نسخه امام‌جواد(ع) برای سازش با پدران متعصب

به گزارش حلقه وصل: گرچه امام محمدتقی (ع) پسر دردانه امام رضا (ع) که همه ما بیش از هرچیز ایشان را با لقب جوادالائمه می‌شناسیم، در سن ۲۵ سالگی به شهادت رسیدند، اما همین مدت هم کافی بود برای آنکه این امام بزرگوار به مظهر جود خداوند در این عالم تبدیل شده و امیدی باشند برای حاجتمندانی که تا دنیا دنیاست، ایشان را به عنوان باب‌الحوائج بشناسند و هرکجا گره به کارشان افتاد، دست به دامان این امام شوند. امامی که علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع)، سال‌ها چشم انتظارشان بودند و سرانجام در دهه پنجم زندگی پدر پا به دنیا گذاشتند تا منشا خیر و برکتی باشند برای تمام شیعیان؛ البته برکات وجود مبارک ایشان نه‌تنها به سبب جود و بخشش همواره نصیب شیعیان شده، بلکه حتی سبک زندگیشان نیز چراغ راهی برای شیعیان به‌شمار می‌رود که در این گزارش به چند مورد از مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

تربیت کودکانی شجاع، آنچه نیاز امروز است
جوادالائمه (ع) اولین امامی هستند که در سن کودکی به امامت رسیدند و در همان سن و سال از دانش و شجاعتی حیرت‌انگیز برخوردار بودند. دانشی که از عالم زر به ایشان رسیده بود و شجاعتی که نشان می‌داد ایشان امامی بر حق خواهند بود. براساس روایتی مشهور، زمانی که همه کودکان از شنیدن نام و دیدن مامون هراس داشته و با دیدن او پا به فرار می‌گذارند اما امام جواد (ع) با شجاعت هرچه تمام در مقابل مامون می‌ایستند و با پاسخ‌های مدبرانه و موقرانه، مامون را به تفکر وا می‌دارند. ایشان در پاسخ به سوال مامون که می‌پرسد: «چرا تو فرار نکردی؟» می‌فرمایند: «‌ای خلیفه! راه بر تو تنگ نبود که آن را گشاد کنم و جرم و خطایی نداشتم که از تو بگریزم و گمان ندارم که تو کسی را بدون جرم در معرض عقوبت قراردهی!» 

در واقع شجاعت امام جواد (ع) در بستر متانت، از آن درس‌های بزرگی است که کودکان و نوجوانان امروز به آن نیازمندند و قطعا والدین نقش مهمی در هدایت فرزندانشان به این سمت‌وسو دارند، زیرا فقط در این صورت است که می‌توان به آینده نسلی امیدوار بود که حق شناسند و در احقاق حق واهمه‌ای ندارند.

عاقبت‌به‌خیری با اطاعت از پدر
بلاتشبیه کم نداریم پدرانی که از بهترین‌های عالم هستند و حرف‌شنوی از آن‌ها و قدم‌گذاشتن در راهشان می‌تواند عاقب به خیری فرزندان را به همراه داشته باشد. اصلا یکی از درس‌هایی که باید از جوادالائمه آموخت، همین فرمانبرداری از پدر است؛ اصلی که متاسفانه امروزه در میان جوانان رنگ باخته و شمار پسرانی که در جبهه پدران شایسته خود حرکت می‌کنند، آنقدر چشمگیر نیست! بگذارید برایتان از روایتی بگوییم که نشان از اطاعت امام جواد (ع) از پدر بزرگوارشان و عاقبت به خیری ایشان دارد. طبق روایتی در کتاب کافی، وقتی امام رضا (ع) متوجه می‌شوند فرزندشان از درب فرعی رفت‌وآمد می‌کنند. نامه‌ای به جوادالائمه (ع) نوشته و می‌فرمایند: «من به دلیل حقی که بر تو دارم، از تو می‌خواهم هرگاه تصمیم به خارج‌شدن از منزل داری، از درب بزرگ (دربی که نیازمندان برای دریافت کمک مقابل آن جمع می‌شدند)، داخل و خارج شو.

هنگامی که سوار مرکب خود می‌شوی، همراه خود طلا و نقره بردار و هر کس از تو درخواست کمک نمود، به او نیکی کن.» گفته می‌شود بعد از این نصیحت پدر و اطاعت فرزند، امام محمدتقی (ع) به نام «جواد» شهرت پیدا می‌کنند و همه مردم شیفته ایشان می‌شوند.

حفظ حرمت والدین، توصیه‌ای از جوادالائمه (ع)
در آیات و روایات متعددی به حفظ حرمت پدر و مادر اشاره شده، حتی اگر والدین به وظایف خود عمل نکنند و از خلق‌وخوی خوبی برخوردار نباشند؛ این را حتی در روایتی از امام جوادالائمه نیز می‌توان دریافت؛ روایتی که حجت را بر همه فرزندان تمام می‌کند! در الأمالی آمده است که شخصی به امام جواد نامه نوشته و در مورد رفتار آزار دهنده پدر ناصب و متعصبش از حضرت مشورت می‌خواهد که حضرت در پاسخ نامه او می‌نویسند: «منظور تو را از مضامین نامه‌ات دریافتم و به وضعیت اعتقادی پدرت آگاه شدم. ان شاء اللّه تو را از دعای خیر فراموش نمی‌کنم. مدارا برای تو بهتر از رودررویی و مقابله با پدر است. هر سختی، آسایش و راحتی در پی دارد. شکیبایی و بردباری پیشه کن و صبور باش که عاقبت نیک در انتظار پارسایان است. خداوند تو را در راه محبت و ولایتِ آنان که دوستشان داری، ثابت قدم بدارد. ما و شما در پناه رحمت الهی هستیم و او پناهندگان خود را ضایع نمی‌کند.»

همسرداری به سبک امام محمدتقی (ع)
امام جواد (ع) بنا به اقتضای شرایط سیاسی و کاهش فشارهای موجود برشیعیان، درخواست مامون برای ازدواج با دختر او را پذیرفتند و می‌دانستند که چه آینده‌ای در انتطارشان است اما با این حال در تمام مدت زندگی مشترک در نهایت صبر و بردباری با‌ ام‌الفضل مدارا می‌کردند. حجت‌الاسلام سیدباقر علم‌الهدی در این باره می‌گوید: «در تاریخ آمده که ایشان هرگز با تندی و خشونت با‌ ام‌الفضل صحبت نمی‌کردند و همواره رفتاری مودبانه و در شأن خود با دختر مامون داشتند. زنی که همواره نقش جاسوس را در خانه امام محمدتقی (ع) داشت و درنهایت نیز همسرش را به شهادت رساند.» 

شاید به نظر عجیب بیاید اما رعایت حقوق همسرداری در سبک زندگی اسلامی بسیار مورد تاکید است و زن و مرد حتی در بدترین شرایط ممکن نیز باید به یکسری اصول اخلاقی و شرعی پایبند باشند که این موضوع در شیوه همسرداری جوادالائمه (ع) کاملا مشهود است و ایشان همواره بهترین رفتار را با همسران خود داشتند.

امام محمدتقی (ع) حتی زمانی که به علت ناباروری‌ام الفضل، کنیزی به نام سمانه را برای ازدواج برگزیدند، همواره با نهایت احترام با او برخورد می‌کردند و تقوا را ملاک برتری انسان‌ها می‌دانستند و خود شخصا تهذیب و تربیت سمانه در مفاهیم‌اسلامی را برعهده گرفتنند. امام محمدتقی (ع) به‌قدری برای سمانه شأن و منزلت قائل بودند که در مورد ایشان فرمودند: «نام او سمانه است، او بانویی است که به حق مرا می‌شناسد، او از بانوان بهشت است. شیطان سرکش به او نزدیک نشود و نیرنگ طاغوت عنود به او راه نیابد، او همواره مورد نظر لطف خدایی است که هرگز خواب ندارد و از مادران افراد صدیق و صالح است.»