یک بام و دو هوای آپارات و نشان؛ متقاضیان دیروز، مدعیان امروز

به گزارش حلقه وصل: « پنهان نمی‌کنیم که اگر یوتیوب فیلتر نبود پروژه دیگری را شروع می‌کردیم، این فرصتی که در اختیار همه بود اما ما این فرصت را شناسایی کردیم.» این جملات شکوری راد مدیرعامل پلتفرم آپارات در سال 1395 است؛ این در حالی است که وی اخیرا گفته بود: «روغن ریخته را نذر امام‌زاده نکنید، بارها و بارها گفتیم و اعلام رسمی کردیم فیلترینگ یوتیوب رو بردارید.»

البته این تنها آپارات نبود که بعد از جلسه شورای‌عالی فضای مجازی نسبت به نظرات اعضای حقیقی این شورا موضع گیری کرد، مدیران نشان نیز همین مسیر را رفتند، آنها با انتشار بیانیه‌ای فیلترینگ را یک چالش دانسته و مدعی شدند که این سیاست‌ها به‌ جای ایجاد فرصت، زمینه‌ساز کاهش اعتماد به خدمات داخلی شده‌ است. این در حالی است که مدیرعامل نشان مرداد 1398 در گفتگو با هفته‌نامه «شنبه» گفته بود: «تعداد زیادی از کسب‌وکارهای مطرح اکوسیستم، یکی از دلایل رشدشان، فیلتر شدن کسب‌وکارهای خارجی مشابه است. درباره نشان هم فیلتر شدن ویز قطعا تأثیر داشته و اگر بگویم تأثیر نداشته، دروغ گفته‌ام».

رستم‌پور کارشناس حوزه فناوری و رسانه در این باره می‌گوید «فیلترینگ آنچنان که به آپارات، نشان و کافه بازار کمک کرده، سکوها یا پیام‌رسان‌های داخلی را پراستفاده نکرده است.»

فرصت طلایی آپارات در روزگار محدودیت‌ها
اگر به ماجرای آپارات بازگردیم خواهیم دید درست در زمانی که دسترسی به یوتیوب برای کاربران ایرانی محدود شده بود، این پلتفرم شروع به فعالیت کرد. این محدودیت، فرصتی طلایی برای مدیران آپارات فراهم کرد تا جای خالی یک پلتفرم ویدیویی در ایران را پر کند. به‌دلیل محدودیت دسترسی به یوتیوب، کاربران ایرانی به دنبال جایگزینی داخلی بودند و آنها توانست این خلأ را تا حدی پر کرده و به‌سرعت مخاطبان زیادی جذب کند. 

شاید یکی دیگر از دلایل رشد سریع آپارات در آغاز راه علاوه بر محدودیت دسترسی به پلتفرم‌های خارجی، حمایت‌های ضمنی و مستقیم از این فضا به‌عنوان یک محصول داخلی بود، به نحوی که این حمایت از طریق تبلیغات، معرفی در رسانه‌های دولتی و ارائه تسهیلات زیرساختی بود. 
همچنین برای مدیران و کاربران آپارات شرایط بومی‌سازی محتوا منطبق بر قوانین و ارزش‌های فرهنگی و مذهبی کشور تا حدی توانست نظر مثبت کاربران و مسئولین را جلب کرده و آن را به جایگزینی مناسب برای یوتیوب تبدیل کرد.

تصمیمات عجولانه در فضای رسانه‌ای به ضرر همه است
هر چند به نظر می‌رسد اظهارنظرهای مطرح شده از سوی مدیران پلتفرم‌های ایرانی متاثر از شرایط رسانه‌ای امروز است اما باید توجه داشت که هرگونه تصمیم‌گیری عجولانه و غیرکارشناسی، نه‌تنها به یک یا چند پلتفرم خاص آسیب می‌رساند، بلکه کلیت اکوسیستم پلتفرم‌های داخلی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. در چنین شرایطی، رقابت بی‌ضابطه و اقدامات نسنجیده می‌تواند منجر به ایجاد بی‌اعتمادی کاربران به خدمات داخلی و مهاجرت بیشتر آن‌ها به پلتفرم‌های خارجی شود. 

بنابراین، ضروری است که مدیران این سکوها به‌جای تمرکز بر رقابت‌های مقطعی و چاره‌اندیشی‌های کوتاه‌مدت، با اتخاذ تصمیمات منطقی، برنامه‌ریزی بلندمدت و همکاری مشترک، شرایط را برای اعتمادسازی در میان کاربران فراهم کنند.

رسول جلیلی عضو حقیقی شورای‌عالی فضای مجازی نیز پیش از این با توصیه به مدیران کسب‌وکارها گفته بود: «در فضای احساسی رسانه‌ای و یا تحت تأثیر مشاوره‌ برخی، عجولانه موضع‌گیری نکنید.»

امروز بسیاری از کارشناسان معتقدند این روزها رسیدن کشور به یک الگوی حکمرانی منطقی بیش از هر زمان دیگری نیازمند اظهارنظرهای منطقی و به دور از جوسازی است تا بتوان در یک مسیر عاقلانه، هم مسئله فیلترینگ را سروسامان داد و هم به یک سازوکار قانونی و عملیاتی برای اعمال حاکمیت بر پلتفرم‌های مختلف دست یافت.