به گزارش حلقه وصل، از پدافندی که در دهه ۸۰ به وسیله آمریکا و با موشکهای پاتریوت و البته پول حاکمان کشورهای حاشیه خلیج فارس تامین و در جنگ تحمیلی علیه کشورمان به کار گرفته شد، امروز تنها یک نام باقی مانده و هر پرنده نظامی خارجی که بخواهد می تواند در آسمان عراق جولان دهد.
حالا با افزایش بحران و احساس نیاز هر چه بیشتر، مقامات دولتی، نمایندگان مجلس و رهبران سیاسی بر لزوم تامین امنیت هوایی کشور تاکید داشته و خواهان تجهیز عراق به یک پدافند قدرتمند و به روز هستند.
در منطقه به طور کلی می‌توان گفت که سه نوع پدافند فعال بوده و کارایی هر یک از آنها نیز در طول زمان و بنا بر تحولات و اتفاقات نشان داده شده است.
اولین و پر کاربردترین آنها سامانه پاتریوت است که در بین کشورهای عربی خریداران زیادی داشته و هر ساله نیز به روز رسانی می شود.
این سامانه اما در جنگ عربستان و یمن نشان داد که کارایی چندانی نداشته و اهداف راهبردی این کشور از جمله میادین نفتی، پالایشگاهها و فرودگاههای آن از گزند حملات پهپادی و موشکی نیروهای نظامی یمن در امان نیست.
سامانه های روسی اس ۳۰۰ و اس ۴۰۰ نیز در منطقه بجز سوریه و ایران در ترکیه نیز در حال نصب و راه اندازی است که به نظر می رسد از همتای آمریکایی خود از نظر فنی قویتر و موثرتر باشد هر چند هنوز در میدان جنگ امتحان خود را پس نداده است.
سامانه های ایرانی نظیر باور ۳۷۳ و «سوم خرداد» که بومی سازی و ملی بوده و آسمان کشور را برای پهپادها و پرنده های نظامی بیگانه ناامن کرده است که آخرین نمونه آن ساقط کردن پهپاد پیشرفته گلوبال هاوک آمریکایی توسط سامانه خرداد است که اتفاقاً در خرداد ماه نیز انجام گرفت.
با بالا گرفتن تب تجهیز عراق به سامانه پدافند هوایی و از آنجا که طرف عراقی به آمریکایی ها اعتمادی نداشته و بخشی از مشکلات موجود را ناشی از بی تفاوتی آمریکا به توافقنامه امنیتی دو جانبه می داند از این کشور درخواستی برای خرید سامانه پاتریوت یا سامانه های مشابه نداشته است.
اگرچه سامانه هوایی هاوک که کوتاه برد است، پس از اشغال عراق از سوی آمریکایی ها مستقر شده اما کارایی چندانی ندارد و نمی تواند عراق را از خطرات تسلیحات دور برد محافظت کند.
علاوه بر این، در صورت خرید این سامانه از سوی طرف عراقی هم مشخص نیست که در عرصه عمل برای دفع حملات پهپادی اسرائیل که متحد آمریکاست بتوان از این سامانه استفاده کرد.
گرانی محصولات آمریکایی نیز یکی از دلایل عدم تمایل عراقی هاست، تا آنجا که در برخی موارد قیمت موشکهای آمریکایی در مقایسه با همتای روسی با کارایی یکسان تا ۱۰ برابر گرانتر است که این موضوع برای کشوری که وضعیت اقتصادی مناسبی ندارد حائز اهمیت است.
بر همین اساس سامانه های پدافند هوایی ایران و روسیه شانس بیشتری برای حضور در عراق دارند. نمایندگان پارلمان و مقامات سیاسی عراق نیز بارها تاکید کرده اند که ایران و روسیه می توانند نیاز کشور در این حوزه را تامین کنند و بر همین اساس باید هر چه زودتر با آنها وارد مذاکره شویم.
در این راستا بود که ماه گذشته سرلشکر طارق معاون آموزش و عملیات ارتش عراق در سفری که به تهران داشت ضمن دیدار با مقامات نظامی کشورمان، به توانمندی بالای جمهوری اسلامی ایران در طراحی، ساخت و آموزش سامانه های دفاعی اشاره و خاطرنشان کرد: با توجه به بازدیدهای گذشته هیات‌های نظامی عراق از توانمندی‌های دفاعی کشور ایران، ما خواستار همکاری متخصصین دفاع هوایی ایران در زمینه ساخت، آموزش و پشتیبانی‌های فنی در تخصص‌های مختلف عملیات جنگ الکترونیک، رادار، مراقبت‌های بصری، فرماندهی و کنترل، محاسبات راداری و همچنین امور نرم افزاری هستیم.
فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش ایران نیز در این دیدار گفته بود که پدافند هوایی با اتکا به متخصصین داخلی در زمینه ساخت و پشتیبانی فنی سامانه های دفاع هوایی، آمادگی کامل برای تامین نیازهای دفاع هوایی کشور عراق در تمامی تخصص‌ها را دارد.
همچنین سرلشکر باقری رییس ستادکل نیروهای مسلح نیز فروردین ماه امسال پس از دیدار با رئیس ستاد ارتش عراق اعلام کرده بود که در آینده ای نزدیک ایران و عراق دفاع هوایی پیوسته ای خواهند داشت. ممکن است ما از جانب مرزهای غربی، تهدیدات هوایی را احساس کنیم که قرار شد بخش‌های دفاع هوایی دو کشور با هم کار کنند و به هماهنگی بیشتری در این زمینه برسند.
در این خصوص باید گفت که در حوزه‌های جنگ الکترونیک، رادار، مراقبت‌های بصری، فرماندهی و کنترل و محاسبات راداری، رادارهای عصر، کیهان، ثامن، شهاب، سامانه فرماندهی و کنترل فکور و سامانه دیده‌بانی بصری RU۳۲۲۵D و همچنین سامانه‌های موشکی صیاد، شاهین، استاندارد، رعد، طبس، سوم خرداد، تلاش و باور۳۷۳ جزو محصولات و تولیدات داخلی هستند که می‌تواند به همسایه غربی برای کنترل حریم هوایی خود کمک شایانی کند.
اما درباره خرید سامانه از روسیه نیز عراق دست به اقداماتی زده است.
حاکم الزاملی عضو کمیسیون امنیت مجلس مدتی پیش در این باره اظهار داشت که عراق اکنون برای خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ با روسیه مذاکره می‌کند. این سامانه برای ما بسیار مهم است و پیش‌بینی می‌شود که ظرف ۲ سال آتی وارد عراق شود.
حیدر منصور هادی، سفیر عراق در مسکو نیز چند ماه پیش در جمع خبرنگاران در رابطه با رایزنی های مقامات روسیه و عراق در خصوص فروش سامانه دفاع موشکی اس۴۰۰ به بغداد گفته بود که دولت عراق تصمیمش را گرفته است. خواستار خرید این سامانه هستیم، اما نقشه راهی هنوز تعیین نشده است.
وی در خصوص ممانعت احتمالی آمریکا از خرید این سامانه توسط عراق نیز یادآور شده بود که در این زمینه کانال های دیپلماتیک موجود است.
« علی البعیجی» نماینده عضو فراکسیون« دولت قانون» در پارلمان عراق نیز در آخرین اظهار نظرهای مربوط به خرید این سامانه گفته بود که پارلمان این کشور تدابیر لازم برای خرید سامانه دفاع موشکی و هوایی «اس۴۰۰» را اتخاذ می کند.
با این تفاصیل می توان گفت که اتفاقات ماههای اخیر در حمله به پایگاههای حشد شعبی نشان داد که این کشور نیازمند سامانه هوایی برد بلند مطمئن است و بر همین اساس و با توجه به عدم اعتماد به طرف آمریکایی نمی تواند از این کشور نیاز خود را فراهم کند.
اما دو گزینه دیگر، یعنی ایران و روسیه با توجه به نزدیکی و قرابت سیاسی و نظامی، گزینه های اصلی برای این موضوع هستند.
کارایی سامانه موشکی ایرانی و نیز تجربه روسیه در ساخت موشکهای ضد هوایی و رادارهای کارامد نیز مزید بر علت شده تا مقامات عراقی به این سمت سوق پیدا کنند و بر همین اساس است که طی هفته های اخیر شاهد سفرهای مقامات سیاسی و امنیتی عراقی از جمله فالح فیاض مشاور امنیت ملی به روسیه و نیز سرلشکر طارق معاون آموزش و عملیات ارتش عراق به ایران بوده ایم.
با در نظر داشتن دستور عبدالمهدی به ارتش عراق برای تأمین پدافند هوایی از روسیه نیز باید گفت که به زودی و در آینده ای نزدیک باید شاهد امضای قراردادهایی برای خرید سامانه های سری اس از سوی عراق و احتمالاً استقرار سامانه های ضد هوایی ایرانی در مرزهای غربی برای تامین دو سوی مرز باشیم.
این موضوع می تواند علاوه بر روابط سیاسی و اقتصادی به گسترش روابط نظامی عراق با روسیه و ایران نیز منجر شود.