به گزارش حلقه وصل از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، با توجه به وجود آرشیو بسیار غنی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس کنونی، امکانی فراهم آمد که آثار متنوع، متعدد و مستندی از هشت سال دفاع مقدس چاپ و نشر شود که مجموعه ۷۶ جلدی «روزشمار جنگ ایران و عراق» از جمله این آثار است. درواقع، روزشمار جنگ ایران و عراق، یک مجموعه بزرگ و بی‌نظیر پژوهشی در سطح ملی برای مطالعه و بررسی جنگ هشت‌ساله عراق علیه ایران است که تلاش می‌کند تاریخ دهه نخست انقلاب اسلامی از ۲۱ بهمن ۱۳۵۷ تا ۲۹ اسفند ۱۳۶۷ را با کلیدواژه «جنگ عراق و ایران» تدوین کند.
حال بر اساس ماموریت محول شده به مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، انتشار روزشمارهای بعد از دوران دفاع مقدس با عنوان «روزشمار تحولات انقلاب اسلامی» در دست انتشار است. اولین جلد از این مجموعه با عنوان انتخابات ۸۸» به تازگی منتشر شده است. به منظور آشنایی بیشتر با این کتاب با محمد عرفان کریمی، مدیر مطالعات تاریخی و روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و احمد امامی کورنده نویسنده جلد اول از روزشمار تحولات انقلاب اسلامی به گفتگو پرداختیم.
محمد عرفان کریمی، مدیر مطالعات تاریخی و روزشمار، با اشاره به انتشار کتاب هایی با عنوان روزشمار تحولات انقلاب اسلامی، در این باره توضیح داد: تجربه موفق مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در طراحی و تدوین مجموعه بزرگ روزشمار جنگ ایران و عراق که تاکنون ۴۶ جلد از آن به چاپ رسیده و مابقی جلدها نیز در دست پژوهش و آماده شدن برای چاپ است، باعث شد تا ایده استفاده از این تجربه برای تدوین روزشمار تحولات انقلاب اسلامی با ابتکار سردار علیمحمد نائینی، رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و طراحی و اجرای مدیریت مطالعات تاریخی و روزشمار مورد توجه قرار گرفت.
وی افزود: روزشمار تحولات انقلاب اسلامی پس از پایان جنگ، روزشمارهای سال ۱۳۶۸ تا پایان سال ۱۴۰۰ را شامل می‌شود. بر حسب وقایع و حجم مطالب روزشمار مربوط به هر یک از این سال ها، شامل ۴ تا ۶ جلد روزشمار است.
مدیر مطالعات تاریخی و روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با تاکید بر اینکه در روزشمار تحولات انقلاب اسلامی در دوره پس از جنگ، کلیدواژه «انقلاب اسلامی» با موضوعیت فرازها و فرودها، فرصت‌ها و تهدیدها، ریزش‌ها و رویش‌ها محور بررسی و مطالعه است، تصریح کرد: همانند روزشمار جنگ ایران و عراق، روزشمار تحولات انقلاب اسلامی به مطالعه دقیق و بررسی تحولات انقلاب اسلامی در حوزه‌های سیاسی، نظامی-دفاعی- امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انقلاب اسلامی در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی پرداخته است.
وی متذکر شد: از آنجایی که تاکنون پژوهش چندانی در این زمینه انجام نشده، خلأ پژوهشی زیادی در آن وجود دارد و در صورت تکمیل این روزشمارها، جامعه دانشگاهی کشور، مسئولین نظام جمهوری اسلامی، روزنامه‌نگاران، پژوهشگران علاقمند و عموم مردم از این کتاب‌ها استفاده خواهند کرد.
کریمی با بیان اینکه تاکنون ۵ جلد از روزشمار تحولات انقلاب اسلامی در دوره پس از جنگ به مرحله چاپ رسیده و ۱۵ جلد دیگر نیز در مرحله پژوهش و آماده‌سازی برای چاپ قرار دارد، گفت: به علت فراوانی وقایع مهم سال ۱۳۸۸ و حجم گزارش‌هایی که بیان کننده این وقایع هستند، سبب شده است که کتاب روزشمار انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۸ در ۴ جلد نگارش شود. عنوان کلی مجموعه، روزشمار تحولات انقلاب اسلامی است، اما عنوان اصلی و تعریف کننده جلد اول از کتاب روزشمار وقایع سال ۱۳۸۸، «انتخابات ۸۸» است.
وی به روزشمار «انتخابات ۸۸» اشاره کرد و جلد اول روزشمار تحولات انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۸ با عنوان «انتخابات ۸۸»، جزو نخستین کتاب‌های چاپ شده از مجموعه بزرگ روزشمار تحولات انقلاب اسلامی است که وقایع ۸۵ روز از سال ۱۳۸۸ را دربرمی‌گیرد و در مجموع شامل ۷۸۳ گزارش درباره تحولات سیاسی، نظامی، اجتماعی، اقتصادی در دوره زمانی ۱/۱/۱۳۸۸ تا ۲۳/۳/۱۳۸۸ است.
مدیر مطالعات تاریخی و روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس اظهار کرد: مرور وقایع دوره زمانی این کتاب نشان می‌دهد با اینکه جمهوری اسلامی ایران در این مقطع، در معرض چالش‌ها و تهدیدات متعدد داخلی و خارجی قرار داشته است، اما در عین حال، ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی را برای افزایش ثبات و اقتدار نظام و انقلاب به خدمت گرفته است. ازاین‌رو، تلاش شده است با توجه به دایره گفتمان انقلاب اسلامی، وقایع متنوع با انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی در سه محیط داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، ثبت، بررسی و تحلیل شود.
کریمی در خاتمه به نویسنده و دیگر اشخاصی که در تهیه این روزشمار فعال بوده اند، اشاره و عنوان کرد: کتاب روزشمار «انتخابات ۸۸» به کوشش احمد امامی کورنده تدوین و زیرنظر شورای تدوین و انتشار روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس توسط مدیریت مطالعات تاریخی و روزشمار چاپ شده است. همچنین این کتاب را عباس شیرمحمدی ویراستاری و مریم‌سادات سادات‌نجفی صفحه‌بندی کرده است.
در ادامه احمد امامی کورنده که خود در امر پژوهش فعالیت دارد، با اشاره به فعالیت مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در حوزه روزشمار تحولات انقلاب اسلامی به تفاوت آن با روزشمار جنگ ایران و عراق پرداخت و گفت: عنوان کلی روزشمارهای قبلی مرکز اسناد، «روزشمار جنگ ایران و عراق» بود و تمرکز این روزشمارها بیشتر بر موضوع جنگ تحمیلی و وقایع نگاری دوران دفاع مقدس و تحلیل آن بوده است، البته دفاع مقدس نیز بخشی از تاریخ وقایع انقلاب اسلامی است و در این جلدهای روزشمار نیز برخی از وقایع دیگر انقلاب نیز بازخوانی، روایت و تحلیل شده است.
وی افزود: اما روزشمار تحولات انقلاب اسلامی، به وقایع و تحولات مهم مرتبط با «انقلاب اسلامی ایران» و «نظام مقدس جمهوری اسلامی» در سه محیط داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی می‌پردازد که در فرآیند تکاملی انقلاب و نظام، به نوعی چالش‌ساز و مخاطره‌آفرین بوده‌اند و یا اینکه به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم و در ابعاد داخلی و خارجی و در حوزه‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و فن‌آوری‌های نوین در تثبیت و پیشرفت نظام و انقلاب اسلامی یا در جهت رفع و دفع چالش‌ها، آسیب‌ها و مخاطرات نقش داشته‌اند.
نویسنده روزشمار «انتخابات ۸۸» تصریح کرد: این وقایع ممکن است ناظر به یک واقعه در زمانی مشخص و به‌صورت موردی (مقطعی) باشد و یعنی پیشینه نداشته و بازتاب و دامنه آن نیز محدود به همان زمان و واقعه باشد و یا ممکن است ناظر به مجموعه وقایعی باشد که در بازه زمانی متفاوت و حتی در طول دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌صورت روندی (پیوسته)، البته با شدت و ضعف‌هایی ادامه داشته‌اند. در مقدمه هرجلد نیز با نگاهی تبیینی-تحلیلی این وقایع مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی با اظهار به اینکه در جلد اول روزشمار تحولات انقلاب اسلامی سعی شده تا همه وقایع سال ۱۳۸۸ مورد بررسی قرار گیرد، گفت: انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری با «نصاب‌شکنی» بالا در آغاز دهه چهارم و همچنین «فتنه عمیق» پس از آن، به لحاظ ماهیت، عناصر و بازیگران داخلی و خارجی و آثار و پیامدها، واقعه‌ای بود که ملت ایران در طول سه دهه پیش از آن، تجربه نکرده بود. لذا مهم‌ترین و پرحجم‌ترین وقایع این دوره به موضوع انتخابات و حوادث پس از آن اشاره دارد؛ اما همانطور که گفته شد، موضوع اصلی، «انقلاب اسلامی» است به همین جهت علاوه بر انتخابات و وقایع مربوط به آن، سایر وقایع این دوره در حوزه‌های سیاسی، امنیتی-نظامی و اقتصادی و فرهنگی مرتبط با انقلاب و نظام نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
امامی کورنده با یادآوری این موضوع که سال ۱۳۸۸، به دلیل برگزاری انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری و حوادث قبل و بعد از آن، یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین سال‌ها از ابتدای انقلاب بوده است که در نوع تهدیدات و مخاطرات مرتبط با گفتمان انقلاب و دستاوردهای آن، نقطه عطف به شمار می‌رود، اظهار کرد: علاوه بر این رخداد مهم که دامنه گسترده‌ای در ابعاد داخلی و خارجی داشت، برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و رفتار بازیگران خارجی (کشورها و سازمان‌های بین‌المللی)، به‌ویژه رویکرد آمریکا در دوره باراک اوباما رئیس‌جمهور جدید این کشور، در قبال روند برنامه هسته‌ای ایران، موضوع بااهمیت دیگری است که به وقایع مرتبط با آن در جلد اول روزشمار ۱۳۸۸ پرداخته شده است.
وی افزود: توانمندی موشکی ایران، وقایع امنیتی در شرق و غرب کشور در آستانه انتخابات، کشف و انهدام شبکه‌های سازمان یافته اینترنتی، ماجرای ادغام سازمان حج و زیارت با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و نگاهی به تدابیر و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی در این مقطع نیز از محورهای مهم دیگر مورد بررسی در بخش وقایع داخلی هستند. همچنین در خصوص تحولات منطقه‌ای، وقایع کشور عراق و گسترش ناامنی‌ها و اقدامات تروریستی در این کشور از مواردی است که به صورت پیوسته در جلد اول روزشمار ۱۳۸۸ بررسی شده است. علاوه‌براین، در این کتاب به مجموعه تحولات عرصه بین‌الملل و همه حوادث خرد و کلان که در تقابل یا تعامل با گفتمان انقلاب اسلامی و با اهداف، منافع ملی و راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در این حوزه به وقوع پیوسته است، اشاره شده است.
نویسنده روزشمار «انتخابات ۸۸» به محتوای کتاب اشاره کرد و گفت: در این کتاب، با استفاده از منابع داخلی و خارجی و منابع مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس تلاش شده همه تحولات مهم و وقایع تأثیرگذار چه به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم بر روند تحقق آرمان تمدن‌سازی اسلامی، فرایند تکاملی انقلاب اسلامی و پیشرفت و تعالی نظام جمهوری اسلامی ایران را که در مقطع اول فروردین تا ۲۳ خرداد ۱۳۸۸ رخ داده است، ثبت و گزارش نمایم.
وی در عین حال بیان کرد: اگرچه برخی از وقایع سال ۱۳۸۸، همانند موضوع انتخابات، مسئله هسته‌ای ایران و همچنین تحولات عراق، دامنه‌دار بوده و گزارش آنها در تمامی روزها و ماه‌های سال، پیوسته و بسیار پرحجم است، اما تلاش شده است با رعایت اختصار در ثبت گزارش‌ها، در مقدمه تحلیلی، بر گزارش‌های این مقطع تمرکز شود.
امامی کورنده درباره عنوان کتاب توضیح داد: عنوان کلی، همان روزشمار «تحولات انقلاب اسلامی» است. روزشمار سال ۱۳۸۸ در چند جلد منتشر می‌شود و عنوان هر جلد نیز از میان مهم‌ترین و پرحجم‌ترین موضوع در گزارش‌های روزانه در همان جلد انتخاب می شوند. در جلد اول نیز با توجه به اینکه انتخابات ریاست جمهوری از موضوعات مهم بود، عنوان «انتخابات ۸۸» برگزیده شد.
وی در باره منابع مورد استفاده جهت نگارش این روزشمار بیان کرد: برای ثبت وقایع در گزارش‌های روزانه، از منابع خبری داخلی، شامل خبرگزاری‌های رسمی، روزنامه‌ها، سایت‌های خبری تحلیلی استفاده شده است. علاوه بر این، از رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه شامل بی بی سی فارسی، صدای آمریکا، رادیو فردا، دویچه‌وله آلمان، رادیو زمانه هلند نیز استفاده شد. برخی از منابع خبری مخالفان نظام و گروهک‌های ضد انقلاب، از جمله جنبش راه سبز، کلمه، روز، پایگاه خبری منافقین نیز بررسی و استفاده شد. در پانوشت‌های گزارش‌های روزانه و همچنین در مقدمه تبیینی- تحلیلی ابتدای هر جلد نیز علاوه بر همین منابع داخلی و خارجی، از اسناد کتابخانه‌ای نیز استفاده شده است.
نویسنده روزشمار «انتخابات ۸۸» تاکید کرد: در روزشمار «انتخابات ۸۸» تلاش شده است تا همه وقایع مرتبط با انتخابات و حوادث پس از آن مستند و ثبت شود. چه مواضع و وقایعی که در داخل کشور اتفاق افتاده است و چه مواضع، رفتار و اقداماتی که در آنسوی مرزهای جغرافیایی کشور، توسط دوستداران انقلاب و یا مخالفان (اپوریسیون) و همچنین مقامات و نهادهای حاکمیتی کشورهای دیگر و یا نهادهای بین‌المللی صورت گرفته است.
امامی کورنده در خاتمه این گفتگو به چرایی اهمیت خواندن روزشمارها اشاره کرد و گفت: بازخوانی تاریخ جوامع بشری نشان می‌دهد که حفظ استقلال، دستابی به پیشرفت و وفاداری به آرمان‌های متعالی، نیازمند هوشیاری، مجاهدت پیوسته و تحمل مشقات است. تجربه چهار دهه گذشته ایران اسلامی و وقایع پس از فتنه سال ۸۸ هم نشان می‌دهد که خصومت و دشمنی نظام سلطه و حامیان منطقه‌ای و داخلی آن پایانی ندارد.
وی افزود: نمونه اخیر منطقه‌ای آن همین جریان تکفیری و فتنه داعش است. تا زمانی که استقلال خواهی ملت ایران ادامه دارد، تا زمانی که بر پیشرفت کشور، بدون وابستگی اصرار داشته باشیم، تا وقتی که بر آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی و گفتمان داخلی و جهانی امام (ره) و خلف صالح آن وفادار باشیم، فتنه‌هایی با مختصات کوچک‌تر و یا بزرگ‌تر و همچنین رویارویی با دشمنان خارجی و ایادی و یا بازی‌خورده‌های داخلی آن اجتناب ناپذیر است. بازخوانی وقایع و تحلیل درست آنها، می‌تواند بصیرت‌زا و عبرت‌آموز باشد و ضریب آمادگی را برای کارزار در هر مختصاتی و امید به موفقیت را بالا ببرد.