نگاهی به ترکیب پارلمان کنونی عراق در آستانه انتخابات ۲۰۲۱

به گزارش حلقه وصل، عراق خود را برای برگزاری پنجمین دور انتخابات پارلمانی از زمان سقوط رژیم صدام آماده می‌کند.

این دور از انتخابات پارلمانی در عراق قرار بود در سال ۲۰۲۲ برگزار شود، اما پس از تظاهرات‌ها و اعتراض‌های گسترده مردمی در اواخر سال ۲۰۱۹، عادل عبدالمهدی استعفاء کرد و پس از کشمکشی طولانی سرانجام «مصطفی الکاظمی» در می ۲۰۲۰، رأی اعتماد را برای تشکیل دولت در مرحله انتقالی تا زمان برگزاری انتخابات زودهنگام کسب کرد.

احزاب سیاسی این کشور بر روی برگزاری انتخابات زودهنگام که خواست معترضان بود، به توافق رسیدند و در نهایت الکاظمی دهم اکتبر ۲۰۲۱ (۱۸ مهرماه) را موعد برگزاری انتخابات زودهنگام اعلام کرد. به اعلام کمیساریای عالی انتخابات قرار است ۳ هزار و ۲۴۳ نامزد در این انتخابات برای دستیابی به ۳۲۹ کرسی با یکدیگر رقابت کنند.

به این دلیل که نظام سیاسی عراق، پارلمانی است و ترکیب نهایی پارلمان مستقیما در انتخاب رئیس جمهور، نخست وزیر، رئیس پارلمان و همچنین ساختار کابینه تاثیرگذاراست، این انتخابات همواره از اهمیت زیادی در عراق برخوردار بوده است.

پس از اعلام نتایج انتخابات، فراکسیون پارلمانی که  بیشترین کرسی‌های پارلمانی را جذب کند، مامور انتخاب نامزد نخست‌وزیری خواهد بود.

در دور جدید انتخابات، ائتلاف و احزاب تازه‌تاسیسی نیز حضور دارند و با توجه به قانون انتخاباتی جدیدی که استان‌ها را به چندین دایره و حوزه انتخاباتی بر اساس شهرستان‌ها و شهرها تقسیم می‌کند، انتظار می‌رود که تغییرات ملموسی در نتایج کرسی‌های حاصله از سوی احزاب و ائتلاف‌های قدیمی و جدید ایجاد شود.

به موجب قانون انتخابات جدید به شماره ۹ مصوب در سال ۲۰۲۰، عراق به ۸۳ حوزه انتخاباتی به جای ۱۸ حوزه‌ای که در انتخابات پیشین تقسیم شده بود، تقسیم می‌شود و رأی دهندگان مستقیما به نامزد مورد نظر خود رأی خواهند داد تا در صورت کسب حد نصاب آراء به کرسی پارلمانی دست یابد.

 ۳۲۹ کرسی‌ کنونی پارلمان عراق به طور کلی میان احزاب و ائتلاف‌های شیعی، سنی و کُرد تقسیم شده است که نحوه توزیع این کرسی‌ها میان احزاب و ائتلاف‌های مختلف در ادامه می آید و چند کرسی باقی مانده به افراد مستقل و اقلیت‌ها رسیده است.

ائتلاف‌های سیاسی شیعی در پارلمان عراق

ائتلاف‌های سیاسی شیعی در پارلمان کنونی که روز هفتم اکتبر انحلال آن اعلام شد، با ۱۸۷ کرسی، اکثریت پارلمان را تشکیل می‌دهند که عبارتند از:

ائتلاف سائرون: این ائتلاف به ریاست سید مقتدی الصدر، رهبر جریان صدر، ۵۴ کرسی از ۳۲۹ کرسی را در اختیار دارد که شامل جریان صدر و حزب کمونیست عراق است که گفته می‌شود در دوره جدید به دنبال دستیابی به پست نخست‌وزیری است.

مقتدی الصدر، چندین پیش انتخابات فراررو را تحریم کرده بود و به دنبال آن، تمامی اعضای ائتلاف سائرون و حتی حزب کمونیست نیز از شرکت در انتخابات آتی، انصراف داد اما سرانجام بار دیگر به پروسه انتخابات باز گشت.

این ائتلاف با وجود تحولات سیاسی و امنیتی متعدد طی بیش از یک‌ سال گذشته در عراق، تا حدود زیادی محبوبیت خود را از طریق اعلام همبستگی با تظاهرات‌کنندگان ومعترضان عراقی حفظ کرده است.

ائتلاف الفتح: این ائتلاف در پارلمان کنونی، ۴۷ کرسی را به خود اختصاص داده و شامل ۱۷ حزب و گروه سیاسی است و رهبری این ائتلاف را «هادی العامری» برعهده دارد. اغلب گروه‌های وابسته به «الحشد الشعبی» و در رأس آن «عصائب اهل الحق» به ریاست «قیس الخزعلی» در این ائتلاف حضور دارند.

ائتلاف النصر: این ائتلاف ۴۲ کرسی در اختیار دارد که «حیدر العبادی» نخست‌وزیر اسبق عراق، هدایت آن را برعهده دارد و ۴ فراکسیون سیاسی شیعی الفضیلة، تیار الاصلاح به ریاست «ابراهیم الجعفری» نخست‌وزیر پیشین، مستقلون به ریاست «حسین الشهرستانی» وزیر نفت پیشین و مجلس اعلای اسلامی به ریاست «همام الحمودی» در آن حضور دارند.

اغلب ناظران سیاسی می‌گویند که محبوبیت العبادی به دلیل مواضع سست او در قبال مبارزه با فساد در عراق پایین آمده است.

ائتلاف دوله القانون: این ائتلاف به ریاست «نوری المالکی» نخست‌وزیر پیشین عراق ۲۶ کرسی در اختیار دارد و در استان‌های مرکزی و جنوبی عراق دارای محبوبیت گسترده‌ای است.

جریان حکمت ملی: این جریان به ریاست «سید عمار الحکیم» در حال حاضر ۱۹ کرسی در اختیار دارد.

ائتلاف‌های سیاسی سنی در پارلمان عراق

در کمتر از یک سال پس از انتخابات ۲۰۱۸ که طی آن ائتلاف سنی «المحور الوطنی» به ریاست «محمد الحلبوسی» به ۵۰ کرسی دست یافت، اختلافات شدیدی میان رهبران این ائتلاف بر سر مسئولیت هدایت آن، به وجود آمد. 

ائتلاف‌ سنی پارلمان کنونی عراق طی سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، با بیشترین شکاف و چند دستگی مواجه شد و از این ائتلاف، سه ائتلاف جدید به وجود آمد که عبارتند از «المحور» به ریاست «خمیس الخنجر»، «جبهه الانقاذ» به ریاست «اسامه النجیفی» و «القوی العراقیه» به ریاست محمد الحلبوسی که هر سه می‌خواهند در دور جدید انتخابات نیز شرکت کنند.

در پارلمان کنونی عراق یک ائتلاف دیگر تحت عنوان «الوطنیه» حضور دارد که مجموعه‌ای از احزاب و افراد اسلام‌گرا، سکولار و سنی را در خود جای داده و به طور دقیق نمی‌توان گفت که یک ائتلاف سنی صرف است اما اغلب نمایندگان آن سنی هستند.

این ائتلاف در انتخابات پیشین،  ۲۶ کرسی را به خود اختصاص داد. مهمترین گروه‌های حاضر در این ائتلاف، «التجمع المدنی للاصلاح» به ریاست «سلیم الجبوری» رئیس پیشین پارلمان عراق، «الجبهه العربیه للحوار» به ریاست «صالح المطلک» و «الوفاق الوطنی العراقی» به ریاست «ایاد علاوی» است.

ائتلاف‌های سیاسی کُرد در پارلمان عراق

احزاب کرد در انتخابات پیشین عراق در سال ۲۰۱۸ با دو فهرست «السلام الکردستانیه» و «القائمه الوطنیه» شرکت کردند و نخستین فهرست، ۴۳ کرسی و دومی ۱۵ کرسی کسب کرد.

دو حزب حاکم منطقه کردستان یعنی اتحادیه میهنی کردستان و حزب دموکرات کردستان در فهرست نخست حضور داشتند و احزاب گوران، الجماعه الاسلامیه الکردستانیه – العراق، ائتلاف من اجل الدیمقراطیه و العداله در فهرست دوم بودند.

طی دو سال گذشته، به دلیل تشدید بحران‌های داخلی در منطقه کردستان که مهمترین آن بحران‌های مالی و اختلاف بر سر مناطق مورد منازعه میان بغداد و اربیل است، اختلافات میان احزاب کرد حاکم و معارض تشدید شده است و هنوز مشخص نیست که در انتخابات آتی، این احزاب کُرد با چه آرایشی شرکت خواهند کرد.