به گزارش حلقه وصل، می‌گوید تا زمانی که برجام پابرجاست، گزارش‌های برجامی و بازدیدهای هسته‌ای هم برقرار است. عملکرد معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه را مورد نقد قرار می‌دهد و تاکید می‌کند که توسعه مناسبات با کشورهای همسایه و توجه به شرق اهمیت زیادی دارد. می‌گوید وزارت خارجه به تازگی چهاردهمین گزارش سه ماهه برجام را به مجلس ارائه داده است و گذری هم به مفاد این گزارش می‌زند. از اشتباه انگلیس در همراهی با آمریکا برای فشار به ایران سخن به میان می‌آورد و می‌گوید که هر کشوری که به دنبال ناامنی در ایران باشد، شک نکند که طعم ناامنی را خواهد چشید.
این بخش‌هایی از اظهارات محمد ابراهیم رضایی نماینده دوره دهم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه «خمین» است. وی رئیس کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است. گفتگو با این نماینده اصولگرا را در ادامه می‌خوانید:
شما به تازگی رئیس کمیته هسته‌ای مجلس شده‌اید و پس از انتخاب در این سمت عنوان کردید نخستین برنامه شما بازدید از سایت‌های هسته‌ای است، آیا در این بازدیدها مسائلی چون کاهش تعهدات ایران در برجام را هم مورد ارزیابی قرار خواهید داد؟
وزارت امور خارجه هر سه ماه یک بار آخرین وضعیت اجرای برجام را در قالب گزارشی به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ارائه می‌دهد و از آنجایی که محور اصلی برجام، چرخه هسته‌ای کشورمان است ما هم متناسب با گزارش‌هایی که وزارت خارجه ارائه می‌کند، بازدیدهایی را از مراکز هسته‌ای خواهیم داشت و امروز هم که راهبرد جدید جمهوری اسلامی ایران مبنی بر کاهش تعهدات برجام است، بخشی از تکلیف ما این است که از نزدیک آخرین وضعیت هسته‌ای خود را مشاهده کنیم و کاهش تعهدات هم قطعا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
آیا برنامه شما برای بازدیدهای هسته‌ای مشخص شده است؟
طبق هماهنگی‌های انجام شده با وزارت خارجه، آنان اعلام آمادگی کرده‌اند که هر زمانی که اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و به ویژه کمیته هسته‌ای این کمیسیون بخواهند، امکان بازدید فراهم باشد. بر این اساس ما هم اعلام کردیم که در گام اول نیروگاه و آب سنگین اراک را مورد بازدید قرار خواهیم داد که هفته آینده و پس از پایان تعطیلات مجلس این بازدید صورت خواهد گرفت. پس از بازدید از سایت هسته‌ای اراک، بازدید از تاسیسات هسته‌ای نطنز و فردو را در برنامه داریم.
شما گفتید که وزارت امور خارجه هر سه ماه یک بار آخرین وضعیت اجرای برجام را در قالب گزارشی به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ارائه می‌دهد، آیا در حال حاضر و با توجه به شرایط فعلی هم گزارش برجام تهیه می‌شود؟
تا زمانی که برجام پابرجاست، گزارش روند اجرای برجام تهیه و به صحن مجلس ارسال خواهد شد. به طور کلی وزارت امور خارجه به صورت مرتب گزارش‌های خود از روند اجرای برجام را به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ارائه می‌دهد که گزارش دوازدهم و سیزدهم وزارت امور خارجه درباره روند اجرای برجام از سوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی تجمیع و جهت قرائت در صحن علنی به هیئت رئیسه مجلس ارائه شده و در نوبت بررسی است. همچنین چهاردهمین گزارش روند اجرای برجام به تازگی از وزارت امور خارجه دریافت شده است و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پس از بازدیدهای میدانی گزارش خود را تهیه و سپس تقدیم هیئت رئیسه مجلس خواهد کرد.
به صورت مشخص بگویید که در چهاردهمین گزارش سه ماهه اجرای برجام به چه مواردی اشاره شده است؟
از آنجایی که حسن نیت و خویشتن‌داری هوشمندانه ایران پس از خروج آمریکا از برجام و فشارهای تحریمی این کشور و هم‌پیمانانش بی پاسخ ماند و هیچ سازوکار عملیاتی برای جبران تحریم‌های آمریکا مستقر نشد، ایران گزینه‌ای غیر از کاهش تعهدات نداشت که در این گزارش وزارت خارجهبه موضوع کاهش تعهدات برجامی ایران به صورت کامل اشاره شده اما در عین حال تاکید شده است که همچنان برجام در حال اجراست. همچنین در بخشی از این گزارش به تبادل هیئت‌های تجاری در سطوح عالی و رایزنی‌های اخیر اقتصادی درباره برجام اشاره شده است.
چه دیدارهایی؟
در این گزارش آمده است که طی سه ماهه اخیر، دیدارهای دوجانبه و رایزنی‌های فشرده و متعددی با محوریت برجام صورت گرفته و برجام یکی از محورهای اصلی گفتگوهای مقامات کشورمان با هیئت‌های مختلف خارجی بوده است که سفر شینزو آبه نخست وزیر ژاپن به تهران و دیدار با مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور، سفر وزیر خارجه آلمان به تهران و دیدار با رئیس‌جمهور و ظریف، سفر خانم اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران و مذاکره با عراقچی وسفر دوره‌ای ظریف به ترکمنستان، هند، ژاپن و چین از مهم‌ترین دیدارها در این زمینه بوده است.
آیا در گزارش وزارت امور خارجه، تحولات مرتبط با اینستکس هم مطرح شده است؟
بر اساس این گزارش، در طول سه ماه گذشته چندین نشست کارشناسی میان نمایندگان ایران و E3/EU (سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا) برای بررسی ابعاد فنی عملیاتی شدن اینستکس برگزار شده است. همچنین در نشست کارشناسی در بروکسل در اردیبهشت ماه مقرر شده است که برای بررسی جزئی‌تر همکاری‌های فنی، نشستی با نمایندگان نهادهای ذیربط سازمان‌های ایرانی در تهران برگزار شود.
اهم موارد اشاره شده در گزارش وزارت امور خارجه درباره فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان چیست؟
در این گزارش درباره پروژه مدرن‌سازی رآکتور تحقیقاتی آب سنگین خنداب و پروژه ایزوتوپ پایدار مطالبی مطرح شده است. از جمله آنکه درباره پروژه مدرن‌سازی رآکتور تحقیقاتی آب سنگین خنداب آمده است که جلسات گروه کاری اراک با روسای گروه کاری یعنی چین و انگلیس و همچنین اعضای 1+4 با فشردگی بیشتر برگزار و نقشه راه تولید سوخت و ساخت مخزن رآکتور اراک به روزرسانی شده است. همچنین مطابق با این گزارش، آخرین بخش از قرارداد مشاوره طراحی با شرکت ملی انرژی اتمی چین نیز در دست اجراست. همچنین تأمین تجهیزات مورد نیاز نیز در دست بررسی بوده و مذاکرات فنی لازم هم در حال انجام است.
همچنین در خصوص پروژه ایزوتوپ پایدار در این گزارش اینطور آمده است که با اتمام فاز اول پروژه، مذاکرات در خصوص فاز دوم قرارداد یعنی آماده‌سازی زیرساخت‌ها و احداث تأسیسات تبدیل و بسته‌بندی به منظور تولید ایزوتوپ‌های پایدار در جریان است. همچنین مطابق با تصمیم ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ای در فاز اول، کشورمان از این پس تعهدی به عرضه آب سنگین مازاد از سقف 130 تن به بازارهای جهانی ندارد که روند تولید آب سنگین در مدت گزارش‌دهی ادامه یافته است.
نحوه تعاملات با آژانس بین المللی انرژی اتمی به چه ترتیب است؟ آیا شرایط اخیر تغییری در تعهدات ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی ایجاد کرده است یا خیر؟
مطابق با گزارش وزارت خارجه بازرسی، نظارت و راستی‌آزمایی آژانس مطابق موافقت‌نامه پادمان در موسسات هسته‌ای کشورمان ادامه دارد. ارسال گزارشات موجودی و تغییرات مواد هسته‌ای موسسات هسته‌ای به آژانس مطابق با موافقت‌نامه پادمان به صورت ماهیانه انجام گرفته است. همچنین اطلاع‌رسانی به آژانس در خصوص صادرات آب سنگین انجام گرفته است. در ارتباط با کاهش تعهدات برجامی کشور نیز اطلاع‌رسانی به آژانس مبنی بر افزایش موجودی 300 کیلوگرم ذخیره اورانیوم غنی شده کشور و افزایش درصد غنای محصول اورانیوم از سقف 3.67 به زیر 5 درصد صورت پذیرفته که متعاقب آن پرسشنامه اطلاعات طراحی کارخانه غنی‌سازی نطنز به روزرسانی شد. در همین راستا نظارت بر راستی‌آزمایی‌های متعدد و روزانه آژانس شامل اندازه‌گیری میزان موجودی اورانیوم با غنای پایین و عبور آن از سقف 300 کیلوگرم و همچنین نمونه‌برداری و اندازه‌گیری درصد غنای اورانیوم و رسیدن غنای آن به 4.5 درصد انجام گرفته است. درباره پروتکل الحاقی هم آمده است که پاسخ لازم به درخواست‌ها، سوالات و بیانیه‌های آژانس تهیه و ارسال و چهاردهمین اظهاریه در خصوص صادرات تجهیزات و مواد غیرهسته‌ای هم به آژانس ارائه شده است.
بهتر است مقداری هم به بدعهدی‌های غرب در اجرای برجام بپردازیم. به طور کلی بگویید که آیا اروپا پس از امضای برجام به مفاد این توافق هسته‌ای عمل کرد یا خیر؟
از ابتدا و پس از امضای توافق جامع هسته‌ای، به نظر می‌رسید که اروپا و آمریکا یک سناریوی مشترک مبنی بر محروم‌سازی ایران از داشتن صنعت هسته‌ای را مدیریت می‌کنند در حالی که این صنعت بومی برای ما بسیار کلیدی و حیاتی است و یک مزیت فوق‌العاده محسوب می‌شود. بر این اساس اروپا بدعهدی‌های خود را از همان روزهای آغازین امضای برجام آغاز کرد به گونه‌ای که گاهی اوقات کشوری چون فرانسه نقش پلیس بد و دیگر کشورهای اروپایی عضو برجام نقش پلیس خوب را ایفا کردند و در کل اروپایی‌ها فقط نقش بازی می‌کردند تا سناریوی تعیین شده خود را پیش برند.
آمریکا در آن مقطع چه اقداماتی را علیه ایران انجام می‌داد؟
از همان ابتدا، برنامه آمریکایی‌ها هم آن بود که سیاست فشار و محروم کردن ایران از برخورداری از منافع برجام را پیش برند به گونه‌ای که اوباما بلافاصله پس از امضای برجام، تحریمی را علیه ایران اعمال کرد و این اقدامات نشان می‌داد که آنان سیاستی را از پیش طراحی کرده‌اند و هیچ توجهی به تعهدات خود در برجام ندارند. در واقع آمریکا و اروپا به دنبال آن بودند که ایران را از پیشرفت‌های هسته‌ای بازدارند و در گام‌های بعدی، چرخه سوخت هسته‌ای ما را کند کنند.
اما اروپا در آن زمان و به ویژه پس از خروج آمریکا از برجام، به ظاهر اعلام کرد که در تلاش است که ایران از منافع حاصل از برجام به ویژه در زمینه اقتصادی برخوردار شود اما در عمل هیچ اقدامی در این راستا انجام نداد. نظر شما در این باره چیست؟
علی رغم اظهارات ضد و نقیض اروپا برای حفظ برجام و بهره‌مندی ایران از این توافق هسته‌ای، امروز ما مطمئن هستیم که اروپا از ابتدا کاملاً با آمریکا هماهنگ بوده است و یک سناریوی مشترک را علیه ایران پیش بردند. در واقع تصور آنان این بود که اگر به ظاهر اعلام کنند که پشتیبان و حامی ایران برای برخورداری از برجام هستند، می‌توانند به آمریکا در اعمال سیاست‌هایش برای فشار و تحریم بر ایران کمک کنند اما نه تنها آنان به نتیجه نرسیدند بلکه با هوشیاری مقام معظم رهبری، استراتژی جدیدی مبنی بر کاهش تعهدات کشورمان در برجام تعریف شد که بر اساس آن ایران متناسب با اقدامات طرف غربی، کاهش تعهدات خود در برجام را باید پیگیری کند و آنقدر پله پله به عقب و به زمان پیش از مذاکرات هسته‌ای بازمی‌گردیم تا با طرف مقابل در اجرای تعهدات برجامی در یک کفه ترازو قرار گیریم و به توازن برسیم چرا که نمی‌شود که ما به صورت صد در صدی به برجام پایبند باشیم و طرف مقابل فقط بدعهدی کند.
با پشت سر گذاشتن گام اول، ایران فرصت دیگری به اروپا داد و در محتوای گام دوم عنوان کرد که از میزان 3.67 غنی‌سازی اورانیوم عبور خواهیم کرد. به ما بگویید که چرا اروپا باز هم اقدامی عملی برای حفظ برجام انجام نمی‌دهد و سازوکاری جدید در این راستا اتخاذ نمی‌کند؟
ایران با اخذ این راهبرد، زنگ هشدار را برای طرف مقابل در برجام به صدا درآورد و نشان داد که زمانی که راهبردی را تعیین می‌کند، به صورت قاطعانه آن را پیش خواهد برد. در واقع اروپا پس از گام اول تلاش کرد که با عملیات روانی ایران را مجاب کند که در همین شرایط بماند و گام دیگری برای کاهش تعهداتش در برجام برندارد اما ایران کاملا مصمم و با استفاده از ظرفیتی که در متن برجام و ماده 36 آن وجود داشت، گام دوم خود را محکم‌تر برداشت که این اقدام، طرف غربی را به شدت مضطرب و همه سناریوهای طراحی شده آنان را خنثی کرد.
به نظر شما آیا اروپا در این مقطع اقدامی برای حفظ برجام انجام می‌دهد یا آنکه ما را وادار به برداشتن گام سوم در کاهش تعهدات برجامی می‌کند؟
قطعا اروپا هیچ اقدامی برای حفظ برجام نمی‌کند چرا که اراده لازم برای این کار را ندارد و نمی‌خواهد برای حفظ برجام، هزینه مقابله با آمریکا را بدهد.
به نظر شما ایران در گام سوم خود برای کاهش تعهدات برجامی دست به چه اقداماتی خواهد زد؟
ما در گام سوم، ظرفیت‌های بسیار زیادی داریم که بهره‌برداری از سانتریفیوژهای پیشرفته یکی از این موارد است. در واقع ما در حال حاضر، از سانتریفیوژهای قدیمی و در سطح IR1استفاده می‌کنیم در حالی که سانترفیوژهای IR6و IR8آماده بهره‌برداری هستند و ظرفیت آنان از 26 تا 48 برابر سانترفیوژهای فعلی است. همچنین فعال‌سازی آب سنگین، تغییر در نگهداری و ذخایر آب سنگین و افزایش درصد غنی‌سازی از دیگر مواردی است که می‌توانیم در دستور کار خود قرار دهیم. غربی‌ها باید به این مسئله واقف باشند که ایران صرفا به دلیل تعهد به برجام، پیشرفت‌های هسته‌ای خود را کند و برخی از سانتریفیوژها را جمع‌آوری کرد اما همه این موارد قابل بازگشت است و این مسئله را گام به گام عملیاتی می‌کنیم.
به نظر شما نقش آمریکا در عدم رسیدن ایران و گروه 1+4 به یک سازوکار عملیاتی چیست؟
علی رغم آنکه آمریکا محوریت اعمال فشارها و تحریم‌های شدید اقتصادی علیه ایران را بر عهده دارد، اما باید به این مسئله مهم هم توجه کرد که اروپا در این قضیه کاملا مکمل و همراه با آمریکاست. در واقع آمریکا امیدوار بود که نهایتا در مقطعی یک ساله با سیاست فشار حداکثری جمهوری اسلامی را وادار به تسلیم کند و اروپایی‌ها هم سعی کردند که با به کارگیری هر تاکتیکی با آمریکا در این مسیر همسو شوند که تسلیم سناریوی آمریکا شدند تا هدف آمریکا در نابودی جمهوری اسلامی محقق شود، اما علی رغم همه تلاش‌هایی که صورت گرفت، امروز آنان فهمیدند که نه تنها جمهوری اسلامی با این سیاست‌ها و فشارها از پا درنیامده است بلکه مقاومت ملت ما به سطحی رسیده که از این فشارها عبور کرده است. از سوی دیگر علاوه بر اینکه آثار شکوفایی اقتصادی را درون کشور می‌بینیم، اجماع جهانی دشمنان علیه ایران هم شکست خورده است به طوری که بسیاری از کشورها چون چین، روسیه و هند به صورت آشکار با ایران همکاری‌های مختلف به ویژه در زمینه تجاری دارند و از کشورمان نفت خریداری می‌کنند.
در شرایط فعلی تقویت روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و همسو تا چه حد اهمیت دارد؟
توسعه مناسبات با کشورهای همسایه و توجه به شرق بسیار اهمیت دارد و روابط خوب ایران با این کشورها، آمریکا را کاملا مستاصل و ناامید کرده است. ذکر این نکته هم بسیار حائزاهمیت است که قدرت ایران منجر به آشفتگی و اختلافات عمیق درون کاخ سفید شده است چرا که در مقاطع گذشته همه دولت‌هایی که در آمریکا برسر کار می‌آمدند، سیاست واحدی را علیه جمهوری اسلامی داشتند اما امروز به دلیل شکست‌های متعددی در مقابل ایران، با یکدیگر اختلاف دارند.
نقش معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه برای تقویت روابط اقتصادی ایران با کشورهای همسو چیست؟
یکی از مطالبات اصلی مجلس از وزارت امور خارجه طی چند سال گذشته این بوده است که ساختار وزارت امور خارجه تغییر کند که خوشبختانه در این راستا معاونت اقتصادی در وزارت خارجه ایجاد شد. علی رغم آنکه تاکنون عملکرد معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه برای تقویت روابط تجاری کشور چشمگیر نبوده است، اما ماموریت‌هایی چون توسعه روابط اقتصادی، جذب سرمایه‌گذار خارجی و حمایت از تجار ایرانی به بخش‌های مختلف وزارت خارجه ابلاغ شده است و امیدواریم که به این مسائل توجه و روز به روز نواقص موجود برطرف شود.
ترامپ به ظاهر و در حرف‌های خود به دنبال مذاکرات تازه‌ای با کشورمان است اما دیدیم که آنان پا را از حد فراتر گذاشتند و مقام معظم رهبری را تحریم کردند. آیا با وجود اقدامات ضد و نقیض آمریکا، راهی برای مذاکره باز مانده است؟
شکست آمریکا در فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی ایران به حدی برای آنان سخت است که به دنبال آن هستند که به هر نحوی آن را جبران کنند. در واقع ترامپ و دیگر مقامات آمریکا به علت شکست‌های پی در پی مقابل ایران تحت فشار هستند. بر این اساس آنان به دنبال آن هستند که از یک سو سیاست تحریم و فشار علیه ایران را به عنوان راهبرد اصلی خود ادامه دهند و از سوی دیگر می‌خواهند ایران را پای میز مذاکره بکشانند تا آن را به عنوان سند پیروزی خود همواره نگه دارند. در واقع شخص ترامپ به شدت نیازمند آن است که حتی به شکل سمبلیک باب مذاکره با ایران را داشته باشند تا خود را از وضع موجود نجات دهد و در مقابل رقبایش حرفی برای گفتن داشته باشند. انتخابات برای ترامپ بسیار حیاتی است، به طوری که دائماً برای مذاکره با ایران تلاش و خواهش می‌کند و پیغام‌های مستمری را هم از طریق مقاماتی چون نخست وزیر ژاپن، رئیس‌جمهور فرانسه و حکام کشورهای عربی چون عمان به ایران می‌فرستد تا باب مذاکره را باز کند اما باید بداند که جمهوری اسلامی بسیار هوشیار است و به هیچ وجه مجدداً پای میز مذاکره با آنان نمی‌رویم. درباره تحریم رهبری هم باید گفت که هدف آنان از تحریم رهبر معظم انقلاب آن بود که صرفا خواستند نشان دهند که ما آنچنان اقتدار داریم که رهبری جمهوری اسلامی ایران را هم مورد تحریم قرار دادیم اما این اقدام آنان نه تنها راه به جایی نبرد بلکه منجر به تحقیر آنان در عرصه جهانی شد و مقامات بسیاری از کشورها این اقدام رذیلانه را محکوم کردند. در واقع و علی رغم آنکه آنان به دنبال بهره برداری از این اقدام بودند، تحریم مقام معظم رهبری نه تنها هیچ گونه اثر مثبتی برای آنان نداشت، بلکه به ضررشان تمام شد.
آمریکا در اقدام بعدی خود وزیر امور خارجه کشورمان را تحریم کرد. تحلیل شما از اینگونه حرکات آمریکا چیست؟ آیا آمریکا با این تحریم‌ها صرفاً به دنبال آن است که باب مذاکره با ایران را باز کند یا آنکه به دنبال آن است که دست به اقدامات دیگری بزند؟
این اقدام آمریکا را هم نمی‌توان با دلیل و هدفی منطقی بررسی کرد چرا که این تصمیم وزارت خزانه‌داری آمریکا صرفا واکنشی به شکست‌های اخیر و متعدد این کشور در برابر توان و قدرت دیپلماتیک و نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران است که با ساقط شدن پهپاد متجاوز آمریکا به اوج خود رسید. بر این اساس ترامپ برای تعدیل شرایط دست به تحریم مقام معظم رهبری و وزیر امور خارجه زد که تصمیمی برای بازیابی وجهه از دست رفته آمریکا در جهان بوده است. آمریکا روزی ادعای کدخدایی جهان را داشت اما امروز در مقابل ایران زانو زده است و اقدامات بی‌منطقی انجام می‌دهد که کاملا از روی ضعف است.
مقداری هم به موضوع نفتکش‌ها بپردازیم. چرا انگلیس نفتکش کشورمان را به صورت غیرقانونی توقیف کرد؟
حاکمان انگلیس در راستای اعمال فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی اشتباه بزرگی را مرتکب شدند و محوریت ناامن‌سازی و جنگ نفتکش‌ها را علیه جمهوری اسلامی آغاز کردند و در دام آمریکا گرفتار شدند. البته آنان می‌دانستند که ایران کشوری نیست که در مقابل این اقدامات سکوت کند و یا منفعل باشد و ما در مقابل اقدام غیرقانونی آنان، نفتکش متخلف انگلیسی را توقیف کردیم و علی رغم اینکه ناو انگلیسی در کنار آن نفتکش حضور داشت اما جرات نکردند که عکس‌العملی نشان دهند و حتی از آمریکا هم استمداد خواستند اما آمریکا هم جرات نکرد به این مسئله ورود پیدا کند. ما سیاست خود را در این زمینه رسما اعلام کرده‌ایم که امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس همواره بر عهده ما بوده است و همه کشورها از آن بهره‌مند شده‌اند و اگر بنا باشد برای ایران ناامنی ایجاد شود، کشورهایی که در این مسئله نقش دارند هم باید طعم ناامنی را بچشند.
آیا احتمال آزاد شدن نفتکش توقیف‌شده ایرانی در جبل‌الطارق وجود دارد؟
مسئولان دستگاه دیپلماسی ما به صورت فعالانه این موضوع را پیگیری می‌کنند و از انگلیس به علت این اقدام خلاف قانون به نهادهای بین‌المللی شکایت کرده‌اند که امیدواریم هر چه سریع‌تر به نتیجه برسد و نفتکش کشورمان آزاد شود.