به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، یکی از اتفاقات مهمی که طی روزهای اخیر باعث بروز تنش های فراوانی در غرب شده و روابط برخی شرکای اروپایی را به هم زده، تصمیم کشور دوردست استرالیا برای لغو قرارداد سنگین خرید زیردریایی از فرانسه و ساخت آن با پیشران هسته ای به کمک آمریکا و انگلیس است. این حرکت در جنبه های مختلف نظامی، سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و فناوری چه در سطح منطقه آسیا و اقیانوسیه و حتی در اروپا با واکنش های فراوان و عصبانیت طرف مغلوب یعنی فرانسه همراه شده و برآورد می شود اثرات طولانی مدتی خواهد داشت. با توجه به جنبه های مختلفی که این تحولات به همراه دارد، در ادامه به برخی از آنها خواهیم پرداخت.
ماجرای مورد نظر به تلاش گسترده استرالیا برای نوسازی و افزایش توانایی رزمی این کشور در حوزه های دیگر همچون زمینی، دریایی و هوایی باز می گردد. در بخش زیر سطحی، دارایی این کشور در حال حاضر شامل ۶ فروند زیردریایی کلاس Collins ساخت سوئد است اما از چندین سال پیش، استرالیایی ها مناقصه ای را برای یافتن جانشینی برای این شناورها برگزار کردند و کشورهای مختلفی از جمله آلمان، اسپانیا، سوئد، فرانسه و حتی ژاپن وارد این رقابت شدند.
یکی از زیردریایی های کلاس Collins
در طرح و پیشنهاد اولیه فرانسوی ها، زیردریایی های کلاس اسکورپیون وجود داشت که از جمله طرح های موفق این کشور در سالهای اخیر در بازار صادرات به حساب می آمد ولی در نهایت مسئولین شرکت اصلی فرانسوی در این بخش یعنی Naval Group، با یک پیشنهاد خاص و ویژه رقابت اولیه را به نفع خود به اتمام رساندند.
نیروی دریایی فرانسه در حال حاضر مشغول تحویل گرفتن زیردریایی های تهاجمی کلاس Barracuda است که از پیشران اتمی بهره می برند. فرانسوی ها مدلی کوچک تر از همین طراحی را با پیشران دیزل الکترونیک به استرالیایی ها پیشنهاد کردند که در مقایسه با دیگر رقبا طرحی بسیار مدرن تر محسوب می شد که در نهایت دو طرف برای ساخت ۱۲ فروند از این شناور ها به توافق رسیدند. قرار بود که زیردریایی های جدید که کلاس Attack نام گرفته اند در تاسیساتی که در استرالیا بر پا می شود در کنار بحث هایی مثل انتقال فناوری، استفاده از نیروی کار بومی و پشتیبانی طولانی مدت ساخته شود.
نمایه گرافیکی از زیردریایی های کلاس Attack
البته از حدود یک سال پیش بحث ها در خصوص افزایش هزینه های مربوط به این پروژه و جدول زمانی مربوط به آن بالا گرفته و برخی صحبت ها نیز درباره لغو شدن طرح آغاز شد. در نهایت مشخص شدن که ارزش کل قرارداد به رقم سنگین ۹۰ میلیارد یورو (برای کل پروسه طراحی، ساخت و تعمیر و نگهداری در طول عمر این کلاس از این زیردریایی ها) رسیده و این در حالی بود که در ابتدای امر برخی از منابع هزینه کل قرارداد را در حدود ۳۱ میلیارد یورو برآورد می کردند که با این اوصاف، این قرارداد را می توان بزرگترین یا یکی از بزرگترین پیمان های تسلیحاتی تاریخ فرانسه قلمداد کرد. منابع آگاه اعلام کردند که استرالیا تا اینجای کار چیزی در حدود ۱.۵ میلیارد دلار در این پروژه هزینه کرده و احتمالا باید بابت لغو کردن قرارداد نیز مبلغی در حدود ۵۰۰ میلیون دلار به شرکت فرانسوی پرداخت کند.
خنجر آمریکا و انگلیس بر پشت دوست قدیمی
در روزهای قبل خبری به صورت ناگهانی توجه کل دنیا را به سمت خود جلب کرد. سه کشور استرالیا، آمریکا و انگلیس در راستای یک پیمان سه جانبه، توسعه همکاری های دفاعی در سطح راهبردی را آغاز خواهند کرد و بخش مهم این قرارداد کمک لندن و واشنگتن به کانبرا برای طراحی و ساخت ۸ فروند زیردریایی تهاجمی با پیشران هسته ای است. البته این قرارداد راهبردی شامل موارد دیگری نیز هست که در ادامه گزارش به آن اشاره خواهد شد.
فرانسوی ها این حرکت را خنجر کشورهای متحد و دوست در پشت خود توصیف کرده و سفیر خود را از استرالیا فراخواندند. لغو کردن یک میهمانی در سفارت فرانسه در آمریکا، متوقف کردن برخی از گفتگوهای دفاعی بین پاریس و لندن و واکنش های تند مقامات مختلف فرانسوی تا به این جا، برخی از واکنش های این کشور در این خصوص بوده است. سفیر فرانسه در استرالیا این حرکت را اشتباهی بزرگ خوانده و اضافه کرده فرانسه توسط استرالیا گول خورده است. نخست وزیر فرانسه نیز درباره این حرکت استرالیا گفته است: این واقعاً خنجر از پشت است. ما با استرالیا رابطه مبتنی اعتماد برقرار کرده‌ایم. این اعتماد تضعیف شده است. من از فسخ این قرارداد عصبانی هستم.
در حال حاضر استرالیایی ها به صورت خیلی شفاف دلیلی برای لغو قرارداد با فرانسه و رفتن به سمت زیردریایی اتمی را اعلام نکرده اند اما برخی منابع نزدیک به دولت این کشور، عدم اطمینان از تامین نیازهای این کشور با شناورهای کلاس Attack را دلیل این مسئله عنوان کردند. بحثی که البته به دلیل داشتن زمان کافی توسط این کشور برای بررسی نیازمندی ها جای تامل بسیار دارد. افزایش هزینه ها، عدم اطمینان استرالیا از امنیت سایبری در شرکت سازنده فرانسوی در خصوص حفظ اسناد مربوط به پروژه مورد نظر، بهم ریختن چندین باره جدول زمانی در خصوص پروژه و در نهایت کاهش سهم استرالیا از نیروی کار درگیر در پروژه نیز البته از دیگر مباحثی است که به عنوان دلیل لغو این پروژه توسط برخی رسانه ها مطرح شده است اما به نظر می رسد این موارد بهانه هایی برای توجیه فشار آمریکا و انگلیس به متحد قدیمی خود باشد.
البته باید به این مسائل نیز توجه کرد که بحث افزایش هزینه و طولانی شدن مدت زمان در برنامه های تسلیحاتی بسیاری از کشورهای جهان رخ داده ولی لغو این قرارداد و سپس به دنبال یک کلاس کاملا متفاوت از زیردریایی ها رفتن، اقدام استرالیایی ها را کاملا سوال برانگیز می کند. این مسئله از انجایی قابل سوال است که در یک شرایط عادی اصولا گزینه دیگرهای با پیشران دیزل الکترونیک ساخت آلمان، سوئد، اسپانیا، ژاپن و حتی کره جنوبی در دسترس این کشور قرار داشتند.
اتحاد سه جانبه در شرق آسیا؛ استرالیا به دنبال سلاح های استراتژیک
اما با کمی فاصله گرفتن از بحث زیردریایی های فرانسوی، بهتر است کمی به مفاد قرارداد توافق شده بین سه کشور آمریکا، انگلیس و استرالیا نیز بپردازیم. در بحث زیردریایی اتمی، آن گونه که اعلام شده در ابتدا یک بازه زمانی حدودا ۱۸ ماهه وجود دارد که در طول آن الزامات، نیازمندی ها و طراحی مورد نظر نیروی دریایی استرالیا برای حدود ۸ فروند زیردریایی تهاجمی با پیشران هسته ای مشخص شود. در روزهای اخیر صحبت های مختلفی درباره مدل مورد نظر برای زیر سطحی جدید استرالیا مطرح شده و در حال حاضر زیردریایی تهاجمی کلاس آستیوت از انگلستان و کلاس ویرجینیا از آمریکا دو طرح آماده قابل ارائه هستند.
زیردریایی HMS Ambush از کلاس آستیوت - نیروی دریایی انگلستان
زیردریایی USS Colorado از کلاس ویرجینیا - نیروی دریایی آمریکا
از طرف دیگر انگلستان در روزهای اخیر اعلام کرده که فاز مطالعاتی و طراحی نسل جدید زیردریایی های تهاجمی با پیشران هسته ای برای جایگزینی کلاس آستیوت را آغاز کرده و برخی کارشناسان ابراز امیدواری کرده اند که در صورت پیوستن استرالیا به این طرح، امکان کاهش قابل توجه هزینه های آن وجود خواهد داشت. در هر صورت هنوز درباره آنچه قرار است، آینده زیردریایی های استرالیایی باشد اطلاعی در دسترس نیست اما در نهایت و در خوشبینانه ترین حال بعید است زودتر از سال ۲۰۳۰ میلادی شاهد عملیاتی شدن حداقل اولین فروند از زیردریایی های جدید استرالیا باشیم.
همانطور که بالاتر نیز اشاره شد، قرارداد سه کشور شامل موارد دیگری نیز بوده که تجهیز کردن ناوشکن های دفاع هوایی کلاس هوبارت استرالیا به موشک های کروز حمله به اهداف زمینی سری تاماهاوک ساخت آمریکا، تهیه موشک های کروز ضد کشتی هوا پرتاب سری LRASM برای جنگنده های سوپر هورنت استرالیایی، خرید نسل جدید موشک های کروز هواپرتاب سری JASSM با برد بیش از ۹۰۰ کیلومتر، توسعه همکاری ها با آمریکا در حوزه سلاح های هایپرسونیک، تهیه موشک هایی با برد بیش از ۴۰۰ کیلومتر برای نیروی زمینی این کشور (به نوع موشک ها اشاره ای نشده ولی احتمالا از نوع بالستیک) و در نهایت بحث افزایش فعالیت ها برای توسعه توانایی تولید موشک و تسلیحات هدایت شونده در خاک استرالیا که چند ماه قبل توسط دولت این کشور اعلام شده بود. خرید موشک 400 کیلومتری با توجه به نوع همسایگان استرالیا و آنالیز تهدیدات آینده این کشور، باعث تعجیب کارشناسان شده و به نوعی فاکتور کردن اقلام متنوع برای دریافت پول بیشتر از این کشور توصیف می شود.
موشک کروز هوا پرتاب JASSM-ER
ناوشکن HMAS Hobart استرالیا - این شناور به همراه دو ناو دیگر این کلاس به موشک تاماهاوک مسلح می شود
آیا دمینوی رقابت اتمی در شرق آسیا آغاز می شود؟
به طور مشخص هدف از حرکت اخیر سه کشور استرالیا، انگلیس و آمریکا، ادامه سیاست محدود کردن چین در منطقه شرق آسیا تعریف می شود. چینی ها نیز به صورت رسمی از تحول اخیر انتقاد کرده و آن را باعث اشاعه و گسترش فناوری و مواد هسته ای توصیف کرده اند. نکته مهم در خصوص شناورهای با پیشران هسته ای اینجاست که پیمان NPT نظارتی بر مواد هسته ای به کار رفته در سیستم پیشران زیردریایی ها ندارد و در عین حال سطح غنی سازی اورانیوم به کار رفته در راکتورهای شناورهای مورد نظر بالا بوده و امکان بهره بردن از آنها در تسلیحات هسته ای وجود دارد. این بدین معناست که آمریکا و انگلیس به صورت غیر مستقیم مواد و فناوری های لازم برای نزدیک شدن استرالیا به تسلیحات هسته ای را در اختیار این کشور قرار می دهد.
از طرف دیگر این اقدام مشخصا به واکنش های زیادی در سطح منطقه شرق آسیا رو به رو خواهد شد و کشوری مثل چین قطعا توسعه توان زیردریایی های اتمی را در دستور کار خود قرار خواهد داد، کشورهایی مثل کره جنوبی و ژاپن نیز دارای توانایی فنی کامل در زمینه طراحی و ساخت زیردریایی های اتمی هستند و ممکن است مجموعه رفتارها و تنش ها بین استرالیا و چین، این دو کشور را نیز به سمت زیردریایی های اتمی سوق دهد. در حال حاضر حداقل کره جنوبی به صورت جدی بعد از تست موفق یک موشک بالستیک از یک زیردریایی با پیشران دیزل الکترونیک از توسعه نسل بعدی زیردریایی های جدید خود با پیشران هسته ای خبر می دهد.
بعید نیست کشورهای دیگر منطقه نیز همچون سنگاپور، مالزی و اندونزی هم به دنبال توسعه توان دریایی، عملیات ضد زیردریایی روی آورند و البته مثل همیشه سود زیادی از این ماجرا به جیب شرکت های اسلحه سازی غربی خواهد رفت که در نهایت می تواند شرق آسیا را بدل به یک نقطه خطرناک و محلی احتمالی برای آغاز یک جنگ سرد چند جانبه هسته ای کند.