به گزارش حلقه وصل، چهارصد و پنجاهمین نشست تخصصی کارشناسی جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی و اندیشکده فضای مجازی مرکز مطالعات راهبردی ژرفا با مشارکت دانشکده‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما، دانشکده رفاه، خبرگزاری‌های صداوسیما، فارس، مهر، تسنیم، مهر، میزان، آنا، نورنیوز، پایگاه‌های خبری حلقه وصل، سدید، جهان نیوز و موسسه رسانه‌ای خبر فوری با حضور دکتر میثم قمشیان مسئول اندیشکده فضای مجازی مرکز ژرفا و با معرفی کتاب مرگ تخصص ـ نشست اول برگزار شد.
اندیشکده فضای مجازی مرکز ژرفا، جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی، فرهنگسرای اندیشه و کتابشهر ایران با همکاری مجموعه‌های فوق بنا دارند تا نخستین رویداد کتابخوانی فضای مجازی با محوریت کتاب مرگ تخصص را برگزار کنند. این مسابقه از روز 13 آبان‌ماه آغاز شده و تا 13 دی ماه ادامه خواهد داشت، بعد از پایان مهلت مذکور به قید قرعه از نفرات برتر تقدیر خواهد شد.
علاقه‌مندان جهت شرکت در این مسابقه و دریافت کد تخفیف خرید کتاب مرگ تخصص (70 درصد برای نسخه آنلاین و 20 درصد برای نسخه چاپی) می‌توانند به کانال @Majazbook_jj در پیام‌رسان‌های سروش، ایتا، روبیکا و آی‌گپ مراجعه و ثبت‌نام کنند. جهت آگاهی از ابعاد مختلف این رویداد کتابخوانی در خلال این نشست به گفت‌وگو با دکتر میثم قمشیان مدیر اندیشکده فضای مجازی مرکز ژرفا نشستیم که گزیده‌ای از آن را در ذیل می‌خوانید.
علت انتخاب کتاب مرگ تخصص برای این رویداد کتابخوانی چیست ؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید به طور اجمالی معرفی از کتاب مرگ تخصص داشته باشیم و این کتاب به صورت مبسوط از معضلات اینترنت صحبت می‌کند. با توجه به اینکه امروزه همه مردم از فضای مجازی استفاده می‌کنند اندیشکده فضای مجازی ژرفا به این تصمیم رسید که یک رویداد کتابخوانی با استفاده از محتوای این کتاب برگزار کند. فضای جهانی وب، یک پدیده بین‌المللی است که تمام کشورهای استفاده‌کننده از آن با چالش‌هایی رو به رو هستند.
با توجه به این که کتاب مرگ تخصص از معضلات اینترنت در کشور آمریکا به عنوان صاحب شبکه جهانی صحبت می‌کند، برای ما محرز شد که این چالش‌ها می‌تواند در کشورهای دیگر نیز با شدت بیشتری وجود داشته باشد به همین جهت می‌توان این کتاب را منبعی مناسب برای برگزاری یک رویداد کتابخوانی با موضوع فضای مجازی قلمداد کرد، البته ما منکر فرصت‌های برآمده از شبکه وب نیستیم اما در عین حال، مردم باید از چالش‌های این فضا نیز آگاه باشند تا دقت بیشتری در استفاده از اینترنت داشته باشند.
تام نیکولز نویسنده کتاب در مقدمه این کتاب خود را به عنوان معلمی معرفی می‌کند که فعالیت‌های رسانه‌ای نیز انجام می‌دهد و به این نکته اشاره می‌کند که آگاهی کافی نسبت به این مسئله دارد که نقد اینترنت، وی را دچار چالش‌های احتمالی با طرفداران این پدیده‌های محبوب می‌کند اما این چالش را می‌پذیرد و حرف خود را بدون نگرانی مطرح می‌کند.
فیک‌نیوزها و اخبار جعلی نخستین بخش از مطالب این کتاب هستند، نیکولز به درستی به این نکته اشاره می‌کند که در گذشته رادیو و تلویزیون هر کشوری برای حفظ وجاهت خود فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی سعی داشت تا اخبار صحیح را منتشر کند و صرفاً با استفاده از تکنیک‌های نحوه بیان خبر، به افکار عمومی جهت بدهد اما انسان‌ها امروزه، گویی در فضای مجازی چنین نیازی برای انتشار اخبار ندارند و هر کاربر در صفحه شخصی یا سایت خود به راحتی هر خبر نادرستی را پخش می‌کند.
بدیهی است که بعد از فراگیر شدن اینترنت و تولید محتوا توسط افراد مختلف، شما دیگر امکان کنترل، رصد و پایش دقیق اخبار را نخواهید داشت، سرعت و حجم خبر به حدی زیاد است که فرصت تحقیق درباره همه آن‌ها را نخواهیم داشت. اخبار غیرواقعی حتی اگر فرد از عدم صحت و سقم آن آگاه باشد، باز هم زمانی که تعدادش بالا برود، در ذهن افراد تأثیر منفی خواهد گذاشت و آرامش ذهنی جامعه مخدوش خواهد شد.
پرداختن به اخبار نادرست و پذیرش آن‌ها توسط مردم ناشی از چیست ؟
واقعیت این است که امروز ما با یک بمباران و انباشت اطلاعات رو به رو هستیم که سبب چاقی اطلاعات شده است. همانطور که چاقی جسمی برای انسان ضرر دارد، باید اذعان کرد که چاقی اطلاعات نیز مغز و روح انسان را دچار چالش می‌کند. باید بپذیریم که بدن همانطور که برای سلامتی نیاز به رعایت بهداشت غذایی دارد، روح انسان نیز به بهداشت اطلاعات احتیاج دارد، انسان باید بداند ذهن او چه حد از اطلاعات را می‌تواند پایش کند و ما نباید بدون برنامه و خارج از ظرفیت خود از اطلاعات استفاده کنیم.
فرد باید در استفاده از شبکه اینترنت هم حد وسط را حفظ کند به این معناکه هر زمان بیکار شد یا در زمان استراحت، از تلفن همراه و اینترنت استفاده نکند چراکه استفاده از شبکه وب نیز مانند هر ابزار دیگری مستلزم رعایت استانداردهای منحصر به خود است اما گریزی از اینترنت نیست، البته بنده قصد ندارم بگویم که باید اینترنت را کنار گذاشت بلکه معتقدم همانطور که انسان برای بهداشت جسم خود نکاتی را رعایت می‌کند باید نکات دیگری را نیز رعایت کند از جمله این که هر حرفی را بدون تحقیق نپذیریم، هر چند طبع انسان پذیرای این توهین باشد به طور کل نباید درباره افراد پیش‌داوری کنیم، حتی اگر افرادِ زیادی، یک دروغ را تکرار کردند انسان باید تا حدی دارای بهداشت رفتاری در فضای مجازی باشد که چنین دروغی را نپذیرد.
تام نیکولز معتقد است که دسترسی راحت انسان‌ها به اطلاعات از طریق اینترنت سبب می‌شود که آن‌ها احساس کنند که نیازی برای مراجعه به متخصصان ندارند، برای مثال افرادی که مخالف واکسیناسیون هستند در اروپا و آمریکا بدون هیچ تحقیق خاصی با یک جستجوی ساده در موتورهای جستجوگر به این نتیجه می‌رسند که واکسن استفاده نکنند در حالی که اطلاعات آن‌ها عمق ندارد اما این طبقه مرفه، اطلاعات پالایش نشده اینترنت را می‌پذیرند. در کشور ما نیز می‌توان معضل جراحی‌های بی‌رویه زیبایی و امثال آن را در همین راستا قلمداد کرد. حجم اطلاعات انبوه در اینترنت سبب شده تا برخی تصور کنند که هیچ احتیاجی به متخصصان ندارند و خود را عالم به همه مسائل قلمداد کنند، امری که سبب شده است تا تام نیکولز این کتاب را مرگ تخصص بنامد.
همین رویه گاهی مردم یا حاکمیت را دچار اشتباه در عملکرد می‌کند، برای مثال در سال‌های گذشته بحث کودک‌همسری به عنوان یک بحران مطرح بود اما پژوهش‌هایی که در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی انجام شده حاکی از این مسئله بود که چنین بحرانی در این سطح در کشور وجود ندارد اما رسانه با کژتابی موضوع می‌تواند به راحتی چنین موضوعاتی را به عنوان بحران اجتماعی معرفی کند و به تبع آن مسئولان را دچار اشتباه در شناخت اولویت‌ها کند.
سادگی دسترسی به اطلاعات سبب می‌شود که تدریجاً لزوم انجام تحقیقات علمی هم زیر سؤال برود، پژوهشگران از خود سؤال خواهند کرد که چرا با وجود امکان اینترنت باید به تحقیق علمی روی بیاورند؟! همانطور که اشاره کردم این موارد محدود به ایران نیست و همه جوامع انسانی دچار انسان‌ها هستند بنابراین این کتاب را انتخاب کردیم تا بتوانیم به سهم خود این خطر را به جامعه گوشزد کنیم.
علت توجه به اطلاعات نادرست و اخبار زرد در فضای مجازی چیست؟
واقعیت این است که انسان علاقه وافری به کسب اطلاعات دارد بنابراین تشنه اطلاعات و دانستن است و فضای مجازی می‌تواند تا حدی این نیاز انسان را رفع کند به همین دلیل فضای مجازی توانسته است که نیازهایی مانند تشنه اطلاعات بودن ، سرگرمی و ... را در وجود آدمی رفع کند، مجموعه مواردی که ذکر شد، تحولاتی بود که گسترش اینترنت در جهان را پدید آورد.
البته این تمایل به اخبار غیرموثق به پیش از شکل‌گیری اینترنت برمی‌گردد، آقای نیل پستمن در این رابطه می‌گوید: پس از زمانی که تلویزیون در آمریکا فراگیر شد، جامعه آمریکا به سمت سطحی شدن رفت تا قبل از آن مردم در فعالیت‌های اجتماعی خود ساعت‌ها تحقیق انجام می‌دادند اگر می‌خواستند در یک انتخابات مشارکت کنند، ساعت‌ها در محافل بحث حضور پیدا می‌کردند و سعی داشتند تا به وسیله ارائه استدلال یکدیگر را متقاعد کنند اما امروزه شاهد شکل‌گیری مناظرات تلویزیونی کوتاه‌مدت هستند که عمیق نیست.
ساعت‌ها سخنرانی و مناظره مستدل به توضیحات چند دقیقه‌ای بدل شده است که در تمام جهان باعث رشد پروپاگاندای رسانه‌ای می‌شود و سیاست‌مداران سعی می‌کنند با پروپاگاندا به اهداف خود برسند، ظهور پدیده فضای مجازی، این سطحی بودن را تقویت کرد، عمق دانش انسان‌ها را کاهش داد و ما را بدل به انسان‌های بصری کرده است که باعث رشد فضای مجازی در کشور شده که ما را بر آن کرد تا مسابقه کتابخوانی از کتاب مرگ تخصص را برگزار کنیم.