جنگ نیابتی در ائتلاف عربی

حلقه وصل: پس از حدود چهار سال و نیم از حمله عربستان و متحدانش به یمن که به گفته سازمان ملل وضعیت این کشور را به جهنم روی زمین شبیه کرده و منجر به کشته شدن هزاران غیر‌نظامی و تخریب تمامی زیر‌ساخت‌های این کشور عربی شده است، اکنون با نامتقارن شدن وضعیت جنگ، عربستان و امارات به عنوان اعضای اصلی ائتلاف عربی مهاجم به یمن رو در روی یکدیگر قرار گرفته‌اند.

هر‌چند پیش از این زمزمه‌هایی از واگرایی میان عربستان و امارات در یمن به گوش می‌رسید و خبرها حاکی از عقب‌نشینی گسترده نیروهای اماراتی از این کشور بود، اما طی روزهای گذشته، سرانجام پس از چهار روز نبرد سنگین میان شبه‌نظامیان طرفدار عربستان و امارات در عدن، نیروهای کمربند امنیتی به عنوان شاخه نظامی شورای‌ انتقالی جنوب که وابسته به امارات هستند، کلیه مراکز دولتی شهر عدن از جمله کاخ ریاست جمهوری را تصرف کرده و بار دیگر عبد منصور عبد‌الهادی، رئیس جمهوری مستعفی یمن را ناچار به فرار به عربستان سعودی کردند. در همین راستا روز شنبه این هفته پس از چهار روز نبرد سنگین که یکی از پرتلفات‌ترین درگیری‌ها در شهر عدن گزارش شده، وزارت خارجه دولت مستعفی منصور هادی شورای انتقالی جنوب را یک نیروی کودتاچی و تجزیه‌طلب عنوان کرده است. از سوی دیگر عربستان سعودی به عنوان حامی منصور هادی به شورای انتقالی 24 ساعت مهلت داد تا مراکز حساس دولتی در عدن را ترک کرده و آتش‌بس‌ برقرار شود؛ امری که اکنون خبرهای ضد و نقیضی درخصوص این موضوع مخابره می‌شود. برخی از منابع خبری از قبول آتش‌بس بدون خروج از مراکز دولتی و کاخ ریاست جمهوری از سوی شورای انتقالی گزارش داده و برخی دیگر از منابع نیز از قبول خروج نیروهای این شورا از عدن خبر می‌دهند.

چرا امارات از عربستان جدا شد؟
پس از این ماجرا در مهم‌ترین تحولات دو روز گذشته، منصور هادی با ملک سلمان پادشاه و ولیعهد عربستان سعودی در‌خصوص تعیین یک پایتخت موقت در یمن دیدار کرده و از سوی دیگر روز گذشته محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی نیز به منظور ملاقات با محمد بن سلمان وارد جده شده است.
اما اینکه چرا پس از چهار سال و نیم جنگ خانمانسوز برای مردم یمن، اینک ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی اینچنین درگیر یک نزاع درون گروهی شده است، عوامل مختلفی را می‌توان در نظر گرفت. نخست اینکه خروج نیروهای امارات از یمن درواقع آغاز کلید خوردن جدایی این کشور از عربستان بود. در همین رابطه به نظر می‌رسد که با مغلوب شدن جنگ در یمن، اماراتی‌ها به دو دلیل در جبهه مقابل عربستان قرار گرفته‌اند. دلیل اول به اضطرار امنیتی امارات در منطقه باز می‌گردد؛ امری که با تقویت منابع موشکی انصارالله و حملاتی که این گروه به عربستان سعودی داشته، اماراتی‌ها را به عنوان مصرف کننده امنیت در منطقه به شدت نسبت به گسترش دامنه این حملات نگران کرده است.
از سوی دیگر با نقش بر آب شدن تمامی برنامه‌های ائتلاف عربی در امتداد دریای سرخ و تصرف بندر الحدیبیه و الحدیده، سعودی‌ها و اماراتی‌ها در باتلاق یمن گیر افتاده‌اند. به موازات این امر، حوثی‌ها به عنوان یک واقعیت سیاسی در یمن معادلات جنگ کلاسیک را تغییر داده و از آنجا که پس از سال‌ها سرکوب چیزی برای از دست دادن ندارند، در سنگرهای خود مقاومت می‌کنند. در نتیجه در چنین شرایطی اماراتی‌ها سعی دارند علاوه بر خروج نیروهایشان، سپر حائلی در عدن و دستیابی به تنگه استراتژیک باب‌المندب داشته باشند تا ضمن نامتقارن کردن اوضاع ، برگ برنده‌ای را در آینده تحولات این کشور به دست آورند.

همچنین از آنجا که به نظر تحلیلگران، امارات از یک سیاست عمل‌گرایانه‌تر نسبت به سعودی‌ها پیروی می‌کند، در شرایط اضطرار امنیتی کنونی با توجه به مغلوب شدن ائتلاف در یمن، سعی می‌کند با چرخش مواضع خود به سمت ایران و دور شدن از ائتلاف در این جنگ، از تقسیم غنایم باز نماند. نمونه این امر را می‌توان در جلسه چند روز قبل سران امارات در ابوظبی شاهد بود؛ جایی که گفته می‌شود نخست وزیر این کشور از لزوم تغییر در سیاست خارجی سخن گفته و پس از آن با ارسال هیئتی از گارد ساحلی به ایران، پس از 6 سال نشانه‌هایی از چرخش مواضع خود نسبت به تهران را بروز دادند.
در همین رابطه روزنامه واشنگتن پست در گزارشی با اشاره به اینکه هرچند ابوظبی و ریاض شاید خط مشی واحدی را در قبال تضعیف نفوذ ایران در یمن دنبال می‌کنند، آورده است: درگیری عدن کاملاً آشکار کرد که امارات و عربستان راهبرد واحدی را در قبال یمن ندارند و همین امر می‌تواند به تضعیف و حتی فروپاشی ائتلاف عربی بینجامد.

سه گزینه پیش روی عربستان
به همین دلیل اکنون با وجود حضور انصارالله در صنعا و بیرون رانده شدن نیروهای نزدیک به عربستان از عدن، اکنون جایگاه سعودی‌ها بسیار متزلزل‌تر از گذشته شده؛ به خصوص اینکه حملات موشکی و پهپادی حوثی‌ها نیز به میزان زیادی برای وجهه امنیتی و نظامی عربستان هزینه‌ بردار بوده است. به همین دلیل اکنون عربستان که به جای دو هفته، بیش از چهار سال است که در یمن درگیر است و تقریباً سیاست‌های منطقه‌ای این کشور نیز در قطر، لبنان و سوریه هم با شکست مواجه شده، اکنون در یمن چند گزینه بیشتر پیش روی خود ندارد. گزینه نخست تشدید حملات است که در شرایط کنونی دورنمای هزینه و فایده آن مشخص نیست. دوم حفظ وضع موجود است که تحولات اخیر نشان داده می‌تواند بیش از هر زمان دیگری موجب تهدید امنیتی و نیز ضعف در ژئوپلتیک مرزهای جنوبی این کشور باشد.
گزینه سوم با وجود تصرف عدن به وسیله نیروهای نزدیک به امارات، مذاکره با انصارالله است که از این رهگذر ممکن است سعودی‌ها را به سمت یاری گرفتن از تهران برای خروج از بن‌بست یمن بکشاند.