به گزارش حلقه وصل، «علی اکبری» در یادداشت روزنامه «کیهان» نوشت:
در هنگام سفر جناب آقای ظریف به آمریکا، اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه ایشان پیشنهاد کرده در صورت لغو تحریمهای آمریکا، ایران پروتکل الحاقی را بهصورت دائم تصویب خواهد کرد. ایشان بعد از انتشار این خبر در مصاحبه با یک شبکه آمریکایی اظهار داشت: «چیزی که من پیشنهاد دادم این بود که اگر آقای ترامپ در این موضوع جدی است که توافق حاصله را به تأیید کنگره میرساند، یک پیشبینی در توافق برجام وجود دارد که در سال ۲۰۲۳ ایران، پروتکل الحاقی را- که از ما میخواهد همه تأسیسات خود را برای همیشه تحت نظارت سازمان ملل متحد قرار دهیم- به تصویب برساند. ترامپ گفته که نگران بند غروب آفتاب و مدت توافق [برجام] است؛ اما در صورت تصویب پروتکل الحاقی در مجلس، نظارتها برای همیشه ماندگار خواهد بود؛ نه حتی برای ۱۰۰ سال، بلکه بهطور دائمی خواهد بود. البته این اقدام، نیازمند این است که آمریکا تحریمهای خود را از طریق تصویب کنگره برای همیشه لغو کند.»
البته ظاهراً این توضیح برای افکار عمومی کافی نبوده و در نشست خبری سخنگوی محترم وزارت خارجه در روز دوشنبه ۷ مردادماه از ایشان سؤال شد: «آقای ظریف پیشنهادی برای آمادگی ایران جهت امضای پروتکل الحاقی دادند که در رسانههای آمریکا برداشتهای مفصلی شد. دلیل این پیشنهاد چه بود؟ آیا سیگنالی برای انجام مذاکره است؟» و آقای موسوی پاسخ دادند: «من این پیشنهاد را تأیید میکنم؛ اما آمادگی برای مذاکره را نه. تاکنون سیگنالی برای انجام مذاکره و پایبندی به آن از طرف آمریکا دیده نشده. دکتر [ظریف] برای شکستن فضا مطرح کردند. اگر آنها واقعاً میخواهند گام مثبتی بردارند طبق برجام در سال ۲۰۲۳ پروتکل الحاقی در مجلس ما تصویب میشود و آنها هم همه تحریمها را باید لغو کنند و ایشان گفتند بهجای اینکه سال ۲۰۲۳ انجام شود الان صورت گیرد که همانطور که پیشبینی میشد از سوی آنها مورد موافقت قرار نگرفت.»
برای تبیین دقیقتر موضوع باید به سند برجام مراجعه کرد. در سند برجام و ضمیمه شماره ۵ این سند درخصوص چگونگی تصویب پروتکل الحاقی توسط ایران آمده است «روز انتقالی، هشت سال پس از روز توافق خواهد بود یا متعاقب گزارش دبیرکل آژانس انرژی بینالمللی انرژی اتمی به شورای حکام آژانس و همزمان به شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه آژانس به «نتیجهگیری گستردهتر» رسیده است که کلیه مواد هستهای در ایران در فعالیتهای صلحآمیز قرار دارند، هرکدام زودتر اتفاق بیفتد. در آن روز، اتحادیه اروپایی و ایالات متحده به ترتیب اقدامات مشروحه در بخشهای ۲۰ و ۲۱ پیوست ۵ را [که اشاره به لغو تحریمهای اعمالشده علیه ایران دارد] انجام داده و منطبق با قطعنامه شورای امنیت، اقدامات شرح دادهشده در بخش ۲۲ پیوست ۵ در سطح سازمان ملل متحد صورت خواهد پذیرفت و ایران، منطبق با اختیارات قانونی رئیسجمهور و مجلس، تصویب پروتکل الحاقی را پیگیری خواهد نمود.»
تطبیق این بخش از سند برجام با پیشنهاد اخیر آقای ظریف در نیویورک بیانگر برخی مسائل است:
تصویب پروتکل الحاقی قبل از زمان هشتساله، منوط به گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی مبنی بر حل مسئله هستهای ایران بهطور کامل است و قبل از گزارش نهایی آژانس، حتی در صورت لغو تمام تحریمها، تصویب پروتکل الحاقی خطای فاحش خواهد بود.
هرچند آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارشهای خود بعد از برجام تاکنون بهپایبندی ایران به تعهدات، صحه گذاشته و آن را تأیید نموده است و حتی در موضوع پی ام دی نیز گزارش خود را منتشر نموده است لیکن این گزارشها با آنچه منظور نظر در متن برجام برای اعلام روز انتقالی است تفاوت دارد و هنوز چنین گزارشی از سوی آژانس تهیه و منتشر نشده است.
جمهوری اسلامی ایران دارای قوای سهگانه مستقل از یکدیگر است. آیا وزیر محترم امور خارجه میتواند از طرف مجلس شورای اسلامی این تعهد را بدهد که ایران در صورت لغو تحریمها، زودتر از موعد مقرر پروتکل الحاقی را امضا مینماید؟
فارغ از این مسائل باید نکته دیگری مورد توجه قرار گیرد. ظاهراً جناب آقای ظریف این سخن را در پاسخ به ادعای ترامپ درخصوص نگرانی از دائمی نبودن تعهدات ایران در برجام مطرح کرده است اما باید توجه کرد آمریکا از برجام خارج شده و این توافق را نقض کرده است و راهبرد ایران این است که درخصوص برجام با آمریکا مذاکره نخواهد کرد. آیا ارجاع آمریکا به انجام تعهداتی که در برجام داده است بدون آنکه درخصوص تبعات این خروج غیرقانونی پاسخگو باشد، نوعی امتیازدهی به آمریکا محسوب نمیشود؟ آمریکا با خروج از برجام شروطی را برای ایران تعیین کرد و اعلام کرد ایرانیان بهزودی بهپای میز مذاکره بازخواهند گشت و اکنون که با سیاست و راهبرد «مقاومت فعال» از سوی ایران مواجه شده، در ظاهر با عدول از شروط خود، سخن از مذاکره با ایران میگوید لیکن باید این نکته مورد توجه قرار گیرد که ایران بهصراحت اعلام کرده حتی اگر قرار بر مذاکره مجدد با آمریکا نیز باشد، با دولت کنونی آمریکا هیچ مذاکرهای انجام نخواهد گرفت. طرف آمریکایی نیز با علم به این مسئله، با انجام اقداماتی، تمایل دارد نشان دهد که ایران تاب و توان مقاومت و ایستادگی را از دست داده است. به همین دلیل است که دولت آمریکا در ماههای اخیر با صدور بیانیههایی از برخی تحریمها علیه اشخاص و شرکتهای ایرانی و همکار ایران خبر داده است. آیا این سخن جناب آقای ظریف، تقویتکننده تصور آمریکا از تأثیرگذار بودن تحریمها نیست؟ قطعاً چنین سخنانی هرچند با دید خیرخواهانه و برای مقابله با دولت آمریکا مطرح شود، در ورای خود میتواند تبعات منفی به دنبال داشته باشد. اینکه در رسانهها مطرح شود تحریمها باعث شده ایران به آمریکا پیشنهادی برای تعامل دهد و آمریکا این پیشنهاد را نپذیرفته است، قطعاً موضوعی نیست که مورد پسند وزیر محترم خارجه کشورمان قرار گیرد.
ما به تعهدات خود در برجام پایبند بودهایم و هیچ دلیلی ندارد که بهواسطه بدعهدی طرف مقابل، بخواهیم این تعهدات را افزایش دهیم. جناب آقای روحانی رئیسجمهور محترم در مورد مذاکره رئیسجمهور فرانسه با ایشان درخصوص برجام، تصریح کرده است: یک جمله به برجام اضافه یا کم نخواهد شد. توافق برجام یا میماند یا نمیماند، اگر بنا بر ماندن بود بهطور کامل خواهد ماند و اگر نماند، همه باید از آن خداحافظی کنند و این موضوعی است که در گفتوگوهای متعدد خود با آقای مکرون نیز صراحتاً اعلام کرده و گفتهام که حتی یک جمله به این توافق اضافه و کم نخواهیم کرد. اگر اروپاییها قصد دارند، ترامپ را راضی نگه دارند، باید این کار را از جیب خود انجام دهند و ما اجازه نمیدهیم از جیب ملت ایران آقای ترامپ را راضی کنند. ایران تا جایی در برجام میماند که منافع ملت ایران در آن تضمین شود.
بنابراین قرار نیست ایران اسلامی، امتیازی به آمریکا یا طرف مقابل بدهد. تحریمها به انتهای خود رسیده است و آمریکا اکنون به تحریم موضوعاتی و محورهایی پرداخته که در گذشته در لیست تحریمها قرار گرفته بودند و در واقع چیزی برای تحریم کردن باقی نمانده است. علیرغم تمام این مسائل، ایران و شرکای راهبردی ایران بدون توجه به این تحریمها و با روشهای مناسب در حال پیشبرد ارتباطات و تعاملات خود هستند. در زمانی که ایران، سیاست کاهش تعهدات برجامی را در پیش گرفته و آن را اعلام کرده است، بیان چنین سخنانی از زبان آقای ظریف یا دیگر دولتمردان کشورمان میتواند از سوی طرف مقابل به دوگانگی در سطح کلان کشور تفسیر و قابلیت امتیازگیری کشورمان را کاهش دهد. ما قرار نیست کار ویژهای انجام دهیم. ما در مقابل بدعهدی طرف مقابل، تعهدات خود را کاهش میدهیم و این مسیر تا زمانی که لازم باشد ادامه خواهد یافت.