گزارشی از «توسن»؛ ناشناخته‌ترین نفربر ایرانی

به گزارش حلقه وصل، پس از پایان جنگ تحمیلی ۸ ساله عراق علیه ایران و تجربیات انبوه کسب شده در زمینه زرهی، مسئولان دفاعی کشور به دنبال تأمین نیازهای این بخش با توجه به مقدورات حرکت کردند. در زمینه نفربرها خط تولید نفربر رزمی شنی دار روسی BMP-۲ در کشور راه اندازی و بعداً نمونه بومی آن به نام براق در چند نمونه با مأموریت های مختلف توسعه داده شد.

لازم به ذکر است پیش از انقلاب اسلامی و در بین خریدهای رژیم شاه، نفربرهای شنی دار M-۱۱۳ آمریکایی و BTR-۵۰ شوروی و همچنین نفربر BTR-۶۰ چرخدار وجود داشتند.

شاید به علت تعداد مناسب BTR-۶۰ در خدمت، برآورد نیاز عملیاتی چندانی از سوی نیروی زمینی ارتش برای این دسته از ادوات زرهی در دهه های قبل وجود نداشت برخلاف نفربرهای رزمی شنی دار که توسط هر دو نهاد ارتش و سپاه مورد توجه واقع شد.

نفربر BTR-۶۰

اما در هر صورت نیاز به نفربرهای چرخدار برای تکمیل ادوات زرهی در مجموعه کشور وجود داشت. لازم به ذکر است که این نیازها از رده نیروهای مرزبانی شروع شده و به رده نظامی ختم می شود.

در زمینه نفربرهای چرخدار اولین محصول بومی شناخته شده با نام رخش در دهه ۱۳۷۰ ساخته شده و به برخی کشورها نیز صادر شد. حضور نمونه ای از این نفربر در سریال تلویزیونی پایتخت سبب شناخته شدن بیش از پیش آن برای عموم مردم شد. اما این نفربر در سطح عملیات های نظامی طراحی نشده و نهایتاً برای نیروهای مرزبانی مناسب بود.

این نفربر ۹۰۰۰ کیلوگرمی قابلیت حمل ۱۰ سرنشین (با احتساب راننده و تیربارچی) را داشته و با نسبت توان موتور به جرم ۱۷.۲۲ به سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت روی جاده می رسد. امکان نصب تسلیحاتی همچون تیربارهای کالیبر ۷.۶۲ یا ۱۲.۷ میلیمتری روی برجک این نفربر وجود دارد.

گونه ای از نفربر رخش

در دهه ۱۳۸۰ نیروهای مسلح کار توسعه نمونه های جدید از خودروهای زرهی را ادامه دادند که بیشتر در رده وزنی سبک قابل مشاهده بود. در این بین یک طرح نفربر چرخدار ۴*۴ به نام طلائیه برای اولین بار در رزمایش شهدای وحدت سپاه در اسفند ۱۳۹۰ دیده شد و هفت ماه بعد با رونمایی رسمی در سبد محصولات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح قرار گرفت.

نفربر طلائیه در رونمایی رسمی سال ۱۳۹۱

طلائیه با وجود جرم کمتر نسبت به رخش که نهایتاً به ۸ تن در شرایط آماده به رزم می رسد قابلیت حمل ۱۱ سرنشین را دارد. امکان نصب برجک سلاح مجهز به دو تیربار ۱۲.۷ و ۷.۶۲ میلیمتری هم محور روی این نفربر وجود دارد.

سرعت بیشینه ۹۰ کیلومتر بر ساعت و نسبت توان به جرم ۱۶.۸ و برد بیش از ۸۰۰ کیلومتر از دیگر ویژگی های این نفربر است. نمونه هایی با تفاوت های جزئی از طلائیه مشاهده شده است. تحویل تعدادی از این نفربر به مرزبانی نیروی انتظامی مشاهده شده است.

نفربر طلائیه مجهز به تیربار چند لوله (گتلینگ) کنترل از راه دور

در پاییز سال ۱۳۹۸ برای اولین بار در نمایشگاه تجهیزات پلیس زره پوش چرخداری به نام کیا مشاهده شد که این نمونه هم ۴*۴ بوده اما از برخی جهات قابلیت های بهتری نسبت به طلائیه دارد.

این نفربر با مقاومت بدنه در برابر گلوله های نفوذگر در زره با کالیبر ۷.۶۲ مقاوم بوده و امکان نصب سامانه سلاح کنترل از راه دور مجهز به دوربین دید در روز و شب و تیراندازی از داخل کابین را دارد. دو گونه از نفربرهای کیا مشاهده شده است که تفاوت هایی در بدنه دارند اما تفاوت مهم دیگر آنها استفاده از دو نوع موتور با توانهای ۱۶۹ و ۲۴۰ اسب بخار است.

امکان تجهیز به تایر پنچر-رو و سامانه های گرمایشی و سرمایشی مستقل از موتور اصلی خودرو نیز در کیا پیش بینی شده است. این نفربر با جرم بیش از ۱۰ تن قابلیت حمل ۸ سرنشین را دارد و به سرعت ۸۰ تا ۹۰ کیلومتر بر ساعت بسته به نوع موتور دست پیدا می کند. کیا تا کنون در هر دو گونه خود به مرزبانی نیروی انتظامی تحویل داده شده است و از این جهت به سبب داشتن مشتری احتمالاً در خط تولید قرار دارد.

دو گونه نفربر کیا در تحویل به مرزبانی ناجا

لازم به ذکر است که امرپ های طوفان و رعد به سبب قابلیت ویژه یعنی مقاومت در برابر مین و بمب های کنار جاده ای در رده نفربرهای زره پوش عادی قرار نمی گیرند و در این گزارش به آنها پرداخته نشده اما قبلاً به جزئیات آنها در گزارش مستقلی پرداخته شده بود.

اما در بین محصولات زرهی یک نفربر کاملاً ناشناخته هم وجود دارد که پیش از کیا مشاهده شده بود اما هنوز به طور گسترده عملیاتی نشده است. نفربر زرهی چرخدار ۸*۸ توسن که با ظاهری متفاوت در رده عملیات های نظامی قرار داشته و به طور محدود در واحدهایی از سپاه دیده شده است.

برای اولین بار تصویر ناکاملی از این نفربر در جریان رونمایی و تحویل چند دستاورد نیروی زمینی ارتش در مهر ۱۳۹۴ در کنار نفربر طلائیه مشاهده شد.

اولین تصویر مشاهده شده از نفربر رزمی ۸*۸ جدید (سمت چپ) در سال ۱۳۹۴

به نظر می رسد که هدف از حضور این دو نفربر از سوی وزارت دفاع در آن مراسم با هدف نمایش و ارائه آن به فرماندهان ارتش بوده است. از تصویر مذکور چند نکته برای این نفربر جدید مشخص شد از جمله ۸*۸ بودن و مجهز شدن به برجک سلاح نفربر BMP-۲ که مجهز به توپ قدرتمند ۳۰ میلیمتری ۲A۴۲ و پرتابگر موشک ضد زره و نارنجک های دودزا است.

همچنین مشخص شد که این نفربر همانند نمونه های جدید روسی مجهز به درب کناری بزرگ برای ورود و خروج سربازان است. در آن مقطع برخی تصور کردند که این نفربر با اعمال تغییر روی نمونه های در خدمت از BTR-۶۰ حاصل شده است.

پس از آن خبری از این نفربر نبود تا در رژه های ۲۹ فروردین و ۳۱ شهریور ۱۳۹۷ در اختیار یکی از واحدهای سپاه در شاهرود مشاهده شد.

در تصاویر این رژه ها مشخص شد که این نفربر به احتمال زیاد صرفاً زمینی بوده و قابلیت حرکت در آب همانند دیگر نفربر چرخدار هم رده موجود در ایران یعنی BTR-۶۰ را ندارد، هر چند که همانند نفربر BTR-۹۰ روسی محل نصب دو پروانه محصور برای حرکت در آب در نفربر ایرانی هم دیده می شد. همچنین در رژه مذکور نفربر ناشناخته ایرانی به جای برجک و توپ ۳۰ میلیمتری به برجک ساده مجهز به تیربار ۱۲.۷ میلیمتری مجهز شده بود.

نفربر ۸*۸ جدید در رژه شهریور سال ۱۳۹۷

نفربر ۸*۸ چرخدار در رژه فروردین ۱۳۹۷

در نهایت در نمایشگاه مهر ۱۳۹۹ در باغ موزه دفاع مقدس تهران، این نفربر در کنار سایر محصولات تولیدی وزارت دفاع در معرض دید عموم قرار گرفت. این نفربر با نام توسن معرفی شده و به وضوح الگوبرداری از نفربر پیشرفته چرخدار روسی BTR-۹۰ در آن مشهود است.

در این نفربر موتور در قسمت عقب نصب شده و درب های جانبی بزرگ برای ورود و خروج سربازان تعبیه شده است. گفته می شود از این دربها برای بیرون پریدن نفرات حتی در حال حرکت نیز می توان استفاده کرد.

نفربر چرخدار ۸*۸ توسن در کنار امرپ رعد و نفربر شنی دار براق (BMP-۲)

توسن امکان حمل ۸ سرنشین را با احتساب راننده دارد. این نفربر ۱۸ تنی به موتوری با توان ۴۳۰ اسب بخار مجهز شده که نسبت توان به جرم ۲۳.۹ و امکان رسیدن به سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت را به آن می دهد. برد این نفربر به ۵۰۰ کیلومتر می رسد که نسبت به نمونه مشابه روسی کمتر است.

نفربر توسن در نمایشگاه هفته دفاع مقدس سال ۱۳۹۹

امکان شیب روی طولی ۶۰ درصد و عرضی ۳۰ درصد، ارتفاع مانع قابل عبور ۷۰ سانتیمتری و عمق شیار قابل عبور ۱.۴ متری از دیگر مشخصات نفربر چرخدار توسن است. سامانه تعلیق دوتایی V شکل، فرمان هیدرولیکی و سامانه ترمز نیوماتیکی-هیدرولیکی در این نفربر به کار گرفته شده است. مشخصات ابعادی نفربر توسن شامل طول ۷.۶۴، عرض ۳.۲ و ارتفاع ۲.۹ متر است.

نفربر توسن

برجک سلاح نصب شده روی توسن شامل توپ ۳۰ میلیمتری ۲A۴۲ با برد مؤثر ۴۰۰۰ متر و امکان درگیری با اهداف هوایی و ظرفیت ۵۰۰ گلوله است. سلاح جانبی تیربار ۷.۶۲ متری با برد ۲۰۰۰ متر و ذخیره ۲۰۰۰ گلوله است. همچنین امکان شلیک موشک ضد زره با ذخیره ۴ تیر در این نفربر ایجاد شده است.

رویکرد تهاجمی نیروهای مسلح که عملیات های آبی-خاکی هم در زمره آن بوده و در رزمایش های سال های اخیر مشاهده شده نیازمند تقویت مجموعه ابزارهای در اختیار رزمندگان از رده سبک تا سنگین است. در صورت تجهیز نفربر توسن به سامانه های رانش متناسب با حرکت در آب این نفربر با در نظر گرفتن سایر بهبودها نسبت به نسل قبلی یعنی BTR-۶۰ امکان تأمین نیاز به نفربرهای آبی-خاکی را برای نیروهای مسلح ایران و مشتریان خارجی دارد.