پاسخ دعای عرفه به دغدغه‌های اقتصادی

به گزارش حلقه وصل، «اگر با ایمان در مسیر زندگی حرکت کنیم نه تلاش‌های آنچنانی داریم که از راه‌های باطل به هدف برسیم و نه آن‌قدر بی‌قراری می‌کنیم که زندگی را از خود سلب کنیم، لذا حضرت سیدالشهدا(ع) در ابتدای دعای عرفه چنین می فرمایند و به نظرم اگر شاه‌کلید زندگی این باشد، اوضاع رو به راه می‌شود، حضرت(ع) فرمودند: شاکرم که اگر خداوند قضایی برای ما مقدر کرد، کسی نمی‌تواند آن را برطرف کند تازه اگر هم بخواهد به شما چیزی عطا کند کسی نمی‌تواند مانع شود. بنابراین در فراز و فرودهای مختلف دعای عرفه، سبک زندگی توحیدی آموزش داده می‌شود.»

این جملات بخش‌هایی از مباحث حجت الاسلام «محمدجواد فلاح»، مدیر گروه پژوهشی اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم است که به مناسبت فرا رسیدن روز عرفه با ما در میان گذاشته و مشروح آن در ادامه از نظرتان می گذرد:

مضامین و فراز و فرودهای دعای عرفه، چه سبکی از زندگی را به دعاکننده آموزش میدهد؟

شاید بشود گفت دعای عرفه با همه مضامینی که در آن نهفته، آموزش سبک زندگی توحیدی است. این دعا به می‌آموزد که زندگی توحیدی یعنی انسان همه چیز خود را به دست مدبر این عالم بسپارد. در جامعه امروز و دنیایی که اطراف ما را گرفته است، شاید جای زندگی توحیدی تنگ‌تر و عرصه محدودتر شده است.

 امام حسین(ع) با گروهی از اهل بیت(ع) و فرزندان و شیعیان در جانب کوه ایستادند و روی مبارک خود را به سمت کعبه گرفتند، دست ها را  رو به روی صورت گرفتند و به حالت تضرع و نیاز این دعا را خواندند و در ابتدا فرمودند:«اَلْحَمْدُ لله الَّذی لَیْسَ لِقَضآئِهِ دافِعٌ وَلا لِعَطائِهِ مانِعٌ...»، این دو جمله برای امروز و زندگی ما که دائما با دغدغه‌های دنیوی و مادی همراه شده، بهترین راهنما است.

صبح که بیدار می‌شویم چرتکه می‌اندازیم که باید چه کنیم و به چه منافعی برسیم و چه برنامه‌ریزی ای داشته باشیم که از دیگران عقب نباشیم اما حضرت سیدالشهداء(ع) با این جملات خط مشی را تعیین کرده و می‌فرماید: «خدای را سپاس که برای حکمش برگرداننده ای، و برای بخشش بازدارنده ای».

اگر با ایمان در زندگی حرکت کنیم نه آن‌قدر تلاش‌های آنچنانی داریم که از راه‌های باطل به هدف برسیم و نه آن‌قدر بی‌قراری می‌کنیم که زندگی را از خود سلب کنیم، لذا حضرت حسین بن علی(ع) در ابتدای دعا چنین می فرمایند و به نظرم اگر شاه‌کلید زندگی این باشد اوضاع رو به راه می‌شود، حضرت فرمود: شاکرم که اگر خداوند قضایی برای ما مقدر کرد کسی نمی‌تواند آن را برطرف کند تازه اگر هم بخواهد به شما چیزی عطا کند کسی نمی‌تواند مانع شود. بنابراین در فراز و فرودهای مختلف دعای عرفه سبک زندگی توحیدی آموزش داده می‌شود.

نقطه اوج این دعا کدام فراز است؟

شاید بشود گفت هر کدام از جملاتی که حضرت امام حسین(ع) در این دعا مطرح می‌کند، نقطه اوج از مباحث عرفانی محسوب می‌شود. گیر ما این است که در شناخت می‌لنگیم و کمیت‌مان در معرفت‌الله و اینکه چه کسی هستیم و چه نسبتی با پروردگار عالم داریم می‌لنگد.

همچنین در بعد عاطفی نسبت به هستی و خداوند هم گیر داریم چون به آن معرفت دست نیافته‌ایم. وقتی که امام حسین(ع) در فرازهای مختلف این دعا، خدا را معرفی  و نعمت هایش را به رخ می‌کشد حکایت از این دارد که می‌خواهد به ما یادآوری کند که، چه کسی هستیم و باید در برابر خداوند چگونه خاشعانه عبادت کنیم. آنجایی که می‌فرماید: «یا اَلله یا اَلله یا بَدیَُّ یا بَدیعُ لا نِدَّلَکَ...» و بعد به حالات خودش را بیان می کند و می‌فرماید: «یا مَنْ عارَضَنی بِالْخَیْرِ وَالاِْحْسانِ وَعارَضْتُهُ بِالاِْسائَهِ وَالْعِصْیانِ یا مَنْ هَدانی لِلاْ یمانِ مِنْ قَبْلِ اَنْ اَعْرِفَ شُکْرَ الاِْمْتِنانِ...» .

جالب است که دائما همه این دعا خیر و سلوک و رسیدن به خدا را مطرح می‌کند و می‌بینیم که حضرت سیدالشهداء(ع) خود را در پایین‌ترین مرتبه و خداوند را در بالاترین جایگاه معرفی می‌کند، آنجا که می‌فرماید: «یا مَنْ دَعَوْتُهُ مَریضاً فَشَفانی».

به طور کلی در فرازهای دعای عرفه امام حسین(ع)، یک خودشناسی و خداشناسی را می‌بینیم، رجوع به خداوند و برقرای نسبت میان خود و خداوند، حضرت(ع) می‌خواهد رحمت الهی را جلب کند و حقیقت توحید را در زندگی رقم بزند، اصلا شاید دعای عرفه بیشترین چیزی که می‌خواهد به ما بیاموزد آن است که بیشترین چیزی که در زندگی به آن نیاز داریم، حضور خدا است.

عرفه را «روز نیایش» نام نهاده اند، با توجه به جایگاه دعای عرفه و آنچه که از خداوند در این دعا مسئلت می‌کنیم، به نظرتان اساسا دعا کردن چه‌قدر موثر است و می‌تواند در قضا و قدر موثر باشد؟

توفیق دعا کردن خود اجابت است، در شرایط زندگی امروز، بعضا توفیق دعا کردن از ما گرفته شده است در حالی‌که اولین نتیجه دعا همین اجابت حضرت حق است که به ما توفیق داده شد با او ارتباط برقرار کنیم. متاسفانه دعا در سفره زندگی ما کم شده است، نَه به این معنا که تا گرفتاری سراغ‌مان آمد دعا کنیم بلکه به این معنا که دعا را جزئی از زندگی خود قرار دهیم.

البته خداوند بخشیدن ها و محروم کردن هایش مبتنی بر حکمت و سلسله عللی است که خودمان در زندگی ایجاد می کنیم، خداوند اراده کرد که به ما عطا  شود، اما گاهی خودمان با اعمال‌مان اسبابی را ایجاد می‌کنیم که مانع اجابت دعا می‌شوند. مثلا وقتی به کسی ظلم می‌کنیم، رئیس اداره‌ای که توجه ندارد ارباب‌رجوع از راه دور و حتی از شهر دیگر آمده و اگر کارش را راه نیندازد چه تاثیری بر زندگی آن شخص خواهد گذاشت، همه این موارد مانع استجابت دعا می‌شوند.

البته که دعا، تقدیر و قضا و قدر را تغییر می‌دهد اما به شرطی که دعا صادقانه و خالصانه باشد. بنابراین باید تلاش کنیم که در فضای دعای عرفه، به خودسازی بپردازیم و خلوت‌های معنوی خود در زندگی را بیشترکرده و دعا را جزوی از زندگی خود کنیم.