نظام‌های انتخاباتی و آثار سیاسی آن در فرانسه

به گزارش حلقه وصل، در پرونده ویژه نظام‌های انتخاباتی در جهان، برگزاری انتخابات مجلس فرانسه را بررسی کرده‌ایم. 

انتخابات مجلس ملی به‌صورت رأی‌گیری اکثریتی در دو مرحله برگزار می‌شود. نامزدی پیروز انتخابات خواهد بود که اولاً اکثریت مطلق آراء مأخوذه را کسب کند و ثانیاً آرایی برابر با یک‌چهارم انتخاب‌کنندگان ثبت‌نام‌شده را به دست آورد، درصورتی‌که هیچ‌یک از نامزدها اکثریت مطلق آراء را به دست نیاورند، همه‌ی نامزدهایی که بالای 5/12 درصد آراء را به دست آورده‌اند به دور دوم خواهند رفت. 

در انتخابات مجلس سنا در استان‌هایی که دو سناتور یا کمتر انتخاب می‌شوند، انتخابات به‌صورت رأی‌گیری اکثریتی در دو مرحله برگزار می‌شود؛ اما در استان‌هایی که سه سناتور یا بیشتر انتخاب می‌کنند، تناسبی فهرست بسته است.

مقدمه

انتخابات مهم‌ترین عرصه مشارکت و رقابت سیاسی در کشورهاست. در این عرصه، مردم می‌توانند اراده خودشان را برای تعیین سرنوشت کشور اعمال کنند؛ در این راستا، نظام‌های انتخاباتی یکی از اساسی‌ترین اجزای فرآیند تحقق مردم‌سالاری در کشورها به شمار می‌روند که تأثیرات شگرفی بر تحقق اهداف و رفتارهای نظام‌های سیاسی دارند.

از آنجا که نظام‌های انتخاباتی بر بخش‌های مختلف نظام‌های سیاسی اثرگذارند، کشورهای مختلف به اقتضای شرایط سیاسی- اجتماعی حاکم بر آن‌ها، نوع خاصی از نظامهای انتخاباتی را برگزیده و بالطبع در صورت نیاز، به تغییر آن مبادرت می‌ورزند. به‌طورکلی 3 دسته نظام انتخاباتی در کشورهای مختلف جهان وجود دارد.

ارکان پارلمان فرانسه

مجلس فرانسه دارای 2 مجلس ملی و سنا است. نمایندگان مجلس ملی که تعداد آن‌ها از ۵۷۷ عضو تجاوز نمی‌کند، با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. دوره نمایندگی مجلس ملی فرانسه 4 سال است.

رأی‌گیری نمایندگان مجلس ملی در حوزه‌های انتخاباتی تک کرسی که به‌موجب قانون تعیین می‌شوند، انجام می‌گیرد؛ بنابراین در انتخابات مجلس ملی فرانسه ۵۷۷ حوزه‌ انتخاباتی وجود دارد.

مجلس سنای فرانسه نیز تضمین نمایندگی واحدهای سرزمینی این کشور را بر عهد دارد. این مجلس حداکثر مشتمل بر ۳۴۸ عضو است که با رأی غیرمستقیم مردم برای یک دوره شش‌ساله انتخاب می‌شوند و در هر سه سال نیمی از سناتورها تغییر می‌کنند.

افرادی که می‌توانند در رأی‌گیری مجلس سنا شرکت کنند قریب به 150 هزار نفر از مقامات انتخابی آن کشور نظیر نمایندگان پارلمان، شوراهای کمون‌ها، شوراهای مناطق، شوراهای دپارتمان‌ها و نمایندگان شوراهای شهر هستند.

انتخابات مجلس ملی

انتخابات مجلس ملی به‌صورت رأی‌گیری اکثریتی در دو مرحله برگزار می‌شود. نامزدی پیروز انتخابات خواهد بود که اولاً اکثریت مطلق آراء مأخوذه را کسب کند و ثانیاً آرایی برابر با یک‌چهارم انتخاب‌کنندگان ثبت‌نام‌شده را به دست آورد، در صورتی‌که هیچ‌یک از نامزدها اکثریت مطلق آراء را به دست نیاورند، همه‌ی نامزدهایی که بالای 5/12 درصد آراء را به دست آورده‌اند به دور دوم خواهند رفت.

اگر هیچ‌یک از نامزدها این میزان رأی را نیز به دست نیاورده باشد، 2 نامزد حائز بیشترین آراء به مرحله‌ی دوم خواهند رفت. در مرحله‌ی دوم، کسب اکثریت نسبی آراء کافی بوده و در صورت برابری میزان آراء، مسن‌ترین نامزد به مجلس راه پیدا خواهد کرد.

انتخابات مجلس سنا

در انتخابات مجلس سنا در استان‌هایی که دو سناتور یا کمتر انتخاب می‌شوند، انتخابات به‌صورت رأی‌گیری اکثریتی در دو مرحله برگزار می‌شود. فقط نامزدی که اولاً اکثریت مطلق آراء مأخوذه را کسب کند و ثانیاً آرایی برابر با یک‌چهارم انتخاب‌کنندگان ثبت‌نام‌شده را به دست آورد، در مرحله‌ی نخست به‌عنوان سناتور شناخته می‌شود.

در مرحله‌ی دوم، کسب اکثریت نسبی رأی کافی بوده و در صورت برابری میزان آراء، مسن‌ترین نامزد به مجلس سنا راه پیدا کند. نظام انتخاباتی اما در استان‌هایی که سه سناتور یا بیشتر انتخاب می‌کنند، تناسبی فهرست بسته است.

فهرست‌های انتخاباتی متناسب با درصد آراء مأخوذه کرسی‌های انتخاباتی را از آنِ خود خواهند کرد. کرسی‌ها در هر فهرست نیز بر مبنای ترتیب معرفی نامزدهای نمایندگی به ایشان اختصاص می‌یابند.

جمع‌بندی

نظام انتخاباتی مجلس ملی فرانسه مبتنی بر الگوی اکثریتی ساده در حوزه‌های انتخابیه تک نماینده است. در فرانسه نیز همچون سایر کشورهای توسعه‌یافته، نظام انتخاباتی اکثریتی در حوزه‌های انتخابیه تک نماینده برگزار می‌شود.

به عبارت بهتر هیچ حوزه‌ی انتخابیه چندنفره‌ای مبتنی بر الگوی انتخابات اکثریتی وجود ندارد. دلیل این امر آن است که در نظام انتخاباتی اکثریتی، اقلیت‌ها حذف می‌شوند.

بر این مبنا به هر میزان که حوزه‌های انتخاباتی در الگوی اکثریتی بزرگ‌تر شوند، به معنای آن است که اقلیت‌های بیشتری حذف می‌شوند. طراحان نظام انتخاباتی در فرانسه برای جلوگیری از حذف اقلیت‌ها، حوزه‌های انتخابیه اکثریتی در مجلس ملی را تماماً تک‌نفره و در مجلس سنا یک و یا دونفره قرار داده‌اند.

منبع: فارس