضعیت آموزشی را دارند و در سالهای اخیر مدل های زیادی از پرنده های رزمی با این شیوه معرفی و وارد خدمت شده اند. در برخی موارد پرنده ساخته شده بدون هیچ تغییری به مدل رزمی بدل شده و گاهی نیز هواپیمای مورد نظر دچار برخی تغییرات و مقداری افزایش اندازه شده و برای ماموریت رزمی آماده می شوند که البته در داخل آنها نیز امکان نصب رادار و غلاف های هدف گیری نیز وجود دارد.
یکی از موفقیت های مهم صنایع دفاعی کشورمان در سالهای اخیر، جت آموزشی یاسین بود که طی هفته های گذشته رونمایی شد و قرار است یکی از نیازهای مهم نیروی هوایی کشورمان بخصوص نهاجا را در حوزه تامین هواپیماهای پیشرفته جهت آموزش تکمیلی خلبانان تامین کند. اما علاوه بر این اقدام مهم و استراتژیک، ماموریت دیگری نیز برای اسکادرانهای یاسین در نظر گرفته شده است. طبق این پیش بینی، یاسین نیز توانایی حمل مهمات و انجام عملیات رزمی را خواهد داشت تا در کنار دیگر هواپیماهای مدرنی قرار بگیرد که چند منظوره بوده و هم در نقش آموزشی و هم ماموریت های نظامی ایفای نقش می کنند. به همین دلیل نگاهی داریم به برخی از پرنده های موجود در این کلاس که در اکثر نقاط دنیا وارد خدمت شده اند.
قبل از معرفی این هواپیماها شاید برای بسیاری این سوال پیش بیاید که چرا کشورهای مختلفی به دنبال این کلاس از هواپیماها می روند؟ پاسخ کلی آن است که این هواپیماها به نسبت برادران سنگین و بزرگتر خود بسیار ساده تر، ارزان تر و در دسترس تر هستند. با توجه به اینکه کشورها با سطح های متفاوتی از تهدید رو به رو هستند و مسائل اقتصادی، فنی و آموزشی باعث می شود نتوانند کلیه مرزهای خود را با جنگنده های پیشرفته و نسل جدید پوشش دهند پس به سمت این گزینه ها می روند که اقدامی معقول و مرسوم است. برخی از کشورهای دنیا نیز اصولا به دلیل مشکلات اقتصادی توان داشتن یک قوای هوایی پیشرفته را ندارند پس به سمت این گزینه ها می روند تا در حد امکان شکلی از قوای هوایی را در اختیار داشته باشند که مقدمه ای مهم و اساسی برای در اختیار گرفتن نسل های پیشرفته تر است.
عقاب طلایی؛ پروژه موفق کره جنوبی
کشور کره جنوبی در محیطی پر از تهدید از ابتدای حیات تا به امروز زندگی کرده و لذا همیشه توجه زیادی به توان دفاعی و صنایع نظامی داشته است. پروژه هواپیمای آموزشی پیشرفته کره جنوبی با نام T-۵۰ موسوم به عقاب طلایی، با پشتیبانی فنی شرکت لاکهید مارتین به سرانجام رسیده و بحث تامین نیاز به یک هواپیمای آموزشی پیشرفته برای کره جنوبی را بر طرف کرد. اما گونه ارتقاء یافته ای از این هواپیما با نام FA-۵۰ به عنوان جنگنده چند ماموریتی طراحی و ساخته شده است.
این گونه رزمی از هواپیمای تی ۵۰ حدود ۳۰ میلیون دلار بها داشته و می تواند با حجم گسترده ای از سلاح ها مجهز شود. توپ ۲۰ میلی متری ولکان، موشک های هوا به هوا هدایت فروسرخ و هدایت راداری، بمب های هدایت لیزری و ماهواره ای به همراه موشک هوا به سطح تاکتیکی و ضد کشتی از جمله سلاح های قابل حمل توسط FA-۵۰ کره ای می باشد. این هواپیما می تواند تا ۳۷۰۰ کیلوگرم محوله رزمی را حمل کند. این جنگنده که از دو خدمه بهره می برد با یک دستگاه موتور اف ۴۰۴ ساخت شرکت جنرال الکتریک که به صورت تحت لیسانس در کره تولید می شود مجهز شده و می تواند با سرعت ۱.۵ برابر سرعت صوت پرواز کند. شعاع پروازی این هواپیما ۱۸۰۰ کیلومتر و ارتفاع پروازی آن ۱۴ کیلومتر است. بخش زیادی از سامانه های الکترونیکی این جنگنده توسط شرکت های کره ای مثل سامسونگ و ال جی طراحی و ساخته شده اند. کشورهای عراق، اندونزی، تایلند و فیلیپین از جمله کاربران این هواپیما در مدل های مختلف هستند. کره ای ها تاکنون چیزی بیش از ۱۵۰ فروند از این هواپیما را در مدل های گوناگون تولید کرده اند.
ایتالیا به دنبال بازارهای جدید با M-۳۴۶FA
جنگنده سبک چند منظوره M-۳۴۶FA در حقیقت بر اساس جت آموزشی M-۳۴۶ Master ساخت شرکت ایتالیایی Alenia Aermacchi توسعه پیدا کرده است. این هواپیمای رزمی تاکنون مشتری پیدا نکرده ولی با توجه به استقبال از گونه آموزشی اولیه، به نظر می رسد امید ایتالیایی ها برای این مدل نیز پر رنگ باشد. در این هواپیما از دو عدد موتور جت توربوفن مدل F۱۲۴-GA-۲۰۰ ساخت هانی ول استفاده و در بخش راداری نیز یک سامانه کنترل آتش باند ایکس از سری گریفو ساخت ایتالیا بهره گرفته می شود.
طیف بسیار گسترده ای از تسلیحات شامل موشک های هوا به هوا در مدل های هدایت راداری و گرمایی، موشک های ضد کشتی، ضد زره، بمب های هدایت لیزری و ماهواره ای تا نمونه های غیر هدایت شونده همگی قادر به نصب روی این جنگنده ایتالیایی است. در این جنگنده سبک ایتالیایی دو خدمه حضور دارند. این هواپیما توان پرواز با سرعت نهایی ۱۱۰۰ کیلومتر بر ساعت را داشته و می تواند تا ارتفاع بیش از ۱۳ کیلومتر نیز صعود کند. این پرنده توان انجام مانورهایی در محدوده منفی ۳ تا مثبت ۸ جی را دارد. M-۳۴۶FA دارای برد پروازی ۱۹۸۰ کیلومتر است و می تواند با سرعت ۱۱۱ متر در ثانیه اوج بگیرد.
روسها همچنان با یاک ۱۳۰ به دنبال مشتری های جدید
هواپیمای آموزشی و رزمی یاک ۱۳۰ نامی آشنا برای علاقمندان به صنعت هوایی است. این پرنده خودر در کنار توان آموزشی امکان انجام عملیات رزمی را نیز دارد. یاک ۱۳۰ می تواند حجم بالایی از تسلیحات را با خود حمل کند که در این میان می توان به موشک های هوا به هوای کوتاه برد R-۷۳، بمب های هدایت شونده کاب ۵۰۰، موشک هدایت شونده هوا به سطح KH-۲۵ در کنار بمب های سقوط آزاد و راکت های هوا به سطح اشاره کرد. این هواپیما می تواند تا حدود ۳ تن محموله رزمی را با خود حمل کند.
این هواپیما به دو دستگاه موتور توربوفن مدل AI-۲۲۲ ساخت شرکت روسی Salyut بهره می برد. این هواپیما برای آموزش خلبان هواپیماهای جنگی نسل جدید توسعه پیدا کرده است. این هواپیما دو نفر خدمه داشته و می تواند به سرعت نهایی هزار و شصت کیلومتر بر ساعت و ارتفاع ۱۲.۵ کیلومتر برسد. برد رزمی این هواپیما ۵۵۵ کیلومتر و نرخ اوج گیری آن نیز ۶۵ متر بر ثانیه است. برخی رسانه های ضد انقلاب، در زمان رونمایی از هواپیمای یاسین مدعی شدند که این جت بومی، کپی یاک ۱۳۰ است در حالی که تفاوت های چشمگیری در حوزه طراحی، بخش موتور و سایر قسمت های آن دیده می شود.
چین با شاهین جدید به آسمان آمد
هواپیمای آموزشی رزمی جدید چینی ها L۱۵ ملقب به شاهین است که ساخت شرکت HAIG در این کشور محسوب می شود. چینی ها بیش از ۱۰۰ فروند از این هواپیما را تا به امروز تولید و تعدادی از آنها را نیز به کشور زامبیا صادر کردند. این هواپیما علاوه بر تامین نیاز آموزش پیشرفته برای نیروهای مسلح چین توان مسلح شدن و ایفای نقش تهاجمی را نیز دارد.
این هواپیما دارای دو نفر خدمه بوده و از دو موتور روسی AI-۲۲۲ بهره می برد که برای مدل رزمی چینی ها موتور را با قابلیت پس سوز ارائه می کنند. ال ۱۵ چینی توان پرواز با سرعت نهایی ۱.۴ برابر سرعت صوت را داشته و برد پروازی آن نیز ۵۵۰ کیلومتر و ارتفاع پروازی آن نیز ۱۶ کیلومتر است. چینی ها برای این پرنده آموزشی رزمی نوعی رادار آرایه فازی را نیز پیشنهاد داده اند و می توان آنرا با طیف وسیعی از تسلیحات هوا به هوا و هوا به زمین ساخت چین مجهز کرد. ال ۱۵ چینی توان حمل حدود ۳ تن مهمات را دارد.
هاوک ۲۰۰؛ تجربه موفق انگلستان در صادرات هواپیما
هواپیمای جنگنده سبک تک سرنشین هاوک ۲۰۰ در حقیقت یک مدل رزمی اختصاصی از جت های آموزشی سری هاوک است که انگلیس برای بازار صادرات ساخته و موفق شد که تعدادی از آنها را به کشورهای عمان، مالزی و اندونزی صادر کند. در مجموع ۶۲ فروند از این هواپیما ساخته و به سه کشور فوق صادر شده است. در این هواپیما از رادارهای APG-۶۶ آمریکایی استفاده شده و این پرنده انگلیسی توان حمل موشک های هوا به هوای هدایت فروسرخ، هدایت راداری، موشک ضد کشتی، بمب های هدایت لیزری و بمب های سقوط آزاد و راکت های هوا به سطح را نیز دارد.
این هواپیما توان حمل نهایی حدود ۳.۵ تن محموله نظامی را دارد. این هواپیما که توسط شرکت BAE ساخته شده است از یک دستگاه موتور توربوفن مدل Adour بهره می برد و می تواند با سرعت نهایی ۱.۲ برابر سرعت صوت پرواز کند. برد رزمی و ارتفاع پروازی این هواپیما نیز به ترتیب ۶۱۷ و ۱۵ کیلومتر است.
یاسین ایرانی و مسیری که پیش روی آن است
به نظر میرسد یاسین ایرانی امروز برای نیاز آموزش پیشرفته خلبانی جت نیروی هوایی ارتش گزینه کافی باشد اما شاید بتوان با برخی از تغییرات آن را به یک جنگنده سبک بسیار توانا بدل کرد. مقداری افزایش سایز در کنار بهره بردن از موتورهای توربوفن که در مدت های اخیر اشاره هایی توسط مسئولین به توسعه مدل بومی آنها شده بود، می تواند پلتفرم یاسین را به پتانسیل های بالایی در بحث جنگنده رزمی سبک بومی ایران نزدیک کند. مرزهای طولانی کشور ما مشخصا به پرنده ای در کلاس نیاز مبرم داشته و با اضافه شدن یاسین در لباس رزم با پیشران و سیستم های نظارتی جدید می توان به سطح بالاتری از توان رزمی برای حفاظت از مرزهای کشور رسید.
در عین حال ۲ نکته مهم در خصوص یاسین، آنرا از نمونه های دیگر متمایز می کند. اول آنکه این هواپیما کاملا بومی است و هیچ کشوری چه به صورت رسمی و چه به صورت غیررسمی کمکی را برای خودکفایی جمهوری اسلامی ایران در این عرصه مهم انجام نداده است (به دلیل مختلف مالی، آینده نگری و انحصار این بازار مهم) در حالی که نمونه های فوق عمدتا با موتورهای روسی و آمریکایی یا سامانه های خریداری شده از کشورهای دیگر اسمبل شده اند و نمی توان نام آنرا هواپیمایی کاملا تولید شده در آن کشور گذاشت.
ثانیا، هزینه تمام شده این جت آموزشی فعلا کمتر از ۷ میلیون دلار آنهم در نمونه اولیه است (نمونه اولیه به دلیل هزینه های تحقیق و توسعه و فقدان خط تولید، همیشه بسیار گرانتر از نمونه های بعدی است) در حالی که نمونه های تولید شده در بالا بعضا تا چند برابر یاسین هزینه تمام شده برای سازنده به دنبال داشته اند، لذا ورود این هواپیما به حوزه ماموریت های رزمی نیز هزینه بسیار زیادی افزون بر این رقم نخواهد داشت و باز هم جزو نمونه های ارزان اما با کیفیت در جهان محسوب می شود که از این حیث نیز کارنامه نیروهای مسلح کشورمان بسیار درخشان و قابل تقدیر است. بخصوص آنکه باید این رقم را در کنار هزینه های قابل تامل طراحی صندوق یک خودرو یا طراحی و ساخت خط تولید برخی محصولات خودروسازان داخلی گذاشت که رقم حدودا ۶ میلیون دلار مطرح شده برای نمونه اول یاسین، حتی به اندازه یک قسمت کوچک از پولهای پرداختی برای آن خودروها نمی شود.