جدال کشورهای غرب آسیا برای اتصال چین و هند به اروپا

به گزارش حلقه وصل: کریدور عرب-مدیترانه که با عنوان IMEC شناخته می‌شود، هم‌زمان با تحولات ژئوپلیتیکی و پس از ابتکار کمربند-راه چین، در اجلاس G۲۰ دهلی‌نو در سپتامبر ۲۰۲۳ رونمایی شد. این کریدور که بنادر هند را از طریق امارات، عربستان و اردن به بندر حیفا در رژیم صهیونیستی و سپس دریای مدیترانه می‌رساند، تقریبا هفت هزار کیلومتر طول دارد.

در مسیرهای ارائه شده اولیه، کریدور عرب-مد از مسیر هند (مومبای، ناگپور، جایسلمیر)، عمان (صلاله‌)، امارات متحده عربی (جبل‌علی)، عربستان سعودی (جده، ریاض)، اردن (العقبه)، اسرائیل (حیفا) و یونان (تسالونیکی، پیرئوس) عبور کند.

این طرح شامل یک طرح جامع توسعه زیرساخت است که شامل راه‌آهن، بزرگراه‌ها و بنادر می‌شود. این کریدور همچنین شامل خطوط لوله انرژی برای تسهیل حمل‌ونقل نفت و گاز خواهد بود که عربستان سعودی یک بازیگر مهم آن است و می‌تواند صادرات انرژی به اروپا را  تسهیل کند. با توجه به این هند نقش به‌سزایی در امنیت غذایی جهان دارد، می‌تواند این همکاری‌ها در بستر کریدور عرب-مدیترانه گنجانده شود.

در حال حاضر، حمل‌ونقل کالا از هند به اروپا از طریق کانال سوئز تا ۳۰ روز طول می‌کشد. کشورهای ذینفع IMEC قصد دارند این زمان ترانزیت را به حدود ۱۰ الی ۱۲ روز و هزینه‌های حمل‌ونقل را تا حدود ۴۰ درصد کاهش بدهند.

براساس نظر کارشناسان، این کریدور بر روابط تجاری قوی هند و امارات و سرمایه‌گذاری‌های کشورهای عربی و اسرائیل در زیرساخت‌های لجستیکی در هند متکی است. تجارت هند و امارات متحده عربی از ۱۸۰ میلیون دلار در سال ۱۹۷۰، به حدود ۷۳ میلیارد دلاررسیده و امارات را به‌عنوان سومین شریک تجاری بزرگ هند پس از ایالات متحده و چین در سال ۲۰۲۳ تبدیل کرده‌است. علاوه بر این، امارات دومین مقصد صادراتی هند (پس از ایالات متحده) با مبلغی بیش از ۲۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ است. 

تحولات پیچیده منطقه، به ‌خصوص پس از هفتم اکتبر و تحولات دریای سرخ، آینده کریدور عرب-مد را زیر سؤال برده است. علاوه بر موارد سیاسی و اعمال قدرت و فشار آمریکا برای گره زدن متحدان خود به هند به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی، توسعه زیرساخت‌های بلندپروازانه مورد نیاز برای IMEC نیاز به سرمایه‌گذاری درخور توجهی دارد، به‌ویژه که مسیر فعلی، پتانسیل اهداف تجاری دیده‌شده برای آن را ندارد و در صندوق سرمایه‌گذاری این کریدور، تا به حال فقط عربستان پیش قدم بوده‌است.

ایران، چین و ترکیه پس از معرفی کریدور عرب-مدیترانه واکنش‌های تقریبا همسو و مخالف این کریدور نشان دادند و حتی اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، هنگام بازگشت از سفر خود به دهلی نو و شرکت در نشست سران کشورهای عضو گروه بیست، در گفت و گو با خبرنگاران اظهار کرد کشورش مناسب‌ترین مسیر برای تردد از شرق به غرب در پروژه کریدور اقتصادی میان هند، غرب آسیا و اروپا به شمار می آید و بدون ترکیه، هیچ کریدوری وجود نخواهد داشت.

مهدی محمدی، کارشناس ترانزیت عنوان کرد ایران به‌عنوان کشوری که در چهارراه عبور مسیرهای تجاری بین‌المللی قرار گرفته، با انتخاب نقشی فعالانه و پیشنهاد بسته‌های تجاری و لجستیکی، می‌تواند نقش خود در مسیرهای تجارت جهانی را پررنگ کند. سرمایه‌گذاری در بنادر مانند چابهار و تکمیل خطوط ریلی، تسهیل فرایندهای حمل‌ونقلی و چابک‌سازی دستگاه‌های دخیل در ترانزیت کشور، باید در اولویت سیاست‌مداران قرار بگیرند.
در سال‌های اخیر، رقابت‌ منطقه‌ای میان کشورهای ایران، امارات، ترکیه و عربستان سعودی بر سر کریدورهای تجاری و ترانزیتی شدت گرفته‌است.

این رقابت‌ها نه‌تنها به‌دلیل اختلافات سیاسی بلکه به‌دلیل منافع اقتصادی نیز شکل گرفته است که تحولات ژئوپلتیکی از جمله جنگ غزه و ناآرامی‌های اخیر سوریه، آتش این نبرد کریدوری را دوچندان کرده‌است.

حسن کریم‌نیا در خصوص رقابت کریدوری این 4 کشور، اظهار کرد که از دیرباز ایران با توجه به موقعیت خود، در شاهراه‌های ترانزیتی نقش پررنگی داشته و همچنان مزیت‌های نسبی در اتصال مناطق اقتصادی به یکدیگر دارد که نیازمند تلاش مسئولان با رویکرد کریدوری است.

وی ادامه داد: امارات متحده عربی به‌ عنوان یک مرکز تجاری و مالی در غرب آسیا، تلاش می‌کند تا از طریق توسعه بنادر و فرودگاه‌های خود، به‌عنوان یک هاب حمل‌و‎نقل در منطقه شناخته شود و  این کشور با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ زیرساختی در اقصی نقاط منطقه و فرامطنقه، به‌دنبال افزایش نفوذ تجاری خود است.

کریم‌نیا  عنوان کرد ترکیه نیز به‌دنبال تبدیل شدن به یک کریدور اصلی برای انتقال کالاها و انرژی از شرق به غرب است و تمایل دارد به‌ عنوان یک پل ارتباطی میان آسیا و اروپا شناخته شود. این کشور همواره با ایران در کریدور شرق-غرب رقابت تنگاتنگی داشته و از حدودا ۱۰ روز پیش نیز نبرد کریدوری آن‌ها به مرحله جدیدی وارد شده‌است.

کریم‌نیا افزود: عربستان سعودی نیز با برنامه‌های توسعه‌ای خود و افزودن سیاست نگاه به شرق و خارج شدن از اقتصاد تک‌بعدی نفتی، به‌دنبال افزایش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در منطقه است و در بنادر خود سرمایه‌گذاری‌های  قابل‌توجهی کرده‌است و حتی اخیرا اعلام شد که THC کانتینری تمام بنادر عربستان صفر است که این روش دامپینگ در بازاریایی محسوب می‌شود.