آیا پایان سینمای ضدمردمی فیلمفارسی نزدیک است؟

به گزارش حلقه وصل، وقتی فروش سینماها در نیمه اول سال‌های ۹۶ و ۹۷ و ۹۸ بررسی و مقایسه شود، در حقیقت به فصل‌های مهمی از اکران، مثل عید نوروز و عید فطر اشاره شده است و به علاوه، دوره‌هایی مثل ماه مبارک رمضان و ماه محرم هم که مخاطبان سینما در آنها کاهش چشمگیری پیدا می‌کنند، در همین بازه زمانی قرار دارند. فروردین 98 نسبت به مدت مشابه خودش در دو سال قبل از آن، رشد قابل‌ملاحظه‌ای در تعداد مخاطبان داشت، اما شهریورماه همین سال، سینمای ایران شاهد افت غافلگیرکننده‌ای در تعداد مخاطبانش بود. قیمت بلیت سینما طی این سه سال رشد تدریجی اما قابل‌ملاحظه‌ای داشت و همین قضیه روی تعداد مخاطبان سینما تاثیر منفی گذاشته است؛ هرچند طیف و طبقه بخصوصی از مخاطبان سینما که در شهر تهران و چند شهر بزرگ کشور متمرکز هستند و نوع خاصی از فیلم‌ها را می‌پسندند، طی سال‌های اخیر مشخص شده‌اند. این گروه جمعیتی، به‌رغم اقلیت بودن نسبت به کلیت جامعه ایران، به‌دلیل نوع خاص سیاستگذاری‌های اجرایی و فرهنگی طی سال‌های اخیر، تنها گروهی است که سینما آن را به رسمیت شناخته و به عبارتی تمام فیلم‌ها مطابق طبع و پسند همین مخاطبان ساخته می‌شود.

این وضعیت که البته ممکن است به کلیت ساختار سینمای ایران، به‌خصوص در بلندمدت، صدمه‌ای جدی بزند، باعث شده اقلیت مذکور، شرایط را مناسب ببینند و سینمای ایران با همین تعداد از مخاطبان، به یک عدد ثابت از مشتریانش برسد. البته در اینکه همین تعداد از مخاطبان برای سودده بودن سینمای ایران به‌لحاظ مالی کافی باشند، تردید جدی وجود دارد. سال ۱۳۹۶ سال انتخابات ریاست‌جمهوری و همزمان با آن انتخابات شوراهای شهر و روستا در سراسر کشور بود و فضای انتخاباتی، کسر قابل‌توجهی از مخاطبان سینما را از کنار باجه‌های بلیت‌فروشی دور کرد. با این‌حال عجیب است که فروش سینمای ایران و تعداد مخاطبان آن در شهریور۱۳۹۸، حتی نسبت به شهریور۱۳۹۶ هم تا این حد پایین‌تر است.

به‌عنوان دلیل این مطلب می‌شود گفت به نظر می‌رسد روش‌های زودبازدهی که برای جلب‌نظر مخاطبان سینما طی سال‌های قبل از این به کار بسته شده بود، تنها می‌توانست برای دوره‌ای جواب بدهد و خودبه‌خود اصطلاحا نمکش را از دست می‌داد. تابوشکنی، شوخی‌های جنسی، متلک‌های بودار سیاسی که عمق نظری چندانی هم نداشتند و روش‌های دیگری از این دست، بعد از مدتی جذابیت اولیه‌شان را از دست خواهند داد و حالا چنین اتفاقی افتاده است. به نظر می‌رسد سال ۱۳۹۸ سالی باشد که بسیاری از کلیشه‌های سطحی فروش در سینمای ایران به پایان راه خودشان نزدیک شوند و این قضیه اگرچه از آمار فروش فیلم‌ها شمایلی امیدوارکننده نخواهد ساخت، می‌تواند باعث رشد سینمای ایران در انتخاب سوژه‌ها و مضامین آثار باشد.

به نظر می‌رسد دلیل پرفروش شدن فروردین ۹۸ و کم‌فروغی غافلگیرکننده شهریورماه همان سال، از یک‌طرف با افتتاح سالن‌های سینمایی «ایران‌مال» مرتبط باشد و از طرف دیگر با وضعیت کمدی‌ها در ایران. فروردین‌ماه امسال ۱۲ سالن از 30 سالن سینمایی ایران‌مال افتتاح شدند و این مجموعه توانست در همان روزهای نخست شروع به‌کارش رتبه سوم را در سالن‌های نمایش فیلم ایران به‌لحاظ تعداد مخاطبان به دست بیاورد. در ادامه اما اتفاقاتی افتاد که روی جو فرهنگی جامعه تاثیر جدی گذاشت و قضاوت‌ها درمورد مجموعه ایران‌مال را تغییر داد. چنین اتفاقی در مراسم جشن نیمه‌شعبان که قرار بود مسجد این مجموعه برگزار کند، به اوج خود رسید و کار را به عدم‌برگزاری آن مراسم کشاند.

چنین مسائلی روی جو کلی سینما هم تاثیر گذاشتند و ازجمله این تاثیرات، متوقف شدن رشد آمار مراجعان به پردیس سینمایی ایران‌مال بود. از طرف دیگر در فروردین امسال، اکران «رحمان ۱۴۰۰» وقتی به اوج خود رسید، به دلیل حواشی آن متوقف شد و بلافاصله «تگزاس2» به‌عنوان یک کمدی بفروش دیگر جایگزین آن شد. استارت مجدد و ناگزیر اکران فیلم‌های تجاری، فروش فروردین‌ماه سال 98 را بالاتر از حد معمول قرار داد، اما در ادامه اقبال عمومی نسبت به کمدی‌ها کمتر شد و این اتفاق همزمان با اکران «ما همه با هم هستیم» رخ داد. با اکران این فیلم بسیار پرستاره، ابتدا «متری شیش‌ونیم» توانست در فروش سالانه بالای سر آن قرار بگیرد و سپس «شبی که ماه کامل شد» در همان دوره نمایش و همین‌طور «سرخپوست» که هر دو غیرکمدی بودند، توانستند از این فیلم کمدی در آمار فروش سبقت بگیرند. سینمای تجاری ایران توقع چنین برخوردی را از طرف مخاطبانش نداشت و در مقابل آن غافلگیر شد.

تولیدکنندگان فیلم‌های تجاری سینمای ایران طی ماه‌های قبل که فیلم‌ها را برای اکران در نیمه اول ۱۳۹۸ تولید می‌کردند، نمی‌توانستند حدس بزنند که سلیقه مخاطبان چنین گردشی پیدا خواهد کرد و طبعا برای شرایط جدید، تولیدی در سبدشان وجود نداشت. این باعث شد که آمار فروش شهریور 98 افت محسوسی پیدا کند و ممکن است در ماه‌های پیش‌رو هم چنین وضعیتی ادامه پیدا کند. با نگاهی به جدول تعداد مخاطبان سینمای ایران در شش ماه اول سال می بینیم با وجود اینکه مجموع مخاطبان سال 97، بیش از 16 میلیون و 600 هزار نفر بوده است در حالی که در سال 98، تعداد مخاطبان به 15 میلیون و 400 هزار نفر رسیده است. یعنی در همین شش ماه اول سال می بینیم که سالنهای سینمایی با کاهش یک میلیون و دویست هزارتایی مواجه شده است.