نگاهی به سیر مواضع آمریکا در قبال ایران و مذاکره

به گزارش حلقه وصل، روز گذشته (یکشنبه) بود که «مایک پامپئو» وزیر امور خارجه ایالات متحده در نشست خبری مشترکی که با همتای سوئیسی خود در شهر برن داشت، در چرخشی عجیب نسبت به مواضع یک سال قبل خود، مدعی شد که واشنگتن برای انجام مذاکرات با تهران «بدون پیش‌شرط» آماده است.

این اظهارات در حالی است که پامپئو سال گذشته و بعد از خروج دولت آمریکا به ریاست «دونالد ترامپ» از برنامه جامع اقدام مشترک (توافق هسته‌ای ایران) طی سخنرانی در اندیشکده «هریتج» ۱۲ شرط برای جمهوری اسلامی ایران تعیین کرده و وعده داد که در صورت اجرای آنها، تمام تحریم‌های واشنگتن علیه تهران برداشته شده و روابط کامل دیپلماتیک و تجاری بین دو کشور برقرار می‌شود.

اعلام آمادگی پامپئو برای مذاکره بدون پیش‌شرط با ایران در شرایطی انجام شده که مقامات مختلف کاخ سفید از ترامپِ رئیس‌جمهور گرفته تا «جان بولتون» ِ مشاور امنیت ملی در واکنش به تصمیم ایران برای کاهش برخی تعهدات برجامی، زبان به تهدید نظامی گشوده و اقدامات تحریک‌آمیزی نیز چون اعزام ناو هواپیمابر یا بمب‌افکن به منطقه را در دستورکار خود قرار دادند.

ترامپ از زمان به دست گرفتن زمام دولت ایالات متحده رویکرد متناقضی را در قبال ایران پیش گرفته است. او که زمانی در دنیای تجارت و بنگاه‌داری فعالیت می‌کرده و از طرفی علاقه عجیبی به اظهارنظرهای جنجالی در شبکه اجتماعی «توئیتر» دارد، بارها وعده و وعید را در کنار هم قرار داده و همزمان با اعمال فشارهای اقتصادی، تهران را دعوت به مذاکره کرده است.

او حتی پیش از برگزیده‌شدن به عنوان چهل‌وپنجمین رئیس‌جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۶، در کمپین‌های انتخاباتی خود از حامیان توافق هسته‌ای ایران بود اما بعد از ورود به کاخ سفید، مدعی دفاع از امنیت ملی ایالات متحده شده و گفت که برجام دارای نقص‌های بسیاری است و باید اصلاح شود. پس از آن بود که ترامپ خواستار مذاکره مجدد با ایران برای رسیدن به توافقی جدید شد. در این گزارش به تغییرات پی‌درپی مواضع دولت و کنگره آمریکا در قبال جمهوری اسلامی و مذاکره با تهران پرداخته می‌شود.

***

۲۳ دی ۱۳۹۵ - ژنرال «جیمز متیس» گزینه پیشنهادی ترامپ برای تصدی وزارت دفاع آمریکا، طی صحبت‌هایی در جلسه استماع و رأی اعتماد کنگره، گفت با اینکه شخصاً برجام را توافقی ناقص می‌داند اما «زمانی که آمریکا حرفی می‌زند، باید پای آن بایستد و با متحدانش همکاری کند». او پیشتر هم گفته بود زمانی که آمریکا توافقی انجام دهد، «راه برگشتی وجود ندارد» و نباید از آن خارج شود.

۳ فروردین ۱۳۹۶ – «باب کورکر» سناتور پیشین و رئیس وقت کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا، شخصی که معمولاً به‌عنوان طراح لوائح تحریم ایران در کنگره این کشور شناخته می‌شود، طرح جدیدی برای اعمال تحریم‌های بیشتر در عین وجود توافق هسته‌ای ارائه کرد. این طرح که «مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران» نام‌گذاری شده بود، برنامه موشکی بالستیک ایران و حمایت از گروه‌های مقاومت در منطقه را هدف می‌گرفت.

۲۹ فروردین ۱۳۹۶ – همزمان با تلاش‌های کنگره آمریکا برای متهم‌کردن جمهوری اسلامی به فعالیت‌های ثبات‌زدا در منطقه و تصویب طرح تحریمی جدید علیه ایران، «رکس تیلرسون» وزیر خارجه وقت ایالات متحده در نامه‌ای به «پاول رایان» رئیس مجلس نمایندگان این کشور تاکید کرد که ایران به‌صورت کامل به تعهداتش ذیل برجام پایبند بوده و آنها را اجرا می‌کند.

۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۶ – حدود یک ماه بعد از تاکید تیلرسون به پایبندی ایران به تعهدات برجامی‌اش، دولت آمریکا تعلیق تحریم‌های ذیل برجام علیه ایران را تمدید کرد. این اولین ژست کاخ سفیدِ ترامپ در حمایت از اجرای توافق هسته‌ای و نشان‌دادن چهره‌ای مثبت در قبال تهران بود.

۲۵ خرداد ۱۳۹۶ – تلاش‌های سناتور کورکر برای زدن رأی کنگره‌ای که دیگر اکثریت آن در دست جمهوری‌خواهان بود، نتیجه داد و طرح موسوم به «مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران» با ۹۸ رای موافق و فقط ۲ رای مخالف، تصویب شد.

تصویب این طرح در حالی بود که ترامپ بارها در توئیت‌هایش از لزوم مذاکره مجدد با ایران برای رسیدن به توافق جدید هسته‌ای، که نقص‌های توافق کنونی را نداشته باشد و موارد دیگر از جمله فعالیت‌های موشکی و حمایت ایران از گروه‌های مقاومت در منطقه را نیز شامل شود، نوشته بود.

۱۹ تیر ۱۳۹۶ – «سارا هاکبی سندرز» سخنگوی کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد که ترامپ طی دیدارهایی که با سران کشورهای خارجی از جمله اروپایی‌ها در جریان نشست «گروه ۲۰» در هامبورگ داشته، از آنها خواسته که به تجارت با تهران نپردازند و شرکت‌هایشان را که در ایران فعالیت دارند از این کشور خارج کنند.

۲۶ تیر ۱۳۹۶ – همزمان با درخواست ترامپ از کشورهای اروپایی برای قطع تجارت با ایران و دعوت از تهران برای مذاکره بر سر توافق جدید هسته‌ای، دولت او مجدداً با تمدید امضای یک دستور اجرایی ضمن تایید پایبندی ایران به تعهدات برجامی، تعلیق تحریم‌های هسته‌ای را ادامه داد.

دولت ترامپ فردای آن روز اما به بهانه‌های فعالیت‌های ثبات‌زدا در منطقه، آزمایش موشک‌های بالستیک و نقض حقوق بشر، تحریم‌های غیرهسته‌ای جدیدی علیه جمهوری اسلامی اعمال کرد.

۳ مرداد ۱۳۹۶ – در ادامه سیاست‌های کج‌دار و مریز دولت ترامپ در قبال جمهوری اسلامی، مجلس نمایندگان ایالات متحده قانون «مقابله با کشورهای متخاصم از طریق اعمال تحریم» را تصویب کرد که کشورهای ایران، روسیه و کره شمالی را هدف قرار می‌داد.

۲۲ دی ۱۳۹۶ – کاخ سفید برای سومین بار تعلیق تحریم‌های ذیل توافق هسته‌ای را تمدید کرد. اما ترامپ با صدور بیانیه‌ای تاکید کرد که این آخرین باری خواهد بود که این تعلیق‌ها را تمدید کرده و اگر کنگره قانونی را برای مقابله با آنچه نواقص برجام می‌دانست، تصویب نکند آنگاه در عرض ۶۰ روز ایالات متحده را از برجام خارج می‌کند.

۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ – رئیس‌جمهور آمریکا به بهانه وجود نواقص ادعایی در برجام و عدم شمول موارد دیگر (مانند برنامه موشکی بالستیک، حقوق بشر و حمایت از گروه‌های مقاومت) در این توافق، اعلام کرد که از برجام خارج شده و به قول خودش «شدیدترین تحریم‌های اقتصادی» را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرد.

خروج یکجانبه و غیرموجه واشنگتن از برجام در حالی بود که این توافق مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل نیز واقع شده و پایبندی تمام طرف‌ها به آن لازم‌اجرا بود. «استیون منوشین» وزیر خزانه‌داری آمریکا نیز اعلام کرد که تمام تحریم‌های ذیل برجام در دو بازه ۹۰ و ۱۸۰ روزه مجدداً علیه ایران اعمال می‌شود.

۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ – دو هفته بعد از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای، طی سخنرانی در اندیشکده «بنیاد هریتج» از تغییر رویکرد واشنگتن در قبال تهران و اتخاذ راهبرد جدید علیه جمهوری اسلامی خبر داد: «اولا، ما فشارهای اقتصادی بی‌سابقه‌ای علیه رژیم ایران اعمال می‌کنیم… دوماً، با همکاران خود در وزارت دفاع و متحدان منطقه‌ای برای خنثی‌کردن ستیزه‌جویی ایران، همکاری نزدیکی خواهیم داشت».

پامپئو سپس با ابراز خرسندی از برخی آشوب‌ها و اغتشاشات پراکنده در نقاطی از ایران، گفت که باید از این افراد بیشتر حمایت شود تا فشار حداکثری از داخل نیز به نظام ایران وارد شود. وی در ادامه با مداخله در امور داخلی ایران، شروط ۱۲ گانه یکجانبه و غیرمنطقی را برای تهران مطرح کرد تا در صورت اجرای آنها، وضعیت فقط به زمان حضور آمریکا در برجام بازگردد.

توافق جدید مورد نظر آمریکا که پامپئو آن را اعلام کرد شامل درخواست‌ها و بندهای زیر است:

1. ایران باید به آژانس گزارش کاملی از ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای ارائه کند و از این اقدامات دست بکشد و به شکلی که قابل راستی آزمایی باشد برای همیشه برنامه نظامی هسته‌ای خود را کنار بگذارد.
2. ایران باید غنی سازی اورانیوم را متوقف کند و هرگز به دنبال بازفرآوری پلوتونیوم نرود و تاسیسات آب سنگین خود را ببندد.
3. ایران باید به بازرسان آژانس اجازه بازدید از همه سایت‌های خود در سرتاسر کشور بدهد.
4. ایران باید به برنامه موشک‌های بالستیک خود پایان دهد و پرتاب یا توسعه موشک‌های با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را متوقف کند.
5. ایران باید شهروندان آمریکایی و همچنین شهروندان متحدان و شرکای ما که در ایران زندانی، مفقود یا در بازداشت هستند را آزاد کند.
6. ایران باید به حمایت از گروه‌های تروریستی خاورمیانه از جمله حزب الله لبنان، حماس و جهاد اسلامی فلسطین پایان بدهد.
7. ایران به حاکمیت عراق احترام بگذارد و به دولت این کشور اجازه خلع سلاح شبه نظامیان شیعه را بدهد.
8. ایران همچنین باید به حمایت نظامی خود از حوثیها پایان دهد و در راستای یک راه حل صلح آمیز در یمن گام بردارد.
9. ایران باید همه نیروهای تحت فرماندهی خود را از سوریه خارج کند.
10. ایران باید به حمایت از طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی در افغانستان و منطقه پایان دهد.
11. ایران باید به حمایت سپاه قدس از گروه‌های تروریستی و شرکای شبه نظامی خود پایان بدهد.
12. ایران باید رفتارهای تهدید کننده علیه همسایگان خود را کاهش بدهد، چرا که بسیاری از آنها متحدان آمریکا هستند. این مسئله شامل تهدیدات ایران برای نابودی اسرائیل و شلیک موشک به خاک عربستان و امارات متحده عربی نیز می‌شود.

۲۵ مرداد ۱۳۹۷ – وزارت خارجه آمریکا از تاسیس بخش جدیدی به نام «گروه اقدام ایران» به ریاست «برایان هوک» خبر داده و اعلام کرد که این گروه نقش کلیدی در رهبری اقدامات وزارت خارجه آمریکا و اجرای راهبرد جدید ریاست‌جمهوری این کشور در قبال جمهوری اسلامی ایفا می‌کند.

هوک نیز با ادعای اینکه راهبرد جدید واشنگتن تمام مصادیق تهدیدهای جمهوری اسلامی ایران را پوشش می‌دهد، از تلاش‌های بی‌وقفه خود و زیردستانش در گروه اقدام علیه ایران و دیگر مقامات وزارت خارجه آمریکا برای منصرف کردن کشورهای اروپایی از تداوم حضور در برجام و قطع تعاملات بین‌المللی با ایران خبر داد.

۲۳ مهر ۱۳۹۷ - پامپئو طی یادداشتی در نشریه «فارین افرز» با توصیف راهبرد جدید دولت آمریکا در قبال ایران تحت عنوان دکترین ترامپ، از اجرای کارزار «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی نوشت: «دولت ترامپ در حال اجرای کارزار فشار حداکثری است که برای قطع تمامی منابع درآمدی نظام (ایران) و مخصوصاً سپاه پاسداران انقلاب اسلامی… طراحی شده است».

وی در ادامه ادعاهای تکراری علیه ایران و توضیحات درباره راهبرد جدید ترامپ، فشار حداکثری را کارزاری چندجانبه به‌عنوان جایگزینی برای توافق هسته‌ای توصیف کرد. بر این اساس، اولین مولفه کارزار فشار حداکثری، تحریم‌های اقتصادی است. بازدارندگی، مولفه دومی است که وزیر خارجه آمریکا درباره این فشار حداکثری ادعا می‌کند. پامپئو در این یادداشت هشدار داده بود که ایران نباید برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد زیرا در صورتی که امنیت ملی آمریکا تهدید شود، واکنش سختی نشان خواهند داد.

۳ مهر ۱۳۹۷ – ترامپ طی سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، با بیان اینکه نمی‌تواند با کشوری که شعار «مرگ بر آمریکا» سر می‌دهد در یک توافق بماند، تهدید کرد: «ما با کشورهایی که از ایران نفت خام وارد می‌کنند در ارتباط هستیم تا این خرید را قطع کنند… ما از همه کشورها می‌خواهیم که نظام ایران را تا زمان تداوم ستیزه‌جویی‌هایش، منزوی کنند».

۱۴ آبان ۱۳۹۷ – همزمان با اعمال تحریم‌های سخت و تهدیدهای مکرر مقامات آمریکایی درباره به صفر رساندن صادرات نفت ایران، دولت ترامپ به هشت کشور (چین، هند، ایتالیا، یونان، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و ترکیه) برای خرید نفت از ایران معافیت‌های تحریمی اعطا کرد. کاخ سفید همچنین برای تداوم پروژه‌های غیراشاعه در تاسیسات هسته‌ای اراک، بوشهر و فردو معافیت‌هایی قائل شد.

۲۴ بهمن ۱۳۹۷ – در حالی که ترامپ در برخی توئیت‌ها و سخنرانی‌هایش از تهران برای انجام مذاکره دعوت به عمل می‌آورد اما دولت وی در تاریخ ۱۳ و ۱۴ فوریه نشستی بین‌المللی به میزبانی لهستان، با تمرکز بر موضوعات ضد ایرانی برگزار کرد. «مایک پنس» معاون رئیس‌جمهور آمریکا در این نشست، آشکارا از کشورهای اروپایی خواست تا با تأسی از واشنگتن، از توافق هسته‌ای ایران خارج شوند.

کشورهای اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا با تحریم این نشست، نه تنها مقام‌های بلند پایه‌ای برای حضور در آن نفرستادند بلکه در مقابل خواست آمریکا برای خروج از برجام ایستاده و مجدداً پایبندی خود را به این توافق تصدیق کردند.

۲ اردیبهشت ۱۳۹۸ – پامپئو اعلام کرد که با منقضی شدن معافیت‌های تحریمی صادرشده برای هشت کشور جهت خرید نفت از ایران در تاریخ ۱۲ اردیبهشت، دیگر معافیت جدیدی صادر نخواهد شد.

۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۸ – مشاور امنیت ملی کاخ سفید در اظهاراتی تحریک‌آمیز، جنگ‌طلبانه و البته مغایر با درخواست‌های مکرر ترامپ و پامپئو برای مذاکره با ایران، از اعزام ناو هواپیمابر «آبراهام لینکن» و یک فروند بمب افکن «بی -۵۲» به غرب آسیا با هدف «ارسال پیامی آشکار به نظام ایران مبنی بر اینکه هر حمله‌ای به منافع آمریکا یا متحدانش با نیرویی غیرقابل تحمل مواجه می‌شود» خبر داد.

این در حالی است که در همان زمان تعدادی از منابع خبری به نقل از مقامات جامعه اطلاعاتی آمریکا می‌گفتند که بولتون در ارائه تهدیدهای ایران بزرگنمایی می‌کند.

۶ خرداد ۱۳۹۸ – ترامپ طی نشست خبری مشترک با «آبه شینزو» نخست‌وزیر ژاپن در توکیو لا لحنی نرم‌تر و تاکید بر اینکه دولت وی به دنبال تغییر نظام ایران نیست، گفت: «به دنبال این هستم که به ایران اجازه دهم به عرصه (بین‌المللی) باز گردد. من ایرانی‌های زیادی را می‌شناسم، آنها افراد بسیار بزرگی هستند. ایران شانس این را دارد که به یک کشور بزرگ تبدیل شود. البته با همین حکومتی که دارند. ما به دنبال تغییر حکومت ایران نیستیم».

رئیس‌جمهور آمریکا با ادعای اینکه از طریق تحریم‌های اقتصادی به دنبال آسیب زدن به ایران نیست، افزود: «فقط می‌خواهم بشنوم که ایران به سلاح اتمی «نه» بگوید. به اندازه کافی در جهان به‌خاطر تسلیحات اتمی مشکل داریم، پس ایران نباید سلاح اتمی داشته باشد. به‌نظرم ما می‌توانیم به توافق برسیم».

۱۲ خرداد ۱۳۹۸ – وزیر خارجه آمریکا در سفری به شهر برن، در جریان نشست خبری مشترک با همتای سوئیسی ضمن ادعای اینکه مشکلاتی که اکنون جمهوری اسلامی ایران با آن درگیر است، به خاطر تحریم‌های آمریکا نبوده، گفت: «ما آماده‌ایم تا در مکالمه‌ای بدون پیش‌شرط (با ایران) شرکت کنیم. ما برای نشستن (پشت میز مذاکره) آماده‌ایم».

۱۳ خرداد ۱۳۹۸ - پامپئو در گفت‌وگو با خبرنگار گروه رسانه‌ای «سینکلر» در هتل محل اقامت خود در شهر برن، با به زبان آوردن اظهاراتی توهین‌آمیز علیه جمهوری اسلامی، مانند «جورج بوش» رئیس‌جمهور اسبق آمریکا ایران را «شرور» توصیف کرد.

وی در واکنش به گزارش تازه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره وضعیت برنامه هسته‌ای ایران مدعی شد که این گزارش «نگرانی‌هایی واقعی درباره اینکه آیا ایران همچنان به برجام پایبند است یا نه، به وجود می‌آورد». او همچنین گفت کاخ سفید نه تنها از تولید «مواد شکافت‌پذیر، بلکه از دیگر عناصر برنامه هسته‌ای» ایران هم نگران است.

***

این ادعای پامپئو در حالی است که شخص وی شروط ۱۲ گانه‌ای را برای تهران مطرح کرده و البته این دولت آمریکا بود که میز مذاکره توافق هسته‌ای با ایران را به دلیل زیاده‌خواهی‌های خود ترک کرده و از برجام خارج شد.

وبگاه شبکه خبری «سی. ان. ان» چندی پیش در یادداشتی به قلم «آرون دیوید میلر» نویسنده و تحلیلگر ارشد مرکز مطالعات بین‌المللی ویسلون و «ریچارد سوکولسکی» تحلیلگر و عضو ارشد پیشین در دفتر سیاستگذاری وزارت خارجه آمریکا، درباره این اظهارات ضد و نقیض پامپئو و بولتون نوشته بود: «آنها به دنبال مذاکره‌ای (با ایران) شامل بده‌بستان مساوی نیستند. برای هر دو آنها، سازش با ایران، یعنی ضعف نشان دادن و حتی امتیاز دادن».

بر اساس تحلیل رسانه‌های مختلف آمریکایی، می‌توان از این چرخش مواضع مقامات کاخ سفید اینگونه برداشت کرد که آنها نه تنها به دنبال مذاکره و آنطور که خودشان می‌گویند «تغییر رفتار ایران» نیستند بلکه هدف غایی آنها سرنگونی و تغییر نظام جمهوری اسلامی ایران است.

زیرا با نگاهی به تاریخ، نمی‌توان نمونه‌ای یافت که در آن تحریم‌های اعمالی بر منافع ملی حساس یک کشور، باعث تغییر رویکرد آن شده باشد، چه برسد به اینکه آن تحریم‌ها باعث فروپاشی و سرنگونی یک حکومت شده باشد.

منبع: فارس