"جلال" برگزیدگان خود را شناخت/ یک مستند‌نگار تنها برگزیده جایزه شد

حلقه وصل: پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد دقایقی پیش در تالار وحدت با حضور وزیرفرهنگ و ارشاد اسلامی  آغاز شد.

علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در این مراسم در سخنانی با اشاره به ارسال 2700 اثر ارسالی به دبیرخانه گفت:‌ این آثار در یک فرایند فشرده داوری در 4 بخش نقد ادبی، داستان کوتاه؛ رمان و  مستندنگاری تقسیم‌بندی و بررسی شد و ما امسال شاهد رشد کمی و کیفی آثار بودیم. 

وی ادامه داد:‌ آثار منتشر شده ادبیات در سال 1400 در این دوره جایزه مورد ارزیابی داوران قرار گرفت و نامزدهای نهایی معرفی شدند تا امشب برگزیدگان و شایستگان تقدیر از میان نامزدها معرفی شوند. 

رمضانی با اشاره به دوره آموزشی آل جلال گفت:‌ از 31 استان کشور بیش از 180 نفر از دانش‌پذیران دوره جلال توسط 13 استاد مورد آموزش قرار گرفتند.

مدیرعامل خانه کتاب هم‌چنین با اشاره به بخش‌های ویژه این دوره نیز گفت:‌ در بخش‌های ویژه آثار منتشر شده درباره سردار سلیمانی و مدافعان سلامت و کرونا نیز به صورت اختصاصی ارزیابی شد و آثار برتر سه سال اخیر از نظر داوران معرفی و تجلیل خواهد شد.هم‌چنین بخش ویرایش نیز که از دوره قبل ضمیمه جایزه جلال شد،‌به طور جدی دنبال شد و امشب به بهترین ویرایش هم جایزه تعلق خواهد گرفت.

رمضانی ادامه داد:‌ آثار 14 ناشر به مرحله نهایی جایزه راه پیدا کرده است،‌ در میان نویسندگان،‌ 4 نویسنده زن داریم و 4 ناشر از 3 استان کشور نیز آثارشان به بخش نهایی راه پیدا کرده است.

وی با اشاره به شخصیت جلال آل احمد نیز گفت:  جلال آل احمد هنگامی که اثر «غرب زدگی» را در سال 1341 منتشر کرد و امروز شصتمین سالگرد انتشار آن را سپری می‌کنیم،‌ قطب‌های فکری مهم دنیا را دیده بود، جلال واشنگتن و امریکا را دیده بود، مسکو و شوروی سابق را دیده بود، بیت‌المقدس را دیده بود، مکه را دیده بود و اگر سفر جوانی‌اش به نجف را هم اضافه کنیم، او قطب‌های دنیا را دیده بود و بعد اثر غرب‌زدگی را نوشته بود، اگر فردی در مجموعه دنیا بگردد و بعد اثری به این شکل ارائه کند، باید گفت که این اثر در دوره فعلی کشورما باید بازخوانی شود. 

رشد کم بخش نقد ادبی

وجیهه سامانی دبیرعلمی جایزه جلال نیز در این مراسم در سخنانی که به ارزیابی وضعیت ادبیات در 4 بخش جایزه جلال می‌‍پرداخت و در قالب بیانیه هیئت داوران این دوره تنظیم شده بود،‌ پرداخت.

سامانی گفت:‌ طبق بیانیه هیئت داوران،‌ بخش نقد ادبی‌  شاخه کم برگ و بار جایزه جلال است که در مقایسه با دیگر شاخه‌ها رشد کمی و کیفی قابل توجهی نیافته است، نقدهای این دوره نمایانگر حرکت کند، محتاطانه و قدری انفعالی این شاخه ادبی است، فقر نقد بومی و تاثیرپذیری از نقد غربی بسیار مشهود و محسوس است.

دبیر علمی جایزه جلال ادامه داد:‌ در بخش مستندنگاری در سال‌های اخیر شاهد رشد روز افزون این قالب ادبی  و توجه جامعه به این رسته ادبی بودیم، در این دوره با رشد 91 درصدی مواجه بودیم که هم به لحاظ کیفی و هم کمیی آثار درخور توجه بوده‌اند.اما نکته مهم اینجاست که برخی نویسندگان مخصوصاً نویسندگان نو قلم تنها در پی علاقه و تعهد شخصی وارد این عرصه شده‌اند و از دانش و آگاهی کافی درباره اصول مستندنگاری مطلع نیستند، لازم است که اقدام‌های لازم برای آموزش این نویسندگان فراهم ‌شود.

وی تصریح کرد:‌ در بخش رمان و داستان بلند شاهد رشد کیفی و کمی آثار نسبت به دوره قبل بودیم، توجه به موضوعات ملی، امنیتی و دینی در رمان‌های این دوره برجسته بود که اتفاقی مبارک و در عین حال ضعیف و حساس است که اگر مبتکی بر تحقیقات صحیح و  اشراف اطلاعاتی باشد، نوید بخش خلق آثاری فاخر در اینده نه چندان دور است، اما ارزیابی ما‌ در دوره پانزدهم موید این حقیقت بود که تا رسیدن به آثار شاخص و ماندگار ادبی راه  زیادی پیش روست. استفاده از فرم و ساختار خلاقانه بهره‌گیری از فرم ادبی و مضمون متعالی و جذاب باید به صورت جدی مورد توجه نویسندگان به ویژه نویسندگان جوان قرار بگیرد.

وی ادامه داد:‌ بخش داستان کوتاه هنرمندانه‌ترین و رساترین قالب ادبیات داستانی است و متر و معیار خوبی در ارزیابی هنر و روایت‌گری نویسنده است، اما موضوعات ‌پرداخته شده در داستان‌های این دوره محدود به حال و هوای زندگی شهری بود، موضوعات بومی و اقلیمی و سبک زندگی اقوام ایرانی در مجموعه داستان‌‌ها کمتر دیده شد،‌  با فقرموضوعی و پیچیده‌گویی کلامی مواجه بودند، پرداختن به ناهنجاری‌های اخلاقی جامعه در این داستان ها نمایان بود، بدون اینکه آسیب‌شناسی شود‌ صرفا به شرح آن پرداخته شده بود که این با معنای واقعی ادبیات فاصله دارد.

وی گفت:‌ از متولیا‌ن دلسوز ادبی می‌خواهیم برای تربیت قلم‌هایی که با استفاده از فرم  و ساختار مطلوب به درون‌مایه و محتوای ارزشمند نیز توجه می‌کنند، همت کنند که حال داستان کوتاه ایران در بیشتر ادوار جایزه جلال خوب نبود و این زنگ خطر بزرگی برای جریان ادبی کشور است

ادبیات کنونی قابل قیاس با پیش از انقلاب نیست

یاسر احمدوند معاون فرهنگی وزیر ارشاد نیز در این مراسم در سخنانی گفت:‌ حتماً ادبیات کنونی قابل مقایسه با ادبیات پیش از انقلاب نیست، حقاً ادبیات شاخصه نشاط و پویا بودن یک جامعه است، وقتی در طول یکسال حدقل 1500 رمان تولید می‌شود، این جامعه خلاق با نشاط و آفریننده است، امیدوارم سال به سال بر غنای تولیدات ادبی این نویسندگان ارجمند افزوده شود.

وی گفت:‌ احتیاج به تحولی در شیوه برگزاری این جایزه داریم، بعد از برپایی این جایزه سراغ این تحول خواهیم رفت، ایده‌هایی هم حاصل شده است،‌ برای اینکه ما در دوره آینده جایزه متفاوتی داشته باشیم. دعوت می‌کنم از کسانی که دغدغه دارند پیشنهادهای تکمیلی خود برای تحول را ارئه کنند.

جلال برگزیدگانش را شناخت

براساس رای هیئت داوران در بخش ویژه مدافعان سلامت و کرونا داوران شامل خسرو باباخانی‌ و کامران پارسی‌نژاد کتاب «جهاد در قرنطینه ـ روایت فعالیت‌های کارگاه جهادی شهید ابراهیم‌زاده در جهاد مقابله با ویروس کرونا» نوشته فروغ زال را از انتشارات راه یار به عنوان اثر برگزیده معرفی کرد.

• در بخش ویرایش هیئت داوران شامل فهمیه شانه،‌ مهدی صالحی و لیلی فیروز  لوح تقدیر تندیس و 15 میلیون تومان وجه نقد را به  ویراستاران برگزیده زیر تقدیم کرد.
• حسین جلال پور ویراستار کتاب «صور سکوت» نوشته محمد قائم خانی از انتشارات شهرستان ادب.
• نرگس توکلی لشکاجانی ویراستار کتاب « اینجا سوریه است، صدای زنان راوی جنگ» نوشته زهره یزدانی از انتشارات راه یار .

همچنین در بخش ویژه شهید سلیمانی هیئت داوران شامل ساسان ناطق و جواد محقق لوح تقدیر تندیس و مبلغ 25 میلیون تومان وجه نقد را به آثار زیر به عنوان آثار برگزیده اهدا کرد.

• کتاب «حاج قاسمی که من میشناسم» نوشته سعید علامیان از انتشارات خط مقدم 
• «شاید پیش از اذان صبح» نوشته احمد یوسف‌زاده از انتشارات سوره مهر 

در بخش نقد ادبی هیئت داوران متشکل از ابوالفضل حری‌، محمود بشیری و جواد کامور بخشایش  اثری را برگزیده ندانست و تنها دو اثر زیر را به عنوان شایسته تقدیر معرفی کرد.

• «تماشای روایت (بررسی تحلیلی روش انتقال عناصر داستان از روایت به درام)»، نوشته مجید آقایی از انتشارات علمی و فرهنگی.
•  «خودانتقادی ادبی: رساله‌ای در نقد هنر خویشتن در عرصه ادبیات»، به قلم مهرداد نصرتی انتشارات فرهنگ عامه.

در بخش داستان کوتاه هیئت داوران متشکل از هادی خورشاهیان، یوسف قوجق و محمدعلی رکنی هیچ اثری را برگزیده ندانست و کتاب  «ویروس عاشق» نوشته مجید رحمانی از انتشارات صاد را به عنوان شایسته تقدیر معرفی کرد.

در بخش مستندنگاری هیئت داوران شامل بهناز ضرابی‌زاده‌، مهدی کاموس و گلعلی بابایی کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» نوشته حمیدرضا اسماعیلی از نشر موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به عنوان اثر برگزیده معرفی کرد.

همچنین در این بخش کتاب «عقیله» اثر الهام امین، از انتشارات به‌نشر شایسته تقدیر شناخته شد و از کتاب «نبرد تنگه‌ها» به قلم مصطفی رحیمی از انتشارات شهید حسن باقری نیز تجلیل به عمل آمد.

در بخش رمان و داستان بلند،‌ هیئت داوران شامل رحیم مخدومی، محمدرضا شرفی خبوشان و سید میثم موسویان اثری را برگزیده ندانست و دو اثر را شایسته تقدیر معرفی کرد./ تسنیم