آیا اندیشه‌ سلفی‌ها متأثر از «سید قطب» است

رئیس مؤسسه فتوح اندیشه گفت: اندیشه‌های سید قطب پس از اعدام وی، از طریق برادرش (محمد قطب) به فضای عربستان انتقال یافت، بنابراین یکی از جریانات سلفی تکفیری در عربستان امروز جریان تکفیری قطبی است.

سرویس تلنگر/ حجت‌الاسلام احمد رهدار، رئیس مؤسسه فتوح اندیشه به مناسبت سالروز شهادت سید قطب، متفکر و نویسنده مبارز مصری (1966.م) گفت: گاهی اوقات بین اندیشه و انگیخته فاصله می‌افتد یعنی اینکه یک اندیشمندی ایده‌ای نرم را مطرح می‌کند اما در بستر تاریخ طولانی یا غیر طولانی انگیخته‌ از خود اندیشه فاصله می‌گیرد.

وی در ادامه توضیح داد: به طور مثال فرض کنید کم نیستند افرادی که بر این باورند مثلا ریشه‌های فلسفی اندیشه‌های فاشیستی و کمونیستی به افلاطون بر می‌گردد درحالیکه افلاطون انسان موجه‌ای بود اما در تطور تاریخی اندیشه‌هایش در تلاقی با دیگر مسائل تاریخی چیز دیگری از آب درآمد.

حجت‌الاسلام رهدار همچنین افزود: یا فرض کنید تقریباً همه انسان‌های بی‌دین و زاویه‌دار با مصالح اساسی و ملی ما در نهضت مشروطه فارغ‌التحصیلان دارالفنون بودند که امیرکبیر آن را تأسیس کرده بود، قطعاً اندیشه امیرکبیر چیز دیگر و قابل دفاعی بود اما انگیخته این اندیشه دارالفنون تقریباً در سراسر تاریخ به ضرر جریان دیانت و مصالح ملی تمام شد.

وی با اشاره به اینکه سید قطب نیز یکی از افرادی شد که در تطور تاریخی اندیشه‌اش متفاوت از گذشته شد، توضیح داد: وی در دوره معاصر به لحاظ ساحت اندیشه‌ورزی هم ردیف ابوالاعلای موجودی بود بنابراین در جامعه اهل سنت از مقام والا و درخوری برخوردار و شخصیتی قابل احترام بود اما اگر خود او صد و پنجاه سال عمر می‌کرد ای بسا تبلور عینی اندیشه‌های خود را اصلاح می‌کرد یا از طریق تحولات تاریخی به بازخوانی و اصلاح اندیشه‌های گذشته خود می‌پرداخت.

حجت‌الاسلام رهدار با بیان این که در هر صورت سیدقطب فرزند زمانه خود بود، اظهار داشت: وی اندیشه‌هایی را تولید کرد و بعد هم از دنیا رفت که امروز باید آنها را تجزیه و تحلیل کرد بنابراین به وضوح بین اندیشه‌های او و چیزهایی که امروز به عنوان جریان تکفیری از نوع افراطی می‌بینیم، مشابهت وجود دارد تا جایی که براساس شواهد و قرائن می‌توان ادعا کرد به طور مثال داعش نتیجه منطقی بسط این تیپ اندیشه‌ها است.

وی با اشاره به اینکه خود سلفیون و تکفیری‌های امروزی هم از این امر ابا ندارند که به بگویند سلفشان سید قطب است، توضیح داد: بنابراین می‌توان بین اندیشه‌های سید قطب و سلفیت امروز حتی جریان تکفیری ارتباط برقرار کرد.

رئیس مؤسسه فتوح اندیشه در ادامه تأکید کرد: به لحاظ تاریخ تحولات اگر بخواهیم این بحث را بررسی کنیم واقعیت تاریخی اندیشه‌های سید قطب از طریق برادر وی،‌ محمد قطب پس از اعدام سید قطب از مصر به عربستان انتقال یافت و یکی از جریانات سلفیت تکفیری را اگر بخواهیم در عربستان مطالعه کنیم، امروز جریان تکفیری قطبی است این همان جریانی است که از طریق برادر سید قطب وارد فضای عربستان شد.

وی همچنین توضیح داد: با این حال تکرار می‌کنم که نمونه چنین مباحثی در اقوام مختلف و اندیشه‌های دیگران نیز رخ داده که حتی با نیت خوبی هم بوده اما در ادامه به دلیل غائب بودن خود صاحب اندیشه با تحولات تاریخی خاصی ضرب شده و نتایج دیگری بدست آمده است، به گمان من اندیشه سید قطب نیز جزو این افراد است. در ایران ما هم اندیشه‌های افرادی نظیر شریعتی دچار این مشکل شده و بنده معتقدم نیت او اصلاح دین و جامعه اسلامی بوده اما بعدها با تحولات تاریخی عجین شده و خروجی آن تقریباً به ضرر حرکت انقلابی و جریان دیانت ما شد.