2 اقدام کلیدی برای تحقق مطالبه رهبر انقلاب در حوزه هوش‌مصنوعی

به گزارش حلقه وصل: محمدهادی زاهدی مدیر کل آمار، فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی وزارت علوم و رئیس انجمن هوش مصنوعی ایران، با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر این که «باید به لایه‌های عمیق هوش مصنوعی مسلط شویم»، اظهار کرد: فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار هیات دولت با ایشان تاکیدی دوباره بر اهمیت و لزوم توجه جدی به همه ابعاد هوش مصنوعی است. دغدغه ها و راهبردهای ایشان در حوزه توسعه فناوری هوش مصنوعی را می توان در دو بازه الزامات و اقدامات ملی و فراملی تقسیم بندی کرد، در حوزه ملی و داخل کشور موضوعاتی همچون حکمرانی هوش مصنوعی و تدوین قانون و مقررات، تدوین و تنظیم استانداردها و الزامات و توجه به تحقیقات کاربردی جامعه دانشگاهی و تاکید بر مهندسی معکوس  و ساخت تجهیزات زیرساختی هوش مصنوعی همچون پردازنده های گرافیکی در تعامل صنایع و مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی. 

زاهدی ادامه داد: لذا رهبر انقلاب با دریافت گزارش های تخصصی از مراجع ذیصلاح و با آگاهی کامل نسبت به ظرفیت و توان ملی و سرمایه انسانی کشور موضوع توجه جدی به زیرساخت های پردازشی و ذخیره سازی هوش مصنوعی را مطرح نموده و با اشاره به تجربیات گذشته دنیا و کشور و رفتارهای دوگانه غرب و جوامع بین المللی در مواجه با موضوعات مختلف اعم از حوزه فناوری مثل فناوری های هسته ای و کوانتوم و زیست فناوری و هم موضوعات مرتبط با حقوق بشر، نسبت به تشکیل آژانس های بین المللی جهت محدودسازی برخی کشورها جهت دسترسی به منابع و تجهیزات فناوری هوش مصنوعی هشدار می دهند.

هر چه در تربیت نیروی انسانی موفق بودیم در توسعه زیرساخت عقبیم
رئیس انجمن هوش مصنوعی ایران تصریح کرد: در سند هوش مصنوعی که اخیراً تدوین و ابلاغ شد، تکالیفی برای حوزه زیرساخت‌های کشور شاخص‌گذاری شده است و تعیین شده که کشور باید به چه درجه در چه شاخصی نائل شود؛ لیکن در مقایسه با بسیاری از کشورها از جمله کشورهای همسایه ما در حوزه خلیج‌فارس این توسعه زیرساخت‌ها اصلا متناسب نبوده و همگام با ظرفیت علمی کشور در این حوزه نیست.

استاد دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی تاکید کرد: تعداد اعضای هیئت علمی و محققانی که در حوزه هوش مصنوعی در کشور در حال فعالیت هستند و یا تعداد پایان‌نامه‌ها و رساله‌های ارشد و دکترای در حوزه هوش مصنوعی و تعداد مقالات محققان ایرانی که در پایگاه‌های استنادی و اطلاعات علمی دنیا نمایه گذاری شده است، حکایت از آن دارد که جمهوری اسلامی ایران نسبت به همه کشورهای منطقه در رتبه‌های بالاتری است، اما سوالی که مطرح می‌شود این است چرا در حوزه زیرساخت و کاربست فناوری از بسیاری از کشورهای همسایه عقب‌تر هستیم.

زاهدی ادامه داد: در حوزه زیرساخت به معنای سخت یعنی ابزارهای پردازش و ذخیره‌سازی نیازمند یک سری برنامه‌های عملیاتی و راهبردی برای تأمین و تولید تجهیزات هستیم اما در حوزه زیرساخت به معنای سرمایه انسانی خیلی ظرفیت‌های بالایی داریم.

لزوم ایجاد آزمایشگاه‌های مادر تخصصی برای توسعه زبان‌های بزرگ
مدیر کل آمار، فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی وزارت علوم ادامه داد: با این تفاسیر ما یک خلأ جدی بین دانش هوش مصنوعی و کاربرد آن در کشور احساس می‌کنیم و یکی از راه‌حل‌ها راه اندازی آزمایشگاه‌های مرجع و تخصصی در کشور است که برای محققین ما شرایطی را فراهم می‌کند که بتوانند الگوها و روش‌های علمی را که مبتنی بر تکنیک‌های هوش مصنوعی است همچون یادگیری ماشین یا یادگیری عمیق و یا مدل‌های زبانی بزرگ و چندوجهی را در محیط واقعی آزمایش کنند، لذا ما نیازمند این هستیم با یک اعتبار ویژه ملی آزمایشگاه های مرجع را در کشور راه اندازی کنیم.

وی یادآور شد: اگر به خاطر داشته باشید رشد علمی کشور تقریبا از اواسط دهه‌ی هشتاد شروع شد یعنی از سال 85 به بعد کشور ما در رتبه بندی های جهانی جایگاه خوبی را به دست آورد و این موضوع ادامه پیدا کرد. یکی از دلایل موفقیت بود ما این بود که در همان ایام اعتبارات ویژه ای به دانشگاه ها جهت تجهیزات آزمایشگاهی تخصیص پیدا کرد و این امکانات و تجهیزات در خدمت محققان به ویژه دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی فراهم شد که آنچه را می‌خواهند در محیط آزمایشگاهی پیاده سازی کنند و در نتیجه ساخت و تجهیز این آزمایشگاه‌ها می تواند یکی از راهکارهایی باشد که در کوتاه مدت نیز اثر آن نمایان خواهد شد.

سند ملی هوش مصنوعی نیاز کشور را برآورده نمی‌کند
زاهدی گفت: موضوع دیگری که باید توجه شود مسئله تدوین و ابلاغ سند ملی هوش مصنوعی در کشور است. همین الان من مطلع هستم بسیاری از کارشناسان حوزه هوش مصنوعی نسبت به برخی محتواهای این سند ایرادات و انتقادات جدی دارند، برخی شاخص‌ها و هدف‌گذاری‌هایی که انجام شده متناسب با پیشرفت های دنیا و حتی کشورهای همسایه ما نیست.

وی افزود: به عنوان مثال در هدف گذاری شاخص‌های حوزه زیرساخت های پردازشی بیان شده که تا سال 1407  ما باید  در شاخص کلان میزان توان محاسباتی زیرساخت پردازشی ویژه پروژه های کلان هوش مصنوعی کشور به 1 اگزافلاپس برسیم، این در حالی است در یکی از همین کشورهای حوزه خلیج فارس پروژه اولیه با ظرفیت 8 اگزافلاپس را اجرایی و پیاده سازی کرده‌اند و بر روی ظرفیت های بالاتر در حال برنامه ریزی هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی تصریح کرد: اما رسیدن به این توان پردازشی نیازمند زیرساخت‌هایی است که از کشورهای همسایه ما بویژه کشورهای حوزه خلیج فارس در قالب همکاری و تعاملات بین المللی و تشکیل کنسرسیوم ها و هلدینگ های چند ملیتی و با اعتبارات چند ده میلیون دلاری تجهیزات لازم را از کشورهای سازنده، تهیه و خریداری می نمایند که ایران یا با شرکت های تولید کننده آن رابطه مستقیم ندارد یا اصلا در فهرست تحریمی آن کشور قرار دارد و در نتیجه تهیه کردن تجهیزات در همین حالت عادی هم برای کشور بسیار مشکل و پیچیده است بماند که اگر یک سری تحریم های جدید در حوزه های فناوری وضع شود احتمال وضعیت بدتر از این هم خواهد بود و دلیل و تاکید رهبر انقلاب بر نقش آفرینی در حوزه های ژرف فناوری و در لایه های زیرساختی هوش مصنوعی هم همین مطلب است.

نگاه رهبری به تولید تجهیزات زیرساخت هوش مصنوعی است
اینکه در حوزه هوش مصنوعی علاوه بر نظام های تاثیر گذار و تصمیم گیر بین المللی در حوزه قانون گذاری همچون مجامع و آژانس های معروف باید به حوزه تولید و ساخت زیر ساخت‌های لازم همچون GPUها توجه شود هم به همین خاطر است. لذا یکی از برداشت هایی که از فرمایشات رهبری در حوزه ورود به لایه های عمیق فناوری هوش مصنوعی می‌شود ناظر بر مهندسی معکوس و تولید بسیاری از این سخت افزارهایی است که در ابررایانه های پردازش هوش مصنوعی استفاده می شود و در این راستا به نوعی باید حلقه اتصال بین دانشگاه و صنعت را تقویت کنیم .

تاکید رهبری بر تعاملات خارجی و دیپلماسی فناوری
زاهدی با اشاره به اینکه دیپلماسی بین المللی بسیار مهم است، گفت: موضوع بعدی که اهمیت دارد بحث تعاملات بین المللی است، رهبر انقلاب در مراسم تنفیذ رئیس جمهور بر موضوع سیاست و راهبردهای فعالانه و پویای خارجی کشور تاکید داشتند و فرمودند باید به حوزه دیپلماسی علم و فناوری از جمله در موضوعاتی مثل هوش مصنوعی توجه ویژه شود، و اینکه در همه ی  حوزه ها اعم از سیاسی تا علمی و اقتصادی باید کنشگری و رویکرد فعالانه اتخاذ شود تا مبادا در دنیا دوباره مجامعی شکل بگیرند و این مجامع مرجع تدوین قوانین و استانداردها شوند و ما از داشتن برخی از زیر ساخت‌ها به دلیل محرومیت‌هایی که ممکن است توسط همین مجامع وضع شود، محروم شویم.

وی افزود: این نگاه شاید از مسائل روز دنیا متاثر باشد که به عنوان نمونه در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اقدام به تصویب یک قطعنامه در حوزه هوش مصنوعی کردند که هدایت گری آن توسط آمریکا انجام شد یعنی پیش نویس آن را تهیه کرد و 120 کشور هم از آن حمایت کردند، جالب اینکه بسیاری از محدودیت‌ها را در قالب کلمات زیبا به کار می‌برند به عنوان نمونه در این قطعنامه آمده که می‌خواهیم هوش مصنوعی ایمن، مطمئن، قابل اعتماد و در راستای توسعه پایدار داشته باشیم اما تجربه نشان داده که همین کشورها یک سری محدودیت ها را برای سایر کشورها ایجاد می کنند.

زاهدی تصریح کرد: سال گذشته آمریکا، انگلیس و یک تعدادی از کشورهای دیگر آمدند اولین توافق نامه بین المللی در مورد چگونگی استفاده ایمن از هوش مصنوعی را رونمایی کردند و یک سند 20 صفحه ای منتشر کردند و 18 کشور دنیا هم به صورت نمادین امضا کردند، در این جا باز هم می‌بینیم کنشگرهای اصلی آمریکا و انگلیس هستند.

ایران باید در مجامع بزرگ هوش مصنوعی حضور پررنگ داشته باشد
رئیس انجمن هوش مصنوعی ایران تاکید کرد: اگرچه کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا در بحث های مربوط به قانون گذاری در حوزه هوش مصنوعی خیلی جلوتر از کشورهایی مثل آمریکا هستند و بیشتر در حوزه تنظیم گری هوش مصنوعی اقداماتی را انجام داده‌ و استاندارد تدوین کرده‌اند، لیکن بنظر یک توافق بین المللی بین اروپا و آمریکا و تعدادی از کشورهای صاحب فناوری در حوزه هوش مصنوعی در حال شکل گیری است. 

وی افزود: چند ماه پیش بود که سئول میزبان اجلاس سران کشورهای دارای هوش مصنوعی در دنیا بود و در آن یک توافقاتی صورت گرفت، که کشورهای دنیا را متعهد به ایجاد و راه اندازی یک شبکه بین المللی راه اندازی کردند و  پیشرفت دانش و حوزه هوش مصنوعی را با تاکید بر نگرانی های حوزه ایمنی و حوزه های اخلاقی در هوش مصنوعی هدف قرار دادند. این توافق نامه و بیانیه اعلامی به نوعی شروع همکاری های بین المللی در حوزه هوش مصنوعی بود و می‌طلبید که ما هم در این گونه اجلاس ها حضور موثر داشته باشیم تا در راستای آن همکاری‌های بین‌المللی شکل بگیرد، و بتوانیم ضمن بهره مندی از اعتبارات بین المللی همچون صندوق‌های مرتبط در اجرای پروژه‌های مشترک بین‌المللی مشارکت داشته باشیم.

زاهدی تصریح کرد: رهبر انقلاب بارها تاکید کرده‌اند که علاوه بر دیپلماسی سیاسی نیازمند فعال کردن دیپلماسی فناوری نیز هستیم، یک زمانی کشور احساس کرد باید به دلیل وجود دانشجوهای ایرانی زیاد در کشورهای دیگر، رایزن های علمی را راه اندازی نمایند، بعدها با یکی سری اهداف رایزن های فرهنگی و اقتصادی ایجاد شد، امروز هم کشور نیازمند رایزن های فناوری است که بتوانند ضمن فعال کردن دیپلماسی فناوری زمینه ساز انتقال تجربیات و دانش فنی به داخل کشور باشیم.

امروز نیاز به رایزن فناوری در سطح بین الملل داریم
وی یادآور شد: برداشت شخصی من این است که مقام معظم رهبری می‌خواهند ما را هدایت کنند که موضوعاتی از جنس فناوری نیازمند تعاملات گسترده بین المللی است و بایستی با فعال کردن دیپلماسی فناوری بسیاری از عقب افتادگی های تحمیل شده و محدودیت های ایجاد شده را جبران کرد.

رئیس انجمن هوش مصنوعی ایران خاطرنشان کرد: کار رایزن علمی این است که به امورات دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور یا افرادی که می خواهند از فرصت‌های مطالعاتی استفاده کنند رسیدگی کند اما رایزن های فناوری دقیقا متمرکز میشوند بر نیازهای کشور در حوزه فناوری و چگونگی انتقال فناوری به داخل کشور