هدف اردوغان از دیدار با هیئت یهودیان چه بود؟

به گزارش حلقه وصل، دیدار اردوغان با جمعی از خاخام های یهودی، بازتاب گسترده ای در رسانه های ترکیه پیدا کرد.

روز گذشته رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه در کاخ بش تپه آنکارا، با گروهی از خاخام های یهودی دیدار کرد که در واقع گروه واحد و متشکلی از خاخام های چند کشور اسلامی و غیراسلامی بودند.

این خاخام ها به نمایندگی از یهودیان این کشورها، به دیدار اردوغان رفته اند: ترکیه، قبرس ترک نشین، جمهوری آذربایجان، ایران، ازبکستان، ارمنستان، آلبانی، قزاقستان، امارات متحده عربی، اوگاندا و روسیه.

بخش مهمی از محافظه کاران ترکیه و به طور مشخص، شاگردان مکتب اربکان، اظهارات اردوغان در مورد عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی را همچون رسوایی قلمداد می کنند.

روزنامه ملی گازته ارگان حزب اسلامگرای سعادت (اصلی ترین نهاد سیاسی شاگردان مرحوم نجم الدین اربکان)، اظهارات اردوغان در دیدار با خاخام های یهودی را رسوایی می داند.

دیدار با خاخام ها ادامه مسیر عادی سازی

سازماندهی یک دیدار گروهی بین خاخام های یهودی چند کشور با رئیس جمهور ترکیه، اتفاق مهمی است که عزم دولت اردوغان را برای تبیین ابعاد گسترده عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی به نمایش می گذارد.

اردوغان در دیدار با خاخام ها و در مورد تماس های تلفنی خود با مقامات رژیم صهیونیستی گفته است: «گفتگوی مجدد ما هم با جناب رئیس جمهور هرتزوگ و جناب نخست وزیر بنت، اهمیت زیادی دارد. علیرغم اختلاف نظرهای ما در مورد فلسطین، روابط ما با اسرائیل در زمینه های اقتصادی، تجاری و گردشگری در حال پیشرفت است. نگرش صمیمانه و سازنده اسرائیل در چارچوب تلاش های صلح بدون شک به روند عادی سازی کمک خواهد کرد. من معتقدم که می توان راه حلی در قدس پیدا کرد که حساسیت های همه گروه های مذهبی را در نظر بگیرد. روابط ترکیه و اسرائیل برای ثبات و امنیت منطقه ما حیاتی است. من به ویژه از حمایت شما در این زمینه قدردانی می کنم. ما آماده استفاده بهتر از پتانسیل بالای خود برای توسعه همکاری هستیم. من به حفظ تماس و گفتگو اهمیت می دهم. چون معتقدم این به نفع همه ماست.»

اردوغان در مورد پس زمینه های تاریخی روابط عثمانی و یهود گفته است: «ما باید در مبارزه با اسلام هراسی، یهودی ستیزی و بیگانه هراسی که به ویژه در کشورهای غربی در حال افزایش است، همبستگی داشته باشیم. ما ملتی هستیم که در سال ۱۴۹۲ میلادی، یهودیانی را که از تفتیش عقاید فرار کردند، در آغوش گرفتیم. روحیه ای که عثمانی ها را قادر ساخت تا آغوش خود را به روی یهودیان بگشایند، هنوز زنده است. به لطف عزم دولت ترکیه و تلاش های فوق بشری دیپلمات های ترکیه، بسیاری از یهودیانی که در طول جنگ جهانی دوم از آزار و اذیت نازی ها گریخته بودند، از اعزام به اردوگاه های کار اجباری نجات یافتند.»

دیدار اردوغان با خاخام ها، نشان دهنده این است که ترکیه به دنبال استفاده از برخی ظرفیت های رسانه ای و اجتماعی خاص یهودیان در کشورهای مختلف است تا با استفاده از کمک و هماهنگی آنان، کاری کند که موج جدید عادی سازی روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی، زیر سوال نرود و به چالش کشیده نشود.

در نتیجه حزب عدالت و توسعه برای عادی سازی و گسترش روابط خود با رژیم صهیونیستی، مانع خاصی بر سر راه خود نمی بیند. کما این که در چند سال گذشته نیز، مبادلات تجاری بین ترکیه و اسرائیل، نه تنها کاهش پیدا نکرده بلکه با افزایش قابل توجهی روبرو شده و بر اساس آمارهای رسمی اعلام شده از سوی نهاد حکومتی «سازمان آمار ترکیه» (Türkiye İstatistik Kurumu) مبادلات تجاری بین ترکیه و اسرائیل در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار رسیده که بالاترین میزان در چند سال گذشته بوده است. البته در تمام این سال ها، تراز تجاری با اختلاف فاحش و نمایان، همواره به نفع ترکیه بوده است.

رژیم صهیونیستی و دیپلماسی انرژی ترکیه

بررسی مواضع سران دولت ترکیه در قبال رژیم صهیونیستی و تحولات فلسطین در چند سال اخیر، نشان دهنده این است که پس از آن که تحرکات ترکیه در شرق مدیترانه در چهارچوب افق سیاسی موسوم به «دکترین وطن آبی» افزایش پیدا کرد، انعطاف در برابر رژیم صهیونیستی نیز اهمیت بیشتری پیدا کرد.

صهیونیست ها در چند سال گذشته، همکاری های گسترده ای با مصر داشته اند و شواهد نشان می دهد که میادین گازی کشف شده، برخی معادلات را تغییر داده و اسرائیل، با نادیده گرفتن حقوق دریایی سوریه و لبنان و تلاش برای شراکت و همراهی مصر، به دنبال چنگ انداختن بر منابع انرژی است.

این اقدامات، در سه گستره مهم و حساس، ترکیه را نگران کرده است:

۱.همراهی اسرائیل با کشورهای منطقه به منظور محروم سازی ترکیه از حضور در مجمع گاز شرق مدیترانه و جلب رضایت اردن، مصر، یونان و قبرس.

۲.حضور موذیانه اسرائیل در گستره بیخ گوش ترکیه در صنایع دفاعی یونان و قبرس.

۳.تلاش برای تاثیرگذاری بر رقابت های اکتشاف و صادرات انرژی در شرق مدیترانه و احتمال ترجیح دادن قبرس روم نشین بر ترکیه به عنوان یکی از مسیرهای مهم صادرات گاز به اروپا.

موضع گیری حزب اسلامگرای سعادت ترکیه علیه رژیم صهیونیستی و بیان انتقاد صریح از مواضع اردوغان، در حالی صورت گرفته که دیگر اسلامگرایان، عملاً سکوت کرده و به دنبال استفاده از مواهب ارتباط با حزب عدالت و توسعه و دولت اردوغان هستند.

در پایان باید گفت،  در مقاطع پیشین و اتفاقاتی که چند سال پیش در نشست داووس روی داد و به موضع انقلابی اردوغان علیه اسرائیل نام گرفت، پای یک موضع گیری جدی و بنیادین در میان نبود و آن را باید یک رفتار نمایشی در قبال رژیم صهیونیستی تلقی کرد. در نتیجه، برخی واکنش های مقطعی ترکیه در برابر اسرائیل، هیچگاه مبتنی بر یک رویکرد سیاسی – فلسفی انتقادی نبوده است و دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه ترکیه، در برابر رژیم صهیونیستی همواره عمل گرا رفتار کرده و به دنبال منافع خود بوده است.

در مقطع کنونی هم، با توجه به اهمیت استراتژیک منافع سیاسی، امنیتی و اقتصادی ترکیه در شرق مدیترانه، شاهد یک چرخش جدی از سوی آنکارا در برابر صهیونیست ها هستیم.