تتلو چگونه میان تتلیتی‌ها تاجگذاری کرد؟!

به گزارش حلقه وصل: در روزهای پایانی پاییز ۱۴۰۲، سلبریتی‌های قبلا زیرزمینی و اکنون خارج‌نشین در عرصه موسیقی باز هم خبرساز شدند؛ از «ساسی مانکن» که بعد از یکی دو سال با یک کلیپ مبتذل دیگر در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی خودنمایی کرد تا «امیر تتلو» که بعد از رفتارهای جنجالی در ترکیه و ایجاد درگیری و تشنج در کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در استانبول، از سوی پلیس بازداشت و به ایران تحویل داده شد. البته به این وقایع می‌توان حواشی آوازخوانی پیرمرد رشتی و مشهور شدن «صادق بوقی» به خاطر بسته‌شدن صفحه اینستاگرامش را هم اضافه کرد.

استرداد «امیرحسین مقصودلو» یا همان تتلو به ایران، گمانه‌زنی‌های متعددی را به همراه داشت؛ از طرح احتمال اعدام او به اتهاماتی چون «افساد فی الارض» تا شایعاتی مبنی بر این که بدهی‌های سنگینش در ترکیه، ناتوانی در پرداخت آن‌ها و پرونده‌های متعدد قضایی باعث شده تا خودِ وی زمینه‌های بازگشت به ایران را فراهم کند.

علاوه بر این‌ها بازگشت تتلو به مرکز توجه بسیاری باعث شد تا بار دیگر دلایل و زمینه‌های پرطرفدار شدن این خواننده پرحاشیه در سال‌های اخیر موضوع بحث‌ونظرهای گوناگون قرار گیرد؛ هواخواهانی که بیشتر در میان نوجوانان و جوانان یافت می‌شوند و عنوان «تتلیتی» را برای خود انتخاب کرده‌اند.

پیش از این ماجراها، «سیدمحمد مهدی‌زاده طالشی» و «محمد مقامیان‌زاده» در پژوهشی با عنوان «نوجوانان و هواخواهی؛ هنجارهای خرده فرهنگ دیجیتالی تتلیتی» [۱] این موضوع را مورد واکاوی قرار داده بودند؛ پژوهشی که با محور قراردادن مسائل نوجوانان و پدیده خرده‌فرهنگ هواخواهی، در پی مطالعه شیوه‌های هویت‌یابی نوجوانان ایرانی از رهگذر هواخواهی امیر تتلو بوده است. به این منظور با تعداد نمونه ۱۶نوجوان که در شبکه اجتماعی اینستاگرام صاحب صفحه هواخواهی تتلو بوده‌اند، مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته صورت گرفته و سپس داده‌ها در نرم افزار MAXQDA به روش تحلیل مضمون تحلیل شده است.

در ادامه گزیده‌ای از این پژوهش را می‌خوانیم؛

ویژگی‌های تتلو و هوادارانش

پدیده هواخواهی عمدتا در نسبت با چهره‌ها و شخصیت‌های رسانه‌ای و فرهنگ عامه‌پسند معاصر شکل می‌گیرد. هواخواهان رابطه عاطفی با کاراکترهای رسانه‌ای و سلبریتی‌ها دارند و با فهم سبک‌ها و خلاقیت‌های آنها در چارچوب فرهنگ عامه، به تحسینشان می‌پردازند. در جهانِ رسانه‌ای‌شده امروز، سلبریتی‌ها بیشترین هواخواهان را دارند. آنان به سرعت بر فرایند معناسازی و هویت‌یابی شهروندان، به خصوص جوانان و نوجوانان تاثیر می‌گذارند.

یکی از چهره‌ها و سلبریتی‌های فرهنگ مصرفی و موسیقی عامه پسند امروز، امیرحسین مقصودلو معروف به تتلو است. مضمون و درون‌مایه‌های موسیقی تتلو، آمیزه‌ای از خودشیفتگی و خودستایی، قدرت و فاعلیت، توجیه رفتار، تمایل به تنهایی، غرور، عشق، بدن‌مندی و شهوت و... است. او با اجرای موسیقی خاص و مهیّج خود به لحاظ فرم و محتوا، دنبال‌کنندگان و هواخواهان زیادی در میان جوانان و نوجوانان در فضای مجازی دارد؛ هواخواهان تتلو یک لشکر آماده فرمان‌برداری هستند که وقتی پیشوایشان حکم بغ بغو صادر می‌کند، چندین هزار نفر به بغ بغو کردن مبادرت می‌کنند.

هواخواهان تتلو به طور ویژه با ایجاد صفحه‌های هواداری متعدد در شبکه‌های اجتماعی به حمایت از ستاره موسیقی خود می‌پردازند و همچنین با دیگر تتلیتی‌ها ارتباط برقرار می‌کنند.

از تفاوت‌های جدی تتلیتی‌ها در مقایسه با سایر گروه‌های هواخواهی در ایران این است که امیر تتلو گاه با دعوت هواخواهانش به انجام کاری خاص نشان می‌دهد که هواخواهانی پویا، فعال و مشارکت‌جو دارد که در مقاطعی می‌توانند کارهایی خطرناک و غیرمرسوم انجام دهند. همچنین زبان مشترک باعث گشودن درهای بیشتر بر طیف مخاطبان فارسی‌زبانی می‌شود که دارای خصایص جمعیتی مختلف هستند.

افزون بر آن، ایرانی بودن و جهت‌گیری‌های مستقیم سیاسی و اجتماعی که تتلو در برهه‌های مهم زمانی از طریق انتشار آثار و گفت‌وگوهای ویدیویی انجام می‌دهد نوعی حس هم‌سرنوشتی را برای مخاطبان تداعی می‌کند. بنابراین این موارد هواخواهی از تتلو را برای سیاست‌گذاران و کنشگران حوزه تربیت و خانواده به مساله‌ای حساس تبدیل کرده است.

نکته قابل توجه دیگر آن است که تتلیتی‌ها صرفا به هشتگ‌ها و پست‌های چند صد هزارتایی و شبکه‌های اجتماعی محدود نیستند. مواردی همچون تبلیغات شهری برای کنسرت تتلو، تجمع اعتراضی در مقابل مجلس شورای اسلامی تا برگزیدن یک نوع سبک زندگی که گاه منجر به تنش‌های خانوادگی نیز می‌شود، دلالت‌گر آن است که تتلیتی‌ها در جهان خارج از قلمرو فضای دیجیتال نیز ظهور و بروز آشکار دارند. پس امیر تتلو یا به تعبیر تتلیتی‌هایش «سلطان» برای هواخواهان خود نقش یک رهبر فکری و شخصیت کاریزماتیک را ایفا می‌کند.

پنج عنصر خرده‌فرهنگ تتلیتی

خرده فرهنگ بر ارزش‌ها، باورها، نگرش‌ها و سبک زندگی یک گروه اندک و کم در جامعه دلالت دارد پس ناظر به یکی از اهداف تحقیق، سبک زندگی و ارزش‌های جمعی اعضای خرده فرهنگ تتلیتی محوریت می‌یابد.

به این منظور ارزش‌های مورد پذیرش گروهی یا هنجارهای خرده‌فرهنگ تتلیتی که برسازنده هویت فردی و اجتماعی نوجوانان است در قالب پنج مولفه دسته بندی شده است.

۱-شیفتگی و هویت‌یابی

این مولفه اصلی‌ترین هنجار جمعی هواخواهان تتلو است. به گفته بسیاری از افراد مورد مصاحبه، یک تتلیتی کسی است که شیفته تتلو است و از او حمایت و به وقتش در برابر تخریب‌ها و هجمه‌ها دفاع می‌کند و هویت تتلیتی خویش را در مقابل دیگرانِ مخالف انکار نمی‌کند.

حمایت کردن از تتلو یک وظیفه خرده‌فرهنگی به شمار می‌رود. وظیفه‌ای که در برساخت هویت نوجوانان نقش مهمی ایفا می‌کند. به طور کلی یک تتلیتی موظف است در تمام سطوح تبلیغات فیزیکی و مجازی از هنرمند خود حمایت کند.

یک پسر تتلیتی که تا زمان انجام مصاحبه، هشتمین ماه گیاه‌خواری خود را تجربه می‌کرد، ابراز داشت که یک تتلیتی واقعی با فن‌های (هواخواهان) دیگر فرق دارد: «او باید بلد باشد چگونه جواب دهد چرا که تتلو با دیگران فرق دارد و همین باعث نقد به او می‌شود.»

شیفتگی نسبت به تتلو، حمایت و تبلیغ از او و عدم انکار هویت تتلیتی به مثابه امری هنجارین میان اعضای خرده فرهنگ دیجیتالی تتلیتی به شمار می‌رود.

۲- فردگرایی

فردگرایی یکی از باورهای جمعی و البته جدی‌ترین مطالبه تتلیتی‌ها است؛ تقریبا تمام مصاحبه‌شوندگان به طور ضمنی به این موضوع که «علاقه شخص، امری شخصی است» اشاره کرده‌اند و در مصادیق متفاوتی بر معیارهای فردگرایانه تاکید ورزیده‌اند.

نوجوانان این پژوهش «لذت‌جویی فردگرایانه» را همچون یک اصل در زندگی می‌پذیرند تا جایی که گاه امکان دارد با عرف جامعه ایران نیز در تعارض قرار گیرد. در این راستا به رابطه جنسی به مثابه یک نیاز غریزی نگریسته می‌شود که چنان چه در صورت رضایت طرفین، فرد تمایل داشته باشد با افراد متعدد رابطه جنسی داشته باشد، آزاد است؛ به عبارت دیگر در صورتی رابطه جنسی آزاد مورد نفی قرار می‌گیرد، که به فرد مقابل آسیب وارد شود یا مورد رضایت وی نباشد.

در میان تتلیتی‌ها زندگی هر فرد به خودش مربوط است و افراد دیگر حق ندارند در آن دخالت کنند؛ یعنی مفهوم «حریم شخصی» در باور اعضای خرده‌فرهنگ مسئله‌ای ریشه‌دار است. تتو، روابط آزاد و فحش دادن تتلو، از جمله مواردی‌اند که بیشتر مصاحبه‌شوندگان به آن پاسخ‌هایی داده‌اند که از آن برداشت می‌شود، حریم شخصی افراد دامنه گسترده‌ای دارد.

بنابراین فردگرایی که معیارهای آن در دو ساحت حریم شخصی و لذت‌جویی بیان شد، باوری ریشه دار در میان تتلیتی‌ها است که دست کم برای دفاع از تتلو به آن متوسل می‌شوند.

۳- تنوع و تکثر سلایق

بی‌استثنا تمام مصاحبه‌شوندگان پذیرش سلایق مختلف در جامعه را مورد تاکید قرار داده‌اند و همین موضوع باعث شد تا این مورد به عنوان یک هنجار خرده فرهنگی قلمداد شود.

بر اساس اظهارات افراد مورد مطالعه، یکی از جدی‌ترین رفتارهایی که تتلیتی‌ها باید از سلطان خود بیاموزند، پذیرش تنوع و تکثرِ سلایق گوناگون و احترام به آن‌ها است. تتلو در آهنگی به نام «احترام» این گرایش فرهنگی را برای مخاطبانش معنادار کرده است.

۴- عاملیت و زیست هدفمند

سه مضمونِ «هدف، تلاش و امید به آینده» گستره وسیعی در ابراز نظر هواخواهان تتلو دارد. اکثر آن‌ها معتقدند تتلو به آن‌ها انگیزه می‌دهد که برای موفقیت در زندگی بجنگند و هیچ گاه از تلاش باز نایستند. آنها بر این باورند که زندگی ارزش زیستن دارد. بعضی از مصاحبه‌شوندگان اتفاقاتی را که در ایران برای تتلو افتاد منبع الهام بخشی به خود می‌دانستند؛ از نظر آن‌ها با وجود تحمل دادگاه و زندان، تخریب دشمنان، سختی‌های معیشتی و اخراج از ایران، تتلو برای هدف خود جنگید و سرانجام موفق شد تا با مهاجرت به ترکیه، حتی شمار هواداران خود را بیشتر و رکوردهای زیادی ثبت کند.

۵- همذات‌پنداری و الگوپذیری

اغلب تتلیتی‌ها، با همذات پنداری و الگوپذیریِ سبک زندگی تتلو، به عنوان سبک زندگی برتر، یک سبک زندگی سالم و خوب را زندگی‌ای می‌دانند که مبتنی بر ارزش‌های اجتماعی-فرهنگی و اخلاقی-رفتاری تتلو باشد. بدین ترتیب، مولفه‌هایی که سبک زندگی آرمانی تتلیتی‌ها را می‌سازد، منطبق بر شیوه زیست امیر تتلو است. در خصوص رژیم غذایی خرده فرهنگ دیجیتالی تتلیتی می‌توان بیان کرد که تقریبا تمام مصاحبه‌شوندگان نگاه مثبتی به تغذیه گیاه‌خواری داشته‌اند. نوع پوشش، عینی‌ترین جلوه سبک زندگی است. عمده هواخواهان تتلو در این مصاحبه به نوعی اعتقاد داشته‌اند که در سبک پوشش لش و لانگِ رنگی، باید از امیر تتلو الگو گرفت.

سه نوع مناسبات هواداران تتلو با «سلطان»!

مطابق با محتوای مصاحبه‌ها و مضامین استخراج شده، تتلیتی‌ها در سه شکل تعامل فرااجتماعی، همذات‌پنداری و پرستش با ستاره موسیقی خود در رابطه و درگیر بوده‌اند.

۱- تعامل فرا اجتماعی

تتلو در تمام احوالات شنونده با او همراه است و در زمانی که فرد قصد دارد خوشی‌اش را با دیگری تقسیم کند یا از طریق درددل، غمش را با دیگری سهیم شود، موسیقی تتلو یک گزینه همیشه در دسترس است که در نهایت به پیوند عاطفی هواخواه با تتلو کمک می‌کند.

همچنین محتوای آهنگ‌های تتلو یک عنصر مهم برای شریک‌شدن در زندگی هواخواه و ایجاد صمیمیت با او است. به عبارتی دیگر تتلیتی‌ها، خود، روابط اجتماعی و زندگی روزمره خود را در ترانه‌های امیرتتلو می‌یابند یا آنکه آن را مبنایی مستحکم می‌بینند برای نگرشی که باید نسبت به پدیده‌های بیرونی داشته باشند.

۲- همذات‌پنداری

عامل مهمی که اعضای خرده‌فرهنگ دیجیتالی تتلیتی، متاثر از آن بر داشتن هویت هواخواهی خود افتخار می‌کنند، شخصیت امیر تتلو است. نوجوانان مورد مطالعه نیز قائلند تتلو بهترین شخص برای الگو گرفتن است. به باور بسیاری از تتلیتی‌ها یک تتلیتی باید تلاش کند تا شبیه تتلو شود. باید بکوشد با پیروی از هنجارهای خرده‌فرهنگی و سبک زندگی تتلو خودش را کامل کند.

پسر ۱۶ ساله‌ای در این باره می‌گوید: سلطان بارها اشاره کرده که باید دل کندن رو یاد گرفت. ایشون تو موزیک «بذار تو حال خودم باشم» میگه که آدمایی که دل کندن رو بلد نیستن معتادا و قاتلا رو به وجود میارن و آدمایی که دل کندن رو بلدن قهرمانا رو می سازن. همیشه به دوستام می‌گم باید موزیکای امیرخان رو زندگی کرد تا بفهمی چی می‌گه. من خودم این بخش از آهنگش رو پوستر کردم زدم به دیوار اتاقم که میگه عاشق صدای قدمات شو وقتی که داری از چیزی که برای تو ساخته نشده دل می‌کنی. این جمله رو من زندگی کردم و درک کردم.»

۳- پرستش

در میان بخشی از تتلیتی‌ها، تتلو مانند بُت پرستیده می‌شود و عمل به فرامین او واجب است. در آئین تتلو، هنجارها و مناسک خرده‌فرهنگیِ زیادی وجود دارد که یک تتلیتی واقعی باید از آن‌ها پیروی کند.

نتیجه‌گیری

بر اساس نتایج تحقیق، هواخواهان تتلو دارای هنجارهای گروهی مانند حمایت از تتلو و عدم انکار هویت تتلیتی، فردگرایی، احترام به سلایق گوناگون، زندگی هدفمند و امید به آینده و در نهایت پیروی از سبک زندگی تتلو هستند. بدین ترتیب تتلیتی‌ها را می‌توان به عنوان یک خرده‌فرهنگ دیجیتالی برشمرد که از طریق برساخت مؤلفه های هویتی مذکور، خود را از سایرین متمایز می‌سازند.