اطلاعات نادرست زنگنه در مورد ضریب بازیافت میدان آزادگان جنوبی

حلقه وصل: حدود یک ماه پیش وزیر نفت با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری به تشریح آخرین وضعیت توسعه صنعت نفت پرداخت که در این برنامه توضیحاتی در مورد روش تامین مالی پروژه‌ها و همچنین توضیحاتی نیز در باره برداشت نفت از میدان آزادگان جنوبی داد.

بیژن نامدار زنگنه در این برنامه در مورد تولید نفت از میدان آزادگان جنوبی گفت: چه ایران و چه چین می‌توانند میدان را در فاز اول به تولید برسانند، اما در فاز دوم که باید فشار افزایی کنیم، امکانات و تکنولوژی آن را نداریم، الان در لایه سروک آزادگان برداشت ما زیر 6 یا 7 درصد است که بیش از 90 درصد نفت در آنجا می‌ماند و چه کسی می‌خواهد جوابگوی نسل های بعدی باشد.

زنگنه با اشاره به اینکه اگر به شعار باشد، ما در برداشت از عراق جلو تریم، اما اگر در دراز مدت نگاه کنیم، ما نیاز به تکنولوژی داریم.

در همین رابطه برخی از کارشناسان مناطق نفت‌خیز جنوب معتقدند، جناب وزیر نفت، اطلاعات دقیقی را در مورد شرایط تولید نفت از میدان ازادگان جنوبی نداده‌اند. 

براین اساس باید گفت، در بحث مطرح شده در مورد میدان نفتی آزادگان، مخاطبان باید به این نکته توجه کنند که ضریب بازیافت مطرح شده توسط وزیر نفت، ضریب بازیافت اولیه است.

به طوری که ضریب بازیافت 6درصد اعلام شده توسط وزیر نفت در مورد مخزن سروک، توسط شرکت ژاپنی اینپکس INPEX و بر مبنای داده‌های اندک اولیه و صرفاً بر مبنای اطلاعات ایستایی مخزن بوده است. 

در ضمن این ضریب بازیافت به علت اینکه صرفاً براساس داده‌های اندک اولیه اکتشافی (6 حلقه چاه اکتشافی) و صرفا اطلاعات استاتیک بوده است، در گذشته مورد نقد کارشناسان مناطق نفت خیز قرار گرفته و اعلام ضریب بازیافت را منوط به تولید از میدان و اخذ اطلاعات دینامیک نموده است.

بنابراین اعتبار این عدد به سبب در دسترس نبودن اطلاعات دینامیک مخزن زیر سوال قرار دارد و برای دادن ضریب بازیافت اولیه (تخلیه طبیعی) دقیقتر نیاز به اطلاعات دینامیک وجود دارد.

بر این اساس شرکت ملی نفت توسط مناطق نفتخیز جنوب در دولت قبل با هدف تولید، توسعه و دریافت اطلاعات دینامیکی مخزن، طرح توسعه 20 و 50 هزاربشکه‌ در روز را ارائه و اجرا کرد که بعد از اجرای این طرح لازم بود که مطالعات مجددی انجام پذیرد و ضریب بازیافت جدیدی با اعتبار علمی و فنی بالاتر محاسبه شود.

اکنون که بعد از گذشت حدود 12 سال از توسعه اولیه میدان در سال 1386 و حفاری تعداد زیادی چاه و تولید انباشتی قابل ملاحظه و دریافت اطلاعات از انواع آزمایشات و نمودارهای مختلف، پایگاه داده بسیار وسیعی ایجاد شده است (اطلاعات استاتیک + اطلاعات دینامیک) بنابراین سوالی که باید جناب وزیر نفت پاسخ دهد، این است که آیا بعد از بررسی این نتایج عدد 6 درصدی که اعلام شده عدد دقیقی است و دقیقا به همان نتایجی که شرکت ژاپنی اعلام کرد رسیده است؟ و یا اینکه بدون در نظر گرفتن مطالعات دینامیکی دوباره به اطلاعات استاتیک بسنده کرده است.

حال این سوال مطرح می‌شود که اگر مطالعه‌ای صورت نگرفته است با توجه به هزینه‌های بسیار بالا در حوزه اخذ و جمع آوری اطلاعات ذی‌قیمت مخزنی و همچنین علاقه ظاهری شدید ایشان مبنی بر دست یافتن به ضریب بازیافت بالاتر چرا چنین مطالعه‌ای انجام نشده است و در صورتی که مطالعات جدیدی صورت گرفته است و همان ضریب بازیافت شرکت INPEX مورد تایید قرار گرفته، چرا تکنولوژی مدنظر خود را حداقل در مرحله مطالعه دخیل ننموده‌اند تا ضریب بازیافت جدیدی را بر مبنای فرض ورود آن تکنولوژی تعریف نمایند.

کارشناسان مناطق نفتخیز جنوب معتقدند، آقای وزیر همانطور که در 8 سال دولت اصلاحات مکرراً اعلام می‌نمود در دولت فعلی نیز اعلام می‌نماید که تکنولوژی خاصی مورد نیاز است و مسئولان کشور را به اشتباه انداخته و کشور را به سمت قراردادهای خاص و ویژه برده است، بنابراین لازم است که توضیح دهند کدام تکنولوژی در تخلیه طبیعی مخزن موثر است که ایشان همواره بر استفاده از آن تاکید دارند؟ 

در ادامه جدول و توضیحاتی در مورد لایه های نفتی میدان آزادگان جنوبی برای مخاطبان داده می شود که با شرایط بازیافت نفت از این لایه ها آشنا شوند.

همان طور که ملاحظه می کنید جدول بالا نشان می‌دهد که ضریب بازیافت صرف نظر از تکنولوژی به شدت به خصوصیات سنگ و سیال وابسته است که این اعداد می‌تواند با اطلاعات بیشتری که از مخزن به دست می‌آید، تغییر نماید.

ضمنا این تصور که ضریب بازیافت صرفاً شامل ضریب بازیافت اولیه (تخلیه طبیعی) است تصوری نادرست است و نباید براساس این ضریب بازیافت چنین القاء نمود که چه میزان نفت در مخزن باقی خواهد ماند که نسل آینده به آن دسترسی نخواهند داشت.

زیرا اولاً همانطور که در بالا اشاره شد، این ضریب بازیافت با بدست آوردن اطلاعات بیشتر از مخزن در حین تولید می‌تواند تغییر نماید ثانیاً برای مخازن نفتی ضریب بازیافت ثانویه و ثالثیه نیز تعریف می‌ شود و وجود دارد (بحث‌ها و پروژه‌های مرتبط با IOR و EOR) که میدان آزادگان نیز از این قاعده مستثنی نیست و اگر تکنولوژی خاصی در این ارتباط مورد نیاز باشد، حتماً و مسلماً در مطالعات تکمیلی مربوطه مد نظر قرار خواهد گرفت.

اساساً عدد ضریب بازیافت اولیه اعلام شده براساس اطلاعات چاه‌های اکتشافی و اطلاعات استاتیک، بعد از تولید اولیه از میدان (Early Production) و ادامه تولید در گستره توسعه میدان می‌تواند تغییر نماید و بطور کلی موضوع ضریب بازیافت اولیه صرفنظر از تکنولوژی به شدت تابع خواص سنگ و سیال مخزن است و بحث تکنولوژی عمدتا مربوط به بحث‌ها و پروژه‌های مرتبط با IOR و EOR است که در این مورد نیز خصوصیات سنگ و سیال بر ضریب بازیافت ثانویه و ثالثیه بشدت موثر خواهد بود.

طبق بررسی‌ به عمل آمده، ضریب بازیافت در مخزن گدوان 20%، در مخزن کژدمی در حدود 25% و در مخزن فهلیان در حدود 16% است. نکته قابل تامل اینکه طرح شرکت INPEX بدین سبب که براساس اطلاعات اندک چاه‌های اکتشافی و اطلاعات استاتیک ارائه شده است، بخشی از مخزن ماسه سنگی کژدمی با نفت درجای قابل ملاحظه‌‍‌ را به عنوان لایه آبزده در نظر گرفته است که با اخذ اطلاعات دینامیک حین تولید از مخزن این ناحیه که توسط شرکت INPEX آبزده اعلام شده بود نفتی اعلام و با حفاری چاه به تولید رسید.

شرکت INPEX  مخزن ایلام به عنوان را به عنوان یک لایه تولیدی معرفی ننموده بود که بعد از کسب اطلاعات مشخص شده که این لایه یک لایه تولیدی است.

منبع: فارس