«کارتر» از ناکام‌ترین روسای جمهور آمریکا در مدیریت و محاسبات سیاسی

به گزارش حلقه وصل: کارتر؛ کسی که به عنوان «معمار تحریم‌های ایران» شناخته می‌شد. وقتی ماجرای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران که پیش آمد، رئیس جمهور آمریکا بود. دستور عملیات برای آزادی نیروها یا همان جاسوسان آمریکایی در تهران را او صادر کرد، عملیاتی که با طوفان شن شکست خورد و ضربه سنگینی به آمریکا زد.

کارتر در سال 1977 در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا پیروز شد و فقط برای یک‌دوره چهارساله در کاخ‌سفید ماند. 

او پس از شکست در حل بحران تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران و آزادی گروگان‌های آمریکایی، اعلام کرد که بر ضد ایران تحریم‌های اقتصادی وضع می‌کند. او آن زمان در یک سخنرانی گفت: من تصمیم گرفته‌ام که از شورای امنیت سازمان ملل بخواهم فوراً تشکیل جلسه دهد تا بر ضد ایران تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی تحت فصل هفتم منشور ملل متحد وضع کند.

نقش کارتر در تحولات ایران و انقلاب اسلامی از موضوعاتی بود که طی روزهای گذشته و بعد از مرگ او مجددا برجسته شد، موضوعی که به اعتقاد بسیاری، باعث شکست او در انتخابات ریاست‌جمهوری شد.

خود کارتر نیز در ویدئوهایی که منتشر شده، درباره دلایل شکستش به سه عامل اشاره می‌کند. نخست، تسخیر سفارت آمریکا در تهران؛ دوم، افزایش قیمت نفت که ناشی از اعتصابات و انقلاب اسلامی ایران بود؛ و سوم، اختلافات داخلی حزب دموکرات که به دلیل عوامل اول و دوم شکل گرفت. او همچنین می‌گوید که اگر یک هلیکوپتر بیشتر به طبس می‌فرستاد، شاید عملیات نجات موفق می‌شد! جمله‌ای که بیشتر شبیه شوخی بود.

وقتی کارتر نگرانی شاه را رفع کرد
فواد ایزدی کارشناس مسائل آمریکا درباره نقش کارتر می‌گوید: در دوران کارتر، مسئله حقوق بشر از شعارهای اصلی او بود. این موضوع نگرانی‌هایی برای شاه ایجاد کرد، زیرا ایران در سال‌های منتهی به انقلاب، رتبه اول نقض حقوق بشر را داشت. با این حال، اولین دیدار «سایروس ونس»، وزیر خارجه کارتر، با شاه ایران نشان داد که موضوع حقوق بشر در اولویت سیاست‌های آمریکا نبود. 

وی ادامه می‌دهد: حمایت از شاه و خرید گسترده تسلیحات از آمریکا که یک سوم کل صادرات نظامی آمریکا را شامل می‌شد، به عنوان عوامل تقویت رژیم پهلوی تا آخرین روزها ادامه داشت.

تحلیل اسناد محرمانه آمریکا که البته اکنون غیرمحرمانه شده، نشان می‌دهد که دولت کارتر حتی زمانی که انقلاب ایران به مراحل جدی رسیده بود، همچنان از شاه حمایت می‌کرد. این حمایت با اعزام ژنرال هایزر و تلاش برای طراحی کودتا ادامه یافت، اما در داخل دولت آمریکا اختلافاتی درباره سیاست‌های مربوط به ایران وجود داشت.

نقش آمریکا در آغاز جنگ ایران و عراق 

موضوع دیگری که مطرح است، نقش آمریکا در آغاز جنگ ایران و عراق است. 

ایزدی در این باره تاکید می کند که طبق اسناد وزارت خارجه آمریکا، در جلسه‌ای در دسامبر 1979، گزینه‌هایی برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران مطرح شد که یکی از آنها، اشغال استان خوزستان توسط صدام حسین بود. این پیشنهاد نشان می‌دهد که آمریکا نه‌تنها حمله عراق را تأیید کرد، بلکه بخشی از این پروژه را طراحی کرده بود.

وی ادامه می دهد: کارتر که با شعار حقوق بشر به ریاست‌جمهوری رسید، نه تنها از شاه بلکه از دیگر دیکتاتورهای همسو با منافع آمریکا حمایت کرد و در جنایات متعددی مانند وقایع تیمور شرقی نقش داشت. این سیاست‌ها، میراثی پر از تناقض را برای وی برجای گذاشت. این نکات نشان‌دهنده تأثیرات عمیق سیاست‌های کارتر بر تحولات داخلی و منطقه‌ای ایران است.

ایزدی در ادامه تاکید می‌کند: در نهایت اشغال ایران توسط عراق گزینه‌ای بود که آمریکایی‌ها به آن رسیدند. صدام حمله کرد، رزمندگان رفتند و صدام را بیرون کردند. هشت سال جنگ طول کشید، اما حمله صدام به ایران، گزینه‌ای بود که در نهایت انتخاب شد. گزینه‌های دیگر انتخاب نشدند و حمله در نهایت به وقوع پیوست. 

در مستندات و اسنادی که وجود دارد به مسائلی همچون حمله نظامی بغداد و واشنگتن در پیش از جنگ، ملاقات‌های مختلف با مقامات اردن و دیگر مسائل پرداخته شده که در نهایت به حمله صدام به ایران منجر شد.

حمله صدام به ایران نه تنها با چراغ سبز، بلکه فراتر از آن و با حمایت آمریکایی‌ها آغاز شد. در این میان، بررسی‌های کارشناسی و اسناد مختلف نشان می‌دهد که این انتخاب‌ها یعنی از کودتای هایزر تا حادثه طبس و تحریم‌های اقتصادی که به‌طور گسترده اعمال شد، نتیجه خطاهای محاسباتی بودند.

سلطنت‌طلب‌ها نمی‌توانستند بگویند شاه کشتار می‌کرد
فواد ایزدی در مورد ایران‌ستیزی در آن دوران و اینکه چرا در این سال‌ها تلاش زیادی برای جا انداختن این گزاره‌ها شده؟ می‌گوید: سلطنت‌طلب‌ها در خارج از کشور، به‌ویژه در لس‌آنجلس، از همان ابتدا نمی‌توانستند بگویند شاه کشتار می‌کرد. یکی از درخواست‌های کارتر از شاه در ماه‌های پایانی سلطنتش این بود که باید با تظاهرکنندگان به شدت برخورد کند. درخواست‌هایی برای کشتار بیشتر مطرح شد، اما شاه چون از این ترس داشت که اگر کشتار بیشتری انجام دهد، انقلاب شدت بیشتری پیدا خواهد کرد، حاضر نبود که چنین اقدامی انجام دهد.

وی افزود: در واقع، پس از فاجعه ۱۷ شهریور، زمانی که خبر آن به کارتر رسید، او در میانه مذاکرات مصر با رژیم اسرائیل از جلسه بیرون می‌رود.

این نشان‌دهنده حمایت بی‌دریغ کارتر از شاه تا لحظات آخر بود. سلطنت‌طلب‌ها نمی‌توانستند این حقیقت را مطرح کنند که شاه خود مسئول کشتارها بود، چرا که اسناد موجود نشان می‌دهد که شاه هیچ‌گونه مدیریتی در این زمینه نداشته است.

قبل از اینکه آمریکا شاه را به این کشور وارد کند، احساس می‌شد که ورود شاه ممکن است بحران ایجاد کند. این نگرانی به‌ویژه از آنجا بود که در پی پیروزی انقلاب، مقامات ایرانی هشدار دادند که اگر شاه به آمریکا وارد شود، احتمال سقوط سفارت آمریکا در تهران وجود دارد. 

در این مقطع، مسئول میز ایران به ابراهیم یزدی، وزیر خارجه جدید ایران، پیشنهاد داد که شاه به آمریکا نرود. یزدی نیز به او تأکید کرد که از ورود شاه جلوگیری کند، زیرا ممکن است این امر منجر به مشکلات و بحران‌های بیشتری شود. 

همچنین مقامات آمریکایی به او اعلام کردند که تلاش خواهند کرد سفارت خود را در ایران حفاظت کنند. در نهایت، نگرانی‌ها به حدی رسید که آمریکایی‌ها این‌طور ارزیابی کردند که اگر شاه وارد آمریکا شود، سفارت این کشور در تهران سقوط خواهد کرد. کارتر تا آخرین لحظه از شاه حمایت کرد و همچنان که سابقاً هم اشاره شد، حمایت از شاه را ادامه داد.

تلاش برای قدرت دادن به صهیونیست‌ها
فواد ایزدی تاکید می‌کند: در زمینه توافقات خارجی، آمریکا اسناد زیادی داشت که نشان می‌دهد کارتر در تلاش بود با عقد قرارداد صلح با رژیم صهیونیستی، به این رژیم قدرت بدهد. 

وی ادامه داد: این توافقات به‌ویژه در سال ۱۹۷۸ در کمپ دیوید صورت گرفت و به صهیونیست‌ها این اطمینان را داد که از مرزهای جنوبی خود راحت باشند. این اقدامات همچنین باعث تقویت روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی شد، به‌ویژه مصر که با اسرائیل هماهنگ شد.

این موضوع باعث شد که رژیم صهیونیستی احساس امنیت بیشتری داشته باشد. این روند در نهایت منجر به حمله رژیم صهیونیستی به لبنان در سال ۱۹۸۲ شد. در نتیجه این حمله، حزب‌الله تأسیس شد و قدرت‌گیری مردم جنوب لبنان آغاز شد. به نظر می‌رسد این اقدام صهیونیستی در عمل به نفع اسرائیل نبوده و موجب شد که رژیم صهیونیستی دچار زیاده‌روی شود.

آغاز تحریم‌ها علیه ایران
بر اساس گزارش‌ها تحریم‌های آمریکا علیه ایران تنها چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد. در آبان 1358 (نوامبر 1979) اولین تحریم ایران با امضای جیمی کارتر، آمریکا (1981-1977) اجرائی شد. 

دولت آمریکا بر اساس این مصوبه واردات نفت خود از ایران را ممنوع اعلام کرد. هنوز 10 روز از ابلاغ این تحریم نگذشته بود که دستورالعمل اجرائی دیگری به شماره 12170 ابلاغ گردید و آمریکا بر اساس آن، همه سپرده‌ها و دارایی‌های دولت و بانک مرکزی ایران در آمریکا را مسدود کرد.

در بخشی از این فرمان اجرائی آمده بود: من، جیمی کارتر رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، ضمن اعلام وضعیت اضطراری در قبال ایران، کلیه اموال، منافع، ابزار‌ها و نهاد‌های تحت کنترل دولت ایران و بانک مرکزی ایران را که در اختیار آمریکاست مسدود می‌کنم.

از زمان کارتر تاکنون هر سال همه رؤسای‌جمهور آمریکا این فرمان اجرائی را تمدید کرده‌اند. 

در‌ آوریل 1980 (فروردین 1359) کارتر مصوبه دیگری را به شماره 12205 امضا کرد که صادرات آمریکا به ایران و همچنین هرگونه نقل و انتقال مالی بین آمریکا و ایران را ممنوع می‌دانست. 

در ادامه و چندی پیش از این‌که کارتر کاخ ریاست‌جمهوری آمریکا را ترک کند، مصوبه 12211 دولت آمریکا در مورد نوع جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران ابلاغ شد. بر اساس این مصوبه هرگونه واردات آمریکا از ایران (نفت و غیرنفت) متوقف شد. همچنین مسافرت اتباع آمریکا به ایران ممنوع شد. همچنین بر اساس اسناد وزارت خارجه آمریکا، کارتر نه‌تنها برای حمله به ایران به صدام چراغ سبز نشان داد، بلکه فعالانه به دنبال هدایت صدام برای انجام این تجاوز بود.

کارتر از ناکام‌ترین روسای جمهور آمریکا در مدیریت و محاسبات سیاسی
کارتر طی سال‌های اخیر به بیماری‌های مختلفی از جمله نوع خطرناکی از سرطان پوست مبتلا شد و با وجود دریافت مراقبت‌ها و درمان‌های لازم و مفید پزشکی، این سرطان به جگر و مغز او گسترش یافته بود. 

عمر کارتر در نهایت عصر یکشنبه نهم دی‌ماه در خانه خود در ایالت جورجیای آمریکا پایان یافت.

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که کارتر یکی از ناکام‌ترین روسای جمهور آمریکا در مدیریت و محاسبات سیاسی بوده است. این ناکامی‌ها در سیاست‌های داخلی و خارجی آمریکا تأثیرات منفی زیادی بر جا گذاشته و موجب شد که سیاست‌های آمریکا در منطقه و جهان با شکست‌های زیادی مواجه شود.