روضه‌های شهید مطهری/فیلسوفان چگونه به عزای سیدالشهدا می‌پردازند؟

به گزارش حلقه وصل از خبرگزاری مهر 

نشر تراث یازدهمین چاپ کتاب «مقتل مطهر: روضه‌های شهید مطهری رحمه‌الله» تدوین و تحقیق جعفر صالحان را با شمارگان ۱۲۰۰ نسخه، ۳۴۸ صفحه و بهای ۵۴ هزار تومان منتشر کرد. نخستین چاپ این کتاب در نشر تراث سال ۹۳ منتشر شده بود. پیشتر ناشرانی چون زمان و سلطان در چند نوبت این کتاب را روانه کتابفروشی‌ها کرده بودند.

این کتاب گردآوری و تدوین مجموعه روضه‌های شهید مطهری برای ائمه معصومین (از حضرت امیر امام علی بن ابی‌طالب (ع) تا حضرت ثامن الحجج امام علی بن موسی الرضا) است که در ۶۴ گفتار (هفت بخش) تنظیم شده است. مفصل‌ترین بخش کتاب درباره قیام حسینی است. با توجه به صبغه فلسفی و منظومه فکری شهید مطهری می‌توان یقین داشت که روایت‌های ایشان مانند کتاب «حماسه حسینی» بدون کمترین انحرافات رایج ارائه شده‌اند و اصولا با توجه به رویکرد عقلگرایانه شهید مطهری نباید چیزی جز این هم انتظار داشت.

تدوینگر در مقدمه نوشته است که در تدوین و تنظیم روضه‌ها بافت گفتاری و نوشتاری استاد شهید حفظ شده است. بعضا پاورقی‌های مناسبی نیز به بیانات استاد شهید اضافه شده است. همچنین بخشی از مقدمه کتاب نیز به بیان فلسفه و ضرورت ذکر مصیبت از زبان علامه شهید مرتضی مطهری اختصاص پیدا کرده است.

بخش اول کتاب با سرفصل «امام علی علیه‌السلام» شامل ۹ گفتار است: نخست «علی علیه السلام در انتظار شب نوزدهم رمضان». در گفتار دوم نیز این مباحث ارائه شده: «شهادت در نگاه علی علیه‌السلام»، «آخرین روزهای حیات علی علیه‌السلام»، «حبیبم پیغمبر راست گفته است»، «رؤیای علی علیه‌السلام در شب نوزدهم»، «نوحه گری مرغابی‌ها» و «آخرین اذان علی علیه‌السلام».

گفتار سوم نیز شامل چنین مباحثی است: «علی علیه‌السلام خود را برای ملاقات با خدا آماده می‌کند»، «خدایا مرا زودتر ببر» و «وصیّت امام علی علیه السلام در بستر شهادت». «آروزی چنین روزی را داشتم» عنوان گفتار چهارم است.

گفتار پنجم نیز شامل ۶ مبحث است: «علی علیه السلام در آخرین ساعات عمر»، «طبیب کوفه بر بالین علی علیه السلام»، «سخنان ام کلثوم با قاتل علی علیه السلام»، «سفارشات علی علیه السلام نسبت به قاتل خود»، «کاسه شیر را برای ابن ملجم هم ببرید» و «آخرین موعظۀ علی علیه السلام».

«کابین خون»، «پس از من خوارج را نکشید»، «تشییع جنازه شبانه» و «مظلومیّت علی علیه السلام» عناوین مباحث گفتار ششم کتاب است. گفتار هفتم نیز شامل دو مبحث است: «دفن مخفیانه علی علیه‌السلام» و «روضه خوانی شبانه صعصعة سر قبر علی علیه‌السلام».

گفتار هشتم کتاب به صحابی جلیل القدر امیرالمومنین (ع) یعنی صعصعه بن صوحان اختصاص پیدا کرده است: «صعصعه از بزرگترین یاران علی علیه‌السلام»، «سخنان صعصعه در توصیف علی علیه السلام»، «سخنان صعصعه در روز اول خلافت علی علیه السلام»، «سخنان صعصعه بعد از ضربت خوردن علی علیه السلام» و «سخنان صعصعه بعد از دفن علی علیه السلام». گفتار نهم کتاب نیز در سه مبحث به توصیف عدالت حضرت (ع) اختصاص پیدا کرده است.

بخش دوم کتاب از گفتار دهم تا گفتار پانزدهم کتاب نیز به زندگی حضرت صدیقه طاهره (س) از ماجرای غصب فدک و تا روایت شهادت ایشان (س) اختصاص پیدا کرده است. شجاعت حضرت (س) و روایت عزاداری ایشان پس از رحلت پیغمبر (ص) از جمله مباحث مهم این بخش است.

بخش سوم کتاب روضه‌های مربوط به «امام حسن علیه السلام» است. گفتار مربوط به این بخش شامل این مباحث است: «شمه‌ای از مکارم اخلاق امام حسن علیه السلام»، «مظلومیت امام حسن علیه‌السلام»، «جنایات معاویه لعنة الله علیه» و «دستور معاویه به لعن علی علیه السلام در حضور امام حسن علیه السلام».

بخش چهارم کتاب مربوط به روضه‌های «امام حسین علیه‌السلام و یاران» است. هفدهمین گفتار سه مبحث دارد: «رؤیای شهید مطهری (ره) در آستانه ماه محرم»، «منبر را ترک نکن» و «منصب نوکری سیدالشهدا علیه‌السلام».

مباحث گفتار هجدهم چنین است: «من کشته اشک‌ها هستم» و «امام صادق علیه‌السلام و اقامه عزا برای جدش حسین علیه السلام». در گفتار نوزدهم نیز یک مبحث با این عنوان ارائه شده است: «اولین خطابه امام حسین علیه‌السلام هنگام عزیمت به کربلا». گفتار بیستم کتاب نیز درباره شهادت جناب مسلم بن عقیل علیه السلام و همچنین اعلام خبر شهادت ایشان به دختر توسط حضرت سیدالشهدا (ع) و اعلام وفاداری فرزندان عقیل است.

گفتار ۲۱ نیز شامل دو مبحث است: «لقب سیدالشهداء علیه السلام» و «اصحاب امام حسین علیه‌السلام و اهل بدر و صفین». گفتار بیست و دوم کتاب نیز شامل مباحث مهمی از این قرار است: «خوش بُوَد گر محک تجربه آید به میان»، «وفادارترین اصحاب»، «روحیه شجاعانه»، «دین و دنیا»، «اولین تیری که به طرف خیام امام حسین علیه‌السلام رها شد»، «جنگ کربلا با یک تیر شروع شد و با یک تیر خاتمه یافت»، «شهادت عابس بن ابی شبیب شاکری»، «عبدالله بن عُمیر و مادر فداکارش»، «سری که در راه خدا دادیم پس نمی‌گیریم» و «نوجوان افتخار آفرین».

بیست و سومین گفتار نیز شامل این مباحث است: «قافله از جان گذشتگان»، «هرکس جانباز نیست نیاید»، «حسین بن علی علیه السلام همراهان خود را غربال می‌کند»، «یکی از بزرگترین افتخارات نهضت حسینی»، «حرّ بن یزید ریاحی، اسوه بیداری»، «توبه حر»، «آیا توبه من پذیرفته است؟»، «چرا حرّ داخل خیمه امام حسین علیه السلام نشد؟»، «سخنان حرّ در مقابل سپاه عمر سعد»، «امام حسین علیه السلام بر بالین حرّ»، «جانم فدای عباس» و «امام حسین علیه السلام بر بالین قمر بنی هاشم».

گفتار بیست و چهارم نیز به این روضه‌ها اختصاص پیدا کرده است: «راز مهلت خواستن سیدالشهداء علیه السلام در شب عاشورا»، «شب عاشورا شام معراج عاشقان»، «زمزمه عشاق»، «توبه مقبول»، «حر صاحب وجدان بیدار» و «کَرَم حسینی». گفتار ۲۵ و ۲۶ کتاب درباره زهیر بن قین و سلحشوری‌اش و همچنین فداکاری همسرش است.

«شهادت جون بن ابی مالک»، «امام حسین بر بالین غلام سیاه» و «شهادت غلام ترک» از جمله مباحث گفتار ۲۷ کتاب است. در گفتار بیست و هشتم نیز شامل دو مبحث است: «زنانی که با همسران خود به یاری حسین علیه السلام شتافتند» و «مرا با خودت ببر». گفتار ۲۹ درباره «شهادت عمرو بن قرضة بن کعب انصاری» و گفتار ۳۰ با مبحث «نوجوان شهید» است.

گفتار مفصل ۳۱ نیز شامل این مباحث است: «ثبت پیام حسین در دل‌ها»، «استغاثه امام حسین علیه السلام»، «شهادت طفل شیر خوار»، «امام حسین علیه السلام صورت خود را با خون رنگ آمیزی می‌کند»، «عصر تاسوعا»، «شب عاشورا»، «وفاداری محمد بن بشیر حضرمی»، «قاسم بن الحسن علیه‌السلام»، «ابا عبدالله علیه السلام و قاسم بن الحسن در آغوش یکدیگر»، «من پسر امام حسن علیه السلام هستم»، «سر قاسم در دامن عمو» و «در هر مجلسی بودم این قسمت روضه قاسم را نخوانید».

گفتار ۳۲ کتاب دو مبحث با این عناوین دارد: «عبدالله بن الحسن علیه السلام» و «به خدا قسم از عمویم جدا نخواهم شد». مباحث گفتار ۳۳ نیز از این قرار است: «امر به معروف و نهی از منکر در نهضت حسینی» و «وداع امام حسین با طفل شیرخوار». گفتارهای ۳۴ و ۳۵ و ۳۶ نیز به حضرت علی اکبر اختصاص پیدا کرده است: «عواطف حسینی»، «معرفت علی اکبر علیه السلام»، «شهادت علی اکبر»، «وداع جوانان هاشمی»، «علی اکبر آیینه تمام نمای پیغمبر(ص)»، «میدان رفتن علی اکبر(ع)»، «نفرین امام حسین(ع)»، « شنگی علی اکبر(ع)»، «عواطف انسان‌های کامل» و «جاذبه علی اکبر(ع)».

گفتارهای ۳۷ و ۳۸ نیز به حضرت قمر بنی هاشم(ع) مربوط است: «قمر بنی هاشم علیه السلام تجسّم ایثار»، «وفاداری عبّاس بن علی(ع)»، «شجاعت عباس بن علی(ع)»، «مواسات قمر بنی هاشم(ع)» و «نوحه سرائی امّ البنین در قبرستان بقیع».

«مفاسد یزید بن معاویه لعنةالله علیهما» مبحث اصلی گفتار ۳۹ است. از دیگر مباحث این گفتار می‌توان به این سرفصل‌ها اشاره کرد: «تزلزل حکومت بنی امیّه»، «نفوذ معنوی نهضت حسینی به درون خانه دشمن»، «بیزاری فرزند یزید از پدرش»، «غبطه شهدا به مقام عباس (ع)»، «امان نامه برای عباس» و «ندبه‌های جانسوز ام البنین».

«عاشورا روز شهدا»، «منطق شهید»، «شب عاشورا»، «مشک‌های خالی آب»، «سخنان امام حسین(ع) در شب عاشورا»، «مردان حق»، «گواهی ابا عبدالله(ع)نسبت به اصحاب و اهل بیتش»، «هر کس می‌خواهد برود آزاد است»، «دو مایه دلخوشی امام حسین(ع)»، «اظهار وفاداری یاران»، «سرّ عدم مخالفت امام حسین (ع) با ماندن یاران» و «شهید به جامعه حیات می‌دهد» مباحث گفتار چهلم کتاب است.

«تاسوعای حسینی»، «دو حادثه‌ای که در شب عاشورا زینب (س) را منقلب کرد»، «حسین جان تنها دلخوشی من تویی»، «راز مهلت خواستن امام حسین(ع)»، «معرفت حضرت قاسم(ع)» و «عمو مرا دریاب» مباحث ارائه شده در گفتار ۴۱ و «امام حسین(ع) مهاجر مجاهد»، «شهادت تاج افتخار ما»، «خالص‌ها ماندند»، «شما تاج سر همه شهدایید» و «پاداش امام حسین(ع) به اصحابش» مباحث ارائه شده در گفتار ۴۲ کتاب است.

«روح امام حسین(ع) مساوی با بزرگواری»، «سخنان امام حسین(ع)در آخرین لحظات عمر» و «موج عزت و کرامت در خطبه‌های حسینی» مباحث گفتار ۴۳ و «نماز عمود خیمه دین»، «آخرین نماز امام حسین(ع)»، «سعید بن عبدالله شهید نماز» و «رکوع و سجود آخرین امام حسین(ع)» مباحث گفتار ۴۴ کتاب است.

گفتار ۴۵ کتاب هم دو مبحث دارد: «کلمات امام حسین در وداع آخرین» و «سخنان زینب کبری(س) در مجلس یزید». در گفتار ۴۶ نیز این روضه‌ها روایت شده: «گریه پیامبر(ص) در فراق خدیجه»، «خدیجه سفارش فاطمه را به اسماء می‌کند»، «شدت علاقه امام حسین(ع) به رباب و سکینه»، «رباب در عزای امام حسین(ع)» و «سکینه جان قلب مرا آتش نزن».

گفتار ۴۷ کتاب اما به بحث پیرامون فلسفه قیام حسینی(ع) می‌پردازد: «تربیت شده فاطمه(س) تن به ذلّت نمی‌دهد»، «شدت عطش ابا عبدالله(ع) در روز عاشورا»، «نوحه سرایی و سینه زنی»، «فلسفه زنده نگهداشتن عاشورا»، «عاشورا روز تجدید حیات معنوی»، «نشانه پیوند با روح اباعبدالله الحسین(ع)»، «شعارهای حسینی»، «اشک برای حسین(ع)»، «شجاعت اباعبدلله(ع)»، «روح علی در پیکر حسین(ع)»، «غیرت حسینی»، «شعارهای توحیدی»، «وداع اباعبدالله(ع)» و «روضه‌ای که قلب ولی عصر (عج) را آتش می‌زند».

«عاشورا روز مسابقه میان خصلت‌های حسینی»، «آرامش اباعبدالله(ع)»، «جنبش آفرینی نهضت حسینی»، «اولین طغیان علیه دستگاه اموی»، «غیرت امام حسین(ع)»، «بشارت امام حسین(ع) به اهل بیتش»، «حسین(ع) مظهر غیرت الهی»، «اسب امام حسین(ع)»، «تیر زهر آلودی که بر قلب امام حسین(ع) نشست» و« عبدالله بن الحسن جان خود را فدای عمو می‌کند» سرفصل‌های ارائه شده در گفتار چهل و هشتم است.

در گفتار ۴۹ کتاب «کلمات آخرین اباعبدالله(ع) ارائه شده و در گفتار پنجاهم نیز درباره مرگ جوانمردان مباحثی طرح شده است که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: «مرگ برای انسان جوانمرد»، «اسیر دنیا با عوالم دیگر آشنایی ندارد»، «احساس زیبایی از اینکه بدنش در راه خدا قطعه قطعه می‌شود» و «گودال قتلگاه». در گفتار ۵۱ نیز بحثی با این عنوان ارائه شده است: «جوشش غیرت حسینی در مقابل فرمان حمله به خیام حرم».

«شادابی اباعبدالله(ع) هنگام شهادت»، «مراقبت از خیام حرم تا آخرین لحظات»، «تا زنده هستم از خیمه‌ها بیرون نیایید» و «نوحه سرایی اهل بیت اباعبدالله(ع) به دور اسب آن حضرت» عناوین برخی از مباحث ارائه شده در گفتار ۵۲ کتاب است.

گفتار ۵۳ نیز شامل این روایت‌ها از شهید مطهری است: «یازدهم محرّم سخت‌ترین روز بر اهل بیت ابا عبدالله(ع)»، «انواع قساوت‌های دشمن»، «زینب (س) خود را بدهکار به حسین (ع) می‌داند» و «نوجوانی که در مقابل مادرش سر از تنش جدا کردند». گفتارهای ۵۴ و ۵۵ به شرح مجاهدت‌های حضرت زینب کبری پس از اتمام نبرد و همچنین در بارگاه اموی اختصاص پیدا کرده است: «قافله سالاری زینب(س)»، «ما را از کنار قتلگاه عبور بدهید»، «ناله جانسوز زینب(س) کنار بدن مقدس برادر»، «رسالت زینب کبری (س)»، «حدیث امّ ایمن»، «کاروان اسراء در کوفه»، «خطبه زینب کبری (س) همه را به یاد خطبه‌های علی(ع) انداخت»، «زینب (س) در مجلس ابن زیاد» و «این زینب (س) دختر علی (ع) است؟».

گفتار ۵۶ کتاب به دستگاه تبلیغ اموی می‌پردازد: «قاتلین حسین (ع) به جنایات خود رنگ مذهبی می‌دهند»، «کور بیدار دلی که مانع فریبکاری ابن زیاد لعنة الله علیه شد»، «منطق جبر گرایی ابن زیاد لعنة الله علیه»،« ابن زیاد فرمان قتل زینب کبری(س) را داد» و «نام علی (ع) خاری در چشم دشمنان». عناوین مباحث گفتار ۵۷ نیز چنین است: «روح ما زنجیر کشیدنی نیست»، «زینب(س) در مجلس یزید لعنة الله علیه» و «پیغمبر (ص) این لب‌ها را می‌بوسید».

سرفصل گفتارهای ۵۸ و ۵۹ کتاب نیز به ترتیب از این قرار است: «زینب وارث عظمت علی و فاطمه (ع)» و «اسرا در خرابه شام». گفتار ۶۰ و ۶۱ نیز درباره نقش اسرا و بویژه حضرت سیدالساجدین امام سجاد(ع) در زنده کردن تاریخ کربلا است. بخش پنجم (گفتار ۶۲) کتاب نیز درباره امام سجاد (ع) است.

بخش ششم (گفتار ۶۳ کتاب) به امام کاظم (ع) اختصاص دارد و در نهایت بخش هفتم (گفتار ۶۴) نیز به حضرت امام رضا(ع). در این گفتار چنین مباحثی ارائه شده است: «شهادت حضرت رضا علیه السلام»، «حدیث سلسلة الذهب»، «امام رضا علیه السلام را از شهرهای شیعه نشین عبور ندهید»، «امام رضا علیه السلام در نیشابور» و «حِصن توحید».