زیر و بم طرح تبدیل «صدای آمریکا» به تریبون تروریسم

به گزارش حلقه وصل، یکی از بندهای طرحی هفت بندی که «اسکات مادل»، افسر امنیتی آمریکا و از متخصصان حوزه ایران با عنوان «مقابله و مهار ایران» حدود دو سال پیش ارائه کرد ایجاد تغییرات ساختاری در «صدای آمریکا» (VOA) و تبدیل کردن آن به «پنجره‌ای برای سیاست‌های واشنگتن در قبال ایران» بود.

مادل در آن طرح که فوریه ۲۰۱۷ اندکی بعد از روی کار آمدن «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا در جریان یک نشست استماع در کنگره ارائه کرد ضمن اعتراف به آن که فشارهای واشنگتن در ادوار گذشته در تضعیف نظام جمهوری اسلامی ناکارآمد نشان داده‌اند، تمایل ترامپ برای به کارگیری سیاست‌های تندوتیز علیه جمهوری اسلامی را فرصتی برای ارائه مدل هفت‌بندی خود دانست.

مادل در آن طرح پیشنهاد کرده بود «صدای آمریکا» بایستی برای سیاست‌های آمریکا در قبال ایران به عنوان پنجره عمل کند. وی در بخشی از صحبت‌های خود به تغییر رویکرد در بازوهای رسانه‌ای سازمان سیا و وزارت خارجه آمریکا اشاره کرد و گفت: باید تغییرات اساسی در ساختار برنامه‌سازی «صدای آمریکا» و بخش «رادیو فردا» ایجاد شود. هم‌اکنون این رسانه‌ها به‌علت برنامه‌سازی‌های ضعیف و آبکی در بدترین وضعیت خود قرار دارند.

رئیس اجرایی شرکت راپیدان گروپ تأکید کرد: همگرایی و ادغام رادیو آزاد اروپا و صدای آمریکا با سیاست آمریکا در قبال ایران باید صورت گیرد، رادیو آزاد و صدای آمریکا باید فراتر از گزارش اخبار فعالیت کنند. این دو باید جایی برای انعکاس سیاست آمریکا در قبال ایران باشند و بهره بردن از اختلافات درونی حکومت ایران، تقویت اصلاح‌طلبان، تبلیغات برای درخواست انجام (آن چه که آن را) انتخابات آزاد (می‌نامد)، تضعیف حمایت بین‌المللی از ایران و برجسته کردن ارتباط ایران با بی‌ثباتی‌های منطقه را در دستور کار خود قرار دهند. صدای آمریکا باید مانند پنجره‌ای برای واشنگتن در راستای سیاست آمریکا در قبال ایران باشد.    

اولین جمله این طرح بسیار کلیدی است. مادل با ادبیاتی خصمانه تأکید می‌کند باید «پایه حمایت مردمی از رژیم» را هدف قرار داد. اصلی‌ترین نکته‌ای که مادل در ادامه مقدمه طرح خود به آن اشاره می‌کند آن است که با مطالعه‌ای منطقی و حساب شده، جمهوری اسلامی به هیچ عنوان در شرایط یک تغییر ناگهانی و همه‌جانبه نیست و کاخ سفید رویای فروپاشی جمهوری اسلامی را باید کنار بگذارد. وی با ارائه جدول «شاخص‌های برجسته برای تغییر» در ایران از زمان انقلاب اسلامی ایران تاکنون به این نتیجه درست رسیده است و پس از آن می‌نویسد؛ «پیشنهاداتی که در ذیل ارائه خواهند شد به‌دنبال افزایش فشار نظامی و غیرنظامی هستند تا در طول زمان رفتار رژیم تعدیل شود.»

مادل در همین راستا درباره پیشنهادات خود در خصوص رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه تأکید می‌کند: «اخبار مربوط به کارگران، کارخانه‌ها، فعالان حقوق زنان و معلمان باید پررنگ شده و با تب و تاب بیشتری انعکاس داده شوند، حتی اگر این اعتراضات محلی و کوتاه‌مدت باشند.»

مادل در بخش دیگری از پیشنهادات خود به رسانه‌هایی مانند صدای آمریکا و رادیو فردا، مورد هجمه قرار دادن فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را مورد تأکید قرار می‌دهد که باعث بدبین شدن نظر مردم نسبت به پشتیبان انقلاب اسلامی شود. مادل تأکید می‌کند این رسانه‌ها باید گزارشات مفصلی درباره فساد اقتصادی در ایران تهیه کنند و روی آن مانور دهند.

مشاور سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا ضمن تأکید بر انجام اصلاحات در بازوهای رسانه‌ای فارسی‌زبان ضد ایرانی، گفت: این رسانه‌ها باید روی خشم عمومی و اشتیاق برای سخن گفتن علیه حکومت تمرکز کنند.

وی پیشنهاد می‌دهد مواردی مانند حقوق زنان، حقوق معلمان، ایجاد تفرقه‌های قومی و مذهبی، افزایش تنش‌ها و ایجاد بحران‌های اجتماعی از معضلات موجود مثل آلودگی هوا، ایجاد جنبش‌های کوچک، اما سازمان‌دهی‌شده، تمرکز روی موضوع بیکاری جوانان، حداکثر در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران بزرگ‌نمایی شوند تا بتوان روی ذهنیت مردم ایران تأثیرگذاشت.

در ماه‌های گذشته مقام‌های دولت ترامپ و اعضای کنگره آمریکا اظهاراتی مطرح کرده و اقداماتی را برای عملیاتی کردن طرح اسکات مادل در دستور کار قرار داده‌اند. در یک مورد خاص، در خصوص بخش فارسی صدای آمریکا این تغییرات به اندازه‌ای مشهود هستند که توجه رسانه‌های آمریکا را هم به خود جلب کرده‌اند.

به عنوان مثال، اخیراً پایگاه خبری آمریکایی «اینترسپت» متوجه این تغییرات شده و در گزارشی مفصل نوشته با آنکه VOA از قبل هم مخالف جمهوری اسلامی بود در حال حاضر در اثر تغییراتی که در آن اعمال شده اصولی مانند «دقت و توازن» و «بی‌طرفی» را به طور کامل کنار گذاشته و عملاً به بلندگوی دولت ترامپ و گروهک تروریستی منافقین تبدیل شده است.

به نوشته اینترسپت، تغییرات در بخش فارسی VOA تا حدی جدی شده که خبرنگارها و مجری‌های این شبه‌رسانه در فضای مجازی با ادبیاتی بی‌ادبانه به افرادی که از نظر آن‌ها به قدر کافی با سیاست‌های ترامپ علیه ایران همسو نیستند فحاشی می‌کنند.

اما این تغییرات از چه زمانی و تحت تأثیر چه عواملی ایجاد شدند؟ تحلیلگران معتقدند از مدت‌ها پیش جریان‌های نومحافظه‌کار در آمریکا (که اسکات مادل هم جزو آن‌ها است) با بیان ایده‌هایی شبیه این که VOA به اندازه کافی با حکومت ایران ضدیت نشان نمی‌دهد، خواستار تغییرات عظیم ساختاری در آن شده بودند. این تحلیلگران، البته اذعان دارند که «صدای آمریکا» از ابتدای شکل‌گیری رویکردی ضد جمهوری اسلامی داشته، اما انتقاد آن‌ها این است که چرا دوز جعل خبر یا خبرسازی در آن به اندازه‌ای که باید باشد نیست.

اینترسپت به عنوان مثال در گزارش خود می‌نویسد ادعاهای کسانی که VOA را به عدم ضدیت کافی با ایران متهم می‌کنند صرفاً بر اساس این مطرح می‌شود که چرا این شبه‌رسانه مثلا گزارش‌هایی درباره تبعات منفی حمله آمریکا به عراق پخش کرده و یا به اندازه‌ای که از نظر این گروه «کافی» است به بدگویی از مذاکرات هسته‌ای ایران و توافق هسته‌ای برجام نپرداخته است. مثلاً اندیشکده هریتیج در سال ۲۰۱۲ در گزارشی بخش فارسی VOA را به جهت پخش گزارشی در انتقاد از بمباران عراق و اشتباه بودن حمله به این کشور، «حامی ایران» و «ضدآمریکایی» توصیف کرده بود.

عامل دیگر، اصطلاحاً خبرنگاران حامی گروهک تروریستی منافقین هستند که در هیچ جای دیگر جای کار ندارند و توانسته‌اند به «صدای آمریکا» راه پیدا کنند. یکی از سردبیرهای سابق بخش فارسی VOA به اینترسپت گفته وقتی که سال ۲۰۱۳ وارد بخش فارسی صدای آمریکا شده از دیدن کارکنان حامی تروریست‌های منافقین در آن شوکه شده است. این در حالی است که حتی طبق تحقیقات وزارت خارجه آمریکا تروریست‌های منافقین و افکار آن‌ها از کوچکترین حمایتی در میان مردم ایران برخوردار نیستند.

اینترسپت نوشته بخش فارسی صدای آمریکا به دنبال ارائه تصویری مثبت از گروهک منافقین است و اخبار مربوط به همایش‌های آن‌ها که با هواداران اجاره‌ای برگزار می‌شود را به صورت پخش مستقیم پوشش می‌دهد، این در حالی است که این گروه تقریباً هیچ حامی‌ای در ایران ندارد، خشونت‌های تروریستی در کارنامه‌اش دیده میشود و یک تشکیلات فرقه‌ای است.

سومین عامل، انتخاب شدن شخص ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا است که موجب شده روند ناقص و سوگیرانه اطلاع‌رسانی در بخش فارسی صدای آمریکا روندی حتی مخدوش‌تر از پیش به خود بگیرد. یکی از سردبیران سابق صدای آمریکا گفته که بعد از انتخاب ترامپ، این رسانه به «بلندگوی ترامپ-فقط ترامپ و نه هیچ‌کس دیگر-» تبدیل شده است.

او می‌گوید این رسانه بعد از روی کار آمدن ترامپ اکنون به یک دستگاه پروپاگاندا تبدیل شده که در حال پخش گزارش‌هایی در حمایت از سیاست‌های ترامپ علیه ایران است. از جمله اقدامات صدای آمریکا در این راستا پخش چند یادداشت از یک فرد ادعایی به نام «حشمت علوی» است که رسانه‌ها افشا کرده‌اند وجود خارجی ندارد و صرفاً یک حساب کاربری ماشینی در توئیتر، وابسته به گروهک تروریستی منافقین است.

برخی از کارکنان و خبرنگاران صدای آمریکا روی کار آمدن ترامپ را فرصتی برای میدان دادن به دیدگاه‌ها و نگرش‌های خودشان و افراد هم‌فکرشان دیده‌اند، در حالی که برای برخی دیگر ماجرا صرفاً این است که نمی‌خواهند شغلشان را از دست بدهند.

علاوه بر عواملی از این دست برخی تغییرات ساختاری هم در رویکرد بخش فارسی VOA اثرگذار بوده‌اند. از جمله مهم‌ترین عوامل، انحلال سازمانی به نام «هیئت کارفرمایان پخش» (BBG) در دسامبر سال ۲۰۱۶ و جایگزین کردن آن با سازمان دیگری به نام «آژانس رسانه‌های جهانی ایالات متحده» بود که رسانه‌های معاند فارسی‌زبان از جمله بخش فارسی «صدای آمریکا» (VOA)، «رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی» و «رادیو فردا» زیر نظر آن فعالیت می‌کنند و بازوی اصلی پروپاگاندای رسانه‌ای دولت آمریکا به شمار می‌رود. چند روز بعد از انحلال BBG، دو نفر از دستیاران ترامپ از استودیوهای صدای آمریکا بازدید کردند.

سال ۲۰۱۷، رئیس جدید BBG که مدیر عامل اندیشکده تندرو «شورای سیاست خارجی آمریکا» هم بود خواستار تجدید نظر در برنامه‌های BBG در خصوص ایران شد. در گزارشی که این اندیشکده ارائه کرد نتیجه‌گیری شده بود که صدای آمریکا به اندازه کافی از حکومت ایران و برجام انتقاد نکرده است.

در ادامه تحولاتی از این دست، کمیته اعتبارات مجلس سنای آمریکا در سال ۲۰۱۸ به پیشبرد طرحی رأی داد که از «مایک پامپئو»، وزیر امور خارجه آمریکا می‌خواست با همکاری «آژانس رسانه‌های جهانی ایالات متحده» برنامه‌هایی برای جنگ نرم با ایران آغاز کند. در این طرح قانونی، ردیف بودجه مشخصی هم برای مقابله با نفوذ رسانه‌ای ایران از طریق فضاسازی تبلیغاتی در نظر گرفته شده بود.

طرح سنا از «آژانس رسانه‌های جهانی ایالات متحده» می‌خواست منابع خود را به پررنگ کردن حضور ایران در سوریه و یمن اختصاص داده و سیاست خارجی ایران را عامل مشکلات در دنیا جلوه دهد.

در حال حاضر، بخش فارسی «صدای آمریکا» آشکارتر از هر زمان دیگر پیگیری طرح اسکات مادل را در دستور کار قرار داده و طبق آن، در حال پخش برنامه‌ای برای اختلاف‌افکنی میان مردم و حکومت، پررنگ کردن اختلافات داخلی در ایران، تحریک به اختلافات قومی و مذهبی و ... است.

اما روشی که این رسانه و دولت ترامپ پیش گرفته، روشی نیست که تازگی داشته باشد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران دولت‌های مختلف آمریکا بارها بودجه‌های میلیون دلاری برای راه‌اندازی جنگ نرم در ایران به راه انداخته، اما همواره ناکام مانده‌اند.

«کنث کزمان»، تحلیلگر ارشد مسائل ایران در «سازمان تحقیقات کنگره آمریکا» چند سال پیش به گردآوری بودجه‌های ده‌ها میلیون دلاری پرداخت که از سال ۲۰۰۴ در دوره‌های مختلف ریاست‌جمهوری آمریکا و در قالب برنامه‌های دستگاه‌های مختلف برای براندازی نرم در ایران به تصویب کنگره درآمده بودند.

فقط در یک مورد، دولت «جورج بوش» پسر در سال ۲۰۰۸ بودجه‌ای معادل چهارصد میلیون دلار برای پیشبرد برنامه‌ای مخفیانه در نظر گرفته بود که هدف آن تشدید تنش‌های قومی-مذهبی و براندازی نرم در ایران بود. از آن زمان ۱۱ سال می‌گذرد و دولت بوش به سوژه یک کتاب فکاهی بدل شده که چند ماه پیش در آمریکا منتشر شده است.