غیرقابل ره‌گیری؛ نگاهی به قابلیت‌های موشک اورِشنیک روسیه

به گزارش حلقه وصل: پس از حمله موشکی اخیر روسیه به یک کارخانه تسلیحات در دنیپرو اوکراین، کارشناسان غربی در حال بررسی بقایای موشک بالستیک میان‌برد جدید روسیه با نام «اورِشنیک» هستند. اما بحث پیرامون تأثیر راهبردی این موشک، هم بر میدان نبرد در اوکراین و هم بر کشورهای عضو ناتو در اروپا، همچنان ادامه دارد.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، این موشک را نمونه‌ای از توانایی‌های تکنولوژیکی روسیه و دستاورد صنعت نظامی داخلی این کشور، علی‌رغم تحریم‌های اقتصادی غرب، خوانده است. به گفته کارشناسان، اورشینک ویژگی‌های مشترک زیادی با دیگر موشک‌های ساخته‌شده توسط روسیه دارد.

موشک اورشینک قابلیت حمل کلاهک‌های هسته‌ای را نیز داراست، در دوره‌ای که مسکو تهدیدات خود در مورد جنگ هسته‌ای را افزایش داده است. هنوز مشخص نیست که این موشک در حمله به دنیپرو، چه نوع مواد منفجره‌ای (در صورت وجود) حمل می‌کرده است.

آیا این موشک، یک سلاح جدید است؟

پنتاگون می‌گوید اورِشنیک، نسخه‌ی اصلاح‌شده موشک RS-26 روبژ روسیه، یک موشک بالستیک قاره‌پیما (ICBM) است که از سال 2011 آزمایش شده است.

تیموتی رایت، کارشناس موشک‌های روسیه در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (مستقر در لندن)، می‌گوید نام اورشنیک به معنای «درخت فندق» است - که احتمالا اشاره به زیرموشک‌های آن دارد، زیرموشک‌هایی که شبیه خوشه‌های فندق هستند.

جفری لوئیس، کارشناس عدم اشاعه هسته‌ای در مؤسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری، می‌گوید: «این سیستم مدتی است که در حال توسعه بوده است.»

برخی تفاوت‌های فیزیکی بین سیستم‌های موشکی اورشنیک و روبژ وجود دارد. به گفته آقای رایت، بقایای محل سقوط نشان می‌دهد که اورشینک حدود سه و نیم فوت قطر داشته، در حالی که قطر روبژ تقریباً شش فوت است.

نیویورک تایمز نوشت که این امر ممکن است به دلیل طراحی اورشنیک برای پیمودن مسافت‌های کوتاه‌تر از روبژ باشد. کارشناسان غربی می‌گویند موشک بالستیک قاره‌پیما مانند روبژ می‌تواند به طور مؤثر به اهداف در هر نقطه از زمین برسد، در حالی که یک موشک بالستیک میان‌برد مانند اورشنیک، فقط حدود 3410 مایل برد دارد. این برد به آن اجازه می‌دهد تا بیشتر نقاط اروپا را هدف قرار دهد.

با وجود برد کمتر از موشک‌های قاره‌پیما، نیک براون، تحلیلگر شرکت اطلاعاتی دفاعی جینز (مستقر در بریتانیا)، می‌گوید اورشینک، دوربردترین سلاحی است که تا کنون در درگیری‌های اروپایی به کار رفته است.

براساس آزمایش‌های قبلی، کارشناسان معتقدند که روبژ می‌تواند تا چهار کلاهک جنگی حمل کند. مقامات اوکراینی اعلام کردند که اورشنیک در حمله به دنیپرو، شش کلاهک جنگی حمل می‌کرده است که هر کدام شامل شش زیرموشک بوده‌اند. اوکراین می‌گوید روسیه ممکن است تا ده موشک اورشینک را ذخیره کرده باشد.

تیموتی رایت می‌گوید استفاده از زیرموشک‌ها در موشک‌های بالستیک دوربرد «بسیار غیرمعمول» است. اما بسیاری از موشک‌ها از برخی فناوری‌های مشابه استفاده می‌کنند. او می‌گوید: «شما هر بار که موشک جدیدی می‌سازید، چرخ را از نو اختراع نمی‌کنید».

ره‌گیری محال

یک مقام امنیتی اوکراینی روز یکشنبه به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت که حمله موشکی اورشنیک «باعث خسارت به تأسیسات زیربنایی غیرنظامی و به‌ویژه زیرساخت‌های شهر دنیپرو شده است.» در این حمله هیچ تلفاتی گزارش نشد.

جفری لوئیس با توجه به تصاویر ماهواره‌ای گرفته‌شده پس از حمله، می‌گوید که کارخانه تسلیحات مورد اصابت، احتمالاً خسارت جدی ندیده است.

جفری لوئیس در مصاحبه‌ای گفت: «خسارت به تأسیسات بسیار خاص است - هیچ انفجار بزرگی وجود ندارد، فقط سوراخ‌های بزرگی در سقف‌ها ایجاد شده است. این امر برایشان مشکلاتی ایجاد می‌کند و احتمالاً کارخانه را برای چند روز از کار می‌اندازد.»

او افزود: «موشک‌های بالستیک توسط موشک‌ها به سمت جو پرتاب می‌شوند و سپس به دلیل نیروی جاذبه، با سرعت بالا به سمت زمین سقوط می‌کنند. این امر رهگیری آنها را برای سیستم‌های پدافند هوایی بسیار دشوار، و در صورت رهاسازی زیرموشک‌ها، تقریباً غیرممکن می‌کند». تحلیل جینز نشان می‌دهد که سیستم‌های موشکی آمریکایی مانند تاد (THAAD) و سیستم پدافند ضدموشکی Arrow 3 اسرائیل می‌توانند در هنگام حرکت اورشنیک در جو، آن را رهگیری کنند، اما اوکراین این سیستم‌ها را در اختیار ندارد.

جفری لوئیس و تیموتی رایت هر دو با توجه به تصاویر ویدئویی از انفجارهای کوچک ایجادشده در برخورد، می‌گویند که کلاهک‌های جنگی اورشینک احتمالاً حاوی مقادیر بسیار کمی مواد منفجره یا شاید اصلاً هیچ ماده منفجره‌ای نبوده‌اند. فقط نیروی ضربه کلاهک‌های خالی به کارخانه تسلیحات با سرعت بالا می‌تواند باعث انفجارهایی شود که در فیلم‌ها دیده می‌شود.

تام کاراکو، مدیر پروژه دفاع موشکی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن، به نیویوک تایمز گفت: «واقعاً، وقتی با آن سرعت‌ها به هدف برخورد می‌کنید، کلاهک‌های خالی هم خسارت زیادی ایجاد می‌کنند.»

اما تیموتی رایت هشدار دادکه هنوز تصاویر واضحی از محل سقوط در دسترس نیست. او می‌گوید: «در حال حاضر ارزیابی دقیق خسارات ناشی از جنگ، بسیار دشوار است»

تهدید هسته‌ای

کارشناسان غربی می‌گویند هدف کرملین از شلیک موشک اورشنیک ظاهرا ترساندن کشورهای غربی از استفاده احتمالی از سلاح‌های هسته‌ای علیه اوکراین باشد. پوتین تلاش کرده است تا مجموعه‌ای از خطوط قرمز را برای ایالات متحده و ناتو، مانند استفاده از سلاح‌های آمریکایی برای هدف قرار دادن اهداف در خاک روسیه، تعیین کند.

چند روز قبل از حمله اورشنیک، دولت بایدن به اوکراین اجازه داد تا از موشک‌های دوربرد ATACMS برای حمله به داخل روسیه استفاده کند، که باعث خشم پوتین و متهم کردن ایالات متحده به تبدیل شدن به یک طرف جنگ در اوکراین شد. اوکراین در 19 نوامبر با این موشک‌ها به داخل روسیه حمله کرد و حمله موشکی اورشنیک روسیه دو روز بعد انجام شد.

تام کاراکو گفت که اورشنیک «مربوط به اهمیت میدان جنگ نیست - بلکه مربوط به لاف‌زنی و نشان دادن قدرت است».

اما جفری لوئیس می‌گوید اورشنیک «توانایی نظامی واقعی روسیه» را نشان می‌دهد. او اشاره می‌کند که هدف قرار دادن کارخانه تسلیحات در دنیپرو، نیروهای کی‌یف را تضعیف می‌کند. او گفت: «ما خواهیم دید که چقدر خسارت وارد کرده است، اما فکر نمی‌کنم آنها فقط برای نشان دادن قدرت این کار را انجام داده باشند.»

خبرگزاری دولتی تاس روسیه گزارش داد که کرملین طبق توافقنامه سال 1988 بین دو کشور که به اطلاع‌رسانی زمان و مکان آزمایش‌های موشکی اشاره می‌کند، 30 دقیقه قبل از پرتاب موشک، به ایالات متحده اخطار داده است.

تیموتی رایت به نیویورک تایمز گفت: «اگر روس‌ها اطلاع‌رسانی نمی‌کردند، آمریکایی‌ها نسبت به آنچه روس‌ها پرتاب کرده‌اند، بسیار نگران می‌شدند، زیرا همیشه سایه هسته‌ای بر این درگیری وجود داشته است».