پاپ در قاب سینما؛ رهبر معنوی یا سیاستمدار فاسد؟

به گزارش حلقه وصل: انتخاب پاپ جدید، یکی از سینمایی‌ترین رخدادهای سیاسی جهان است. تاکنون نیز پاپ‌های زیادی روی پرده نقره‌ای ظاهر شده‌اند ـ بعضی طنز و تخیلی، بسیاری نیز واقعی. بازیگران وزین بسیاری هم نقش‌های کوتاه، بلند و اغلب پررنگی از پاپ‌های عصر رنسانس بازی کرده‌اند، از «پاپ جوان» تا «دو پاپ»، روایت‌ها میان جاه‌طلبی، تردید و رحمت در نوسان‌اند.

تصویر پاپ‌ها در سینما و تلویزیون
پیتر اوتول، بازیگر مشهور ایرلندی، نقش پاپ پل سوم را در سریال تلویزیونی «تودورها» (۲۰۰۷) برعهده داشت؛ پاپی مرموز، حیله‌گر و دمدمی‌مزاج که بر دربارِ فرمان‌بردار و چاپلوس قرن شانزدهمی کاردینال‌ها ریاست می‌کرد.

جرمی آیرونز، هنرمند بریتانیایی هم در سریال «بورجیاها» (۲۰۱۱) نقش پاپ الکساندر ششم را به تصویر کشید؛ فردی مغرور و اشرافی.

رکس هریسون در فیلم «رنج و سرمستی» (۱۹۶۵) نقش پاپ ژولیوس دوم (معروف به «پاپ جنگجو») را بازی کرد؛ شخصیتی خشک و متکبر که مدام با میکل‌آنژ (با بازی چارلتون هستون) جروبحث داشت.

در مقابل، برخی فیلم‌ها پاپ را به‌عنوان مردی فروتن و مردم‌دوست نشان می‌دهند. جاناتان پرایس در «دو پاپ» (۲۰۱۹) نقش پاپ فرانسیس (کاردینال برگولیو) را بازی کرد؛ شخصیتی مهربان، شوخ‌طبع و بی‌ریا که در تقابل با پاپ بندیکت شانزدهم (با بازی آنتونی هاپکینز) قرار می‌گیرد. این فیلم حتی صحنه‌ای دارد که یک پاپ به دیگری اعتراف می‌کند؛ نشانه‌ای از عمق رابطه این دو.

برخی فیلم‌ها نیز به پاپ‌هایی می‌پردازند که اصلاً دلشان نمی‌خواست در این مقام قرار بگیرند. به‌عنوان نمونه، در «ما یک پاپ داریم» (۲۰۱۱)، کاردینال ملویل (با بازی میشل پیکولی) از ترس مسئولیت، دچار هراس می‌شود و فرار می‌کند.

رابی کالترین در کمدی «پاپ باید بمیرد» (۱۹۹۱) نقش یک کشیش ساده‌لوح را بازی می‌کند که تصادفاً پاپ می‌شود و بعد متوجه فسادهای واتیکان می‌گردد.

پاپ‌های عجیب‌وغریب هم در عرصه تصویر نمایش داده شده‌اند. برای نمونه، جود لاو در سریال «پاپ جوان» (۲۰۱۶) نقش پاپ پیوس سیزدهم را بازی می‌کند؛ مردی جوان، جذاب و مرموز که با شلوارک سفید روی ساحل راه می‌رود و سیگار می‌کشد.

شاید برایتان جذاب باشد بدانید آیا پاپ زن هم در سینما وجود دارد؟ پاسخ این پرسش مثبت است. ستاره‌های زن بسیاری نقش پاپ ژوان افسانه‌ای و اسطوره‌ای را بازی کرده‌اند ـ کسی که گفته می‌شود در قرن نهم میلادی با پنهان کردن جنسیتش، دو سال پاپ بوده است. در فیلم «پاپ ژوان» (۱۹۷۲)، لیو اولمان با چهره‌ای مصمم این نقش را ایفا کرد.

اکنون اگر بحث را به تصویری که از پاپ در فیلم «انجمن محرمانه» (٢٠۲۴) با بازی رالف فاینس گسترش دهیم، ممکن است به گناه افشای داستان فیلمی که همچنان تازه و پربیننده است بیانجامد؛ پس تنها به این بسنده می‌کنیم که فاینس در این اثر در نقش کاردینالی ظاهر می‌شود که مجمعی برای انتخاب پاپ بعدی برگزار می‌کند اما متوجه می‌شود که در حال بررسی اسرار و رسوایی‌های هر یک از نامزدهای سِمَت پاپ است.

فارغ از محتوای داستان‌ها و فرم روایت، هر فیلمی درباره پاپ معمولاً یک سری صحنه‌های کلاسیک دارد ـ از جمله پاپ جدیدی که روی بالکن کلیسای سنت پیتر ظاهر می‌شود، درحالی‌که جمعیت هورا می‌کشند و کاردینال ارشد با صدایی رسمی اعلام می‌کند: «هابه‌موس پاپام» (ما یک پاپ داریم)؛ یا نمایی که دوربین از پشت سر پاپ، تصویری از جمعیت (اغلب با جلوه‌های کامپیوتری) را نشان می‌دهد. اما با همه تفاوت‌های فرمی، سینما همچنان پاپ را یا به شکل یک سیاستمدار فاسد تصویر کرده، یا یک رهبر روحانی دلسوز.

در نهایت، این نقش یکی از چالش‌برانگیزترین شخصیت‌های تاریخی برای بازیگران است. پاپ‌بودن یعنی پذیرفتن نقشی طاقت‌فرسا که قضاوت‌ها درباره‌اش از همان ابتدا تا انتهای کار جاری است.

در چنین چارچوبی، تصور یک روایت تازه از پاپ، حتی در قالب طنز یا افسانه، هنوز وسوسه‌برانگیز است؛ شاید کسی مثل پیتر مورگان که در سبک کمدی، درام و افسانه‌ای ـ تاریخی کار کرده، فیلمی تازه بسازد با عنوان «دوباره عظمت» که در آن پرایس باز هم نقش پاپ فرانسیس را بازی کند و در واپسین لحظات عمرش با جِی‌دی ونس، معاون چرب‌زبان و سطحی‌نگر رئیس‌جمهور آمریکا ـ مثلاً با بازی سم راکول ـ دیدار می‌کند. مردی سالخورده و حکیم که تلاش می‌کند با این معاون رئیس‌جمهور کودک‌منش و خودشیفته گفت‌وگو کند و راه‌هایی برای بازیابی روحش پیش پای او بگذارد.

پاپ فرانسیس که مدتی با بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کرد، در روز ٢١ آوریل دار فانی را وداع گفت. او از سال ۲۰۱۳ تا زمان مرگش رئیس کلیسای کاتولیک بود.

دیدار معاون رئیس‌جمهور آمریکا با وی که آخرین دیدار رسمی او محسوب می‌شود، سوژه شوخی‌های فراوانی شد. در همین راستا برنامه «Saturday Night Live» قدمی فراتر گذاشت و ونس را به‌عنوان «قاتل پاپ» معرفی کرد.

ونس یکی از آخرین کسانی بود که پیش از درگذشت پاپ فرانسیس با او ملاقات کرد؛ پاپ تنها چند ساعت بعدازاین دیدار درگذشت. بوون یانگ، بازیگر «اس‌ان‌ال» که نقش او را ایفا می‌کند، در برنامه زنده «ویو» که اخیراً پخش شد، با یک شوخی تند غوغا به پا کرد. او گفت: ببینید، طرف قاتل پاپ است، یکی باید این را می‌گفت!