وحدت ملی، از اقتصاد تا اخلاق

به گزارش حلقه وصل: میثم رستمی، استاد حوزه در یادداشتی نوشت: در آغازین روزهای سال جدید به رسم هر ساله مقام معظم رهبری نکاتی را مطرح کردند که می‌توان آنها را اساسی‌ترین نیازهای کشور در حال حاضر قلمداد کرد. یکی از نقش‌های مهم رهبر انقلاب را باید در برجسته کردن امور مهم‌تر از میان امور مهم و گرا دادن به مسائل اساسی‌تر از میان مسائل اساسی دید. بر همین اساس نکات زیر قابل تامل است:

1- بر اساس مشی معظم‌له در سال‌های اخیر، مهم‌ترین مشکل حال حاضر کشور اقتصاد است. از نامگذاری‌های اقتصادی پی‌درپی در دهه اخیر، تا توصیه‌ها و تاکیدهای متعدد معظم‌له، همه نشان از آن دارد که بزرگ‌ترین باری که بر دوش مسؤولان و دلسوزان نظام جمهوری اسلامی قرار گرفته است، سر و سامان دادن به وضعیت اقتصادی کشور و ریل‌گذاری درست برای حل مشکلات تورم، تولید و رونق و رشد اقتصادی است. از این رو صدای غالبی که از دولت فعلی و مجلس آینده توسط مردم شنیده می‌شود، باید سمت و سوی اقتصادی داشته باشد؛ صدایی که بتواند اعتماد مردم را جلب و آنها را به مسیر صحیح اقتصاد دعوت کند. 

2- یکی از نیازهای جدی کشور، در سطح خرد و کلان، برنامه‌ای مدون و عملیاتی در راستای وحدت ملی و احیای تعامل سازنده اجتماعی است. «نکته بعدی در باب منافع ملی، مساله اتحاد دل‌های مردم است. اتحاد عزم‌ها و اراده‌های مردم است. ما در این زمینه متاسفانه مشکلاتی داریم، عقب‌ماندگی‌هایی داریم؛ ارتباط و همدلی اجتماعی خیلی مهم است؛ در این زمینه دچار غفلت شدیم؛ خودمان به دست خودمان در وحدت ملی‌مان اختلال ایجاد می‌کنیم. همه ما در این غفلت شریکیم. همه ما وظیفه داریم که وحدت ملی را، اتحاد مردم را، اتحاد مردم و مسؤولان را حفظ کنیم، روزبه‌روز آن را تقویت کنیم، این سیاست قطعی نظام جمهوری اسلامی از روز اول بوده است... توصیه می‌کنم به جوان‌های عزیزمان که سعی کنند در داخل جامعه نفرت‌پراکنی انجام نگیرد».

3- متاسفانه در زمینه وحدت ملی و اتحاد دل‌های مردم ایران، نه‌تنها برنامه مدون و پیش‌دستانه‌ای نداریم، بلکه در تولید ادبیات وحدت ملی از نگاه دینی و نگاه ملی و ایجاد گفتمان وحدت در سطح حوزه و دانشگاه و رسانه ملی نیز کاری از پیش نبرده‌ایم. 

4- بی‌شک، مهار تورم یکی از اساسی‌ترین شرط تعمیق همدلی میان مردم و اتحاد مردم و مسؤولان است. بر اساس روایت امام صادق (ع) که فرموده‌اند: « غلاء السعر یسیء الخلق و یذهب بالامانه و یضجر المرء المسلم؛ گرانی اجناس باعث بد خُلقی و از بین رفتن روح امانتداری می‌شود و شخص مسلمان را مضطرب و خسته می‌کند»، می‌توان گفت در صورت وجود تورم‌های بالا در یک کشور، اخلاق حسنه در میان مردم کمرنگ می‌شود و به جهت اضطراب و خستگی و ناامیدی، دل‌های مردم از یکدیگر دور می‌شود. بنا بر این حکمت، پیوند این 2 توصیه در سخنان نوروزی رهبری، پیوند واقعی این 2 امر در متن زندگی اجتماعی است. مطالعه کتاب «تورم و اخلاق» نوشته اندرو دیکسون وایت که بیان تجربه تاریخی فرانسه پس از انتشار پول بدون پشتوانه است، فهم پیوند این 2 پدیده را عمیق‌تر می‌کند. در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم: «با چنین انبوه پول (پول کاغذی بدون پشتوانه و بی‌ضابطه) انگیزه‌های عادی برای پس‌انداز کاهش یافت و یک تجمل و بی‌بند و باری و بی‌مسؤولیتی در کشور رواج یافت. مرض دیگر شیوع شرط‌بندی و قمار بود؛ با فزونی پول کاغذی در سال 1791 نخستین نشانه‌های آن مرض سرطانی آشکار شد؛ مرضی که زیان‌های جاویدان آن برای یک ملت بزرگ‌تر از جنگ، طاعون و قحطی است. در مراکز بزرگ شهری، محافل مجللی برای سوداگری و شرط‌بندی به وجود آمد. در سراسر کشور، اکراه از کار و زحمت پیوسته رشد یافت و یک حالت تحقیر نسبت به درآمدهای معقول و زندگی قانعانه به وجود آمد». با انتشار فراوان و مجدد و مکرر پول کاغذی بدون پشتوانه و تورم‌های عجیب و غریب در فرانسه، کار به جایی رسید که «ایمان به ملاحظات اخلاقی یا حتی ایمان به خوبی فطری زیر پای بی‌اعتمادی عمومی له شد. غرور ملی یک حرف مفت تلقی می‌شد که تنها منافقان و دوروها بدان متوسل می‌شدند». 

5- در اصل دوم قانون اساسی آمده است: «جمهوری اسلامی نظامی است بر پایه ایمان به خدای یکتا... که از راه الف - اجتهاد مستمر... ب- استفاده از علوم و فنون... ج - نفی هرگونه ستمگری...، قسط و عدل و استقلال سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و همبستگی ملی را تامین می‌کند». بر این اساس، تامین همبستگی ملی، یکی از تعهداتی است که جمهوری اسلامی خود را ملزم به تامین آن دانسته است. شایسته است حقوقدانان و فقهای محترم شورای نگهبان از این ظرفیت قانونی استفاده کرده و طرح‌ها و لوایحی که همبستگی ملی را دچار خدشه می‌کند و انسجام ملی مورد نظر قانون اساسی و مقام معظم رهبری را مورد تهدید قرار می‌دهد، مردود کنند.

6- قرآن کریم در آیه 103 سوره مبارکه آل‌عمران، یکی از نعمت‌های مهم الهی بر جامعه ایمانی را الفت و محبت میان قلوب مومنان مطرح می‌کند و دستور می‌دهد با چنگ زدن به ریسمان الهی از تفرقه دوری کنند. سپس آیه امر به معروف و نهی از منکر را مطرح می‌کند. و بلافاصله بعد از آن، می‌فرماید: «و ‌ای مومنان مانند کسانی نباشید که پس از آنکه دلایل روشن برای آنان آمد، پراکنده و گروه گروه شدند».

این آیات با تاکید بر امر به معروف و نهی از منکر، که اصولی تعطیل نشدنی‌اند، لزوم دوری از تفرقه و تالیف قلوب را مطرح می‌کند و به مومنان گوشزد می‌کند نباید یکی از این امور را فدای دیگری کرد. باید با تدبیر و برنامه‌ریزی و فرهنگ‌سازی عمیق و نگاه همه‌جانبه به دستورات اسلام، زمینه وفاق ملی را بیش از پیش فراهم آورد.