دستورات قرآن و حدیث درخصوص نگهداری همسر در بیماری

به گزارش حلقه وصل، گاهی خانواده‌ها به بحران‌ها و امتحان‌های گوناگون مورد آزمایش قرار می‌گیرند. به نظر می‌رسد شرایط بیماری برای یکی از اعضای خانواده هم از این قاعده مستثنا نیست. طبق آموزه‌های قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام بهترین نوع برخورد در برابر چنین رویدادی داشتن روحیه صبر، گذشت و رسیدگی به بیمار است. چراکه خدمت به بیمار جزء بهترین اعمال انسان محسوب می‌شود که پاداش فراوانی در محضر الهی دارد و به‌خصوص اگر بیمار، یکی از اعضای خانواده باشد این اجر و پاداش چندین برابر خواهد بود.

در گفت‌وگویی که با دکتر فاطمه محبی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس مسائل خانواده، انجام شده به بررسی اهمیت پرستاری از همسر در شرایط کسالت و بیماری پرداخته است. آن طور که این محقق دینی توضیح می‌دهد، بهترین شیوه خدمت به همسر در شرایط سخت و بیماری را می‌توان در سبک زندگی امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها مشاهده کرد. در روایت‌ها نقل شده زمانی که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها به دلیل آزار و ضرب و شتم دشمنان، مجروح شده و زمان ارتحالش فرارسید، مطالبی را در مورد شیوه غسل دادن، نحوه تشییع و محل دفن کردن به همسرش، امام علی علیه السلام، وصیت کرد و آن حضرت هم طبق سفارش رفتار کرد. حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در دوران بیماری همسر خود مانند پرستار دلسوزی از ایشان مراقبت می‌کرد. در همین مورد امام سجاد علیه السلام از پدر بزرگوار خود، امام حسین علیه السلام، روایت کرده است که: زمانی که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها بیمار شد، به امام علی علیه السلام سفارش کرد تا این قضیه را به کسی خبر ندهد. امام علی علیه السلام هم چنین کرد و به این ترتیب خود آن حضرت پرستاری و رسیدگی به همسر را بر عهده گرفت و در این کار اسماء نیز کمک می‌کرد.

پرستاری از زن

گاهی اوقات اتفاق می‌افتد که خانمی دچار کسالت و بیماری می‌شود. در چنین اوضاعی طبیعی است که از همسرش انتظار داشته باشد که به کمک او بیاید و از او پرستاری کند. در این شرایط مسئولیت آقایان در قبال همسر خود چیست؟

در شرایط بیماری است که زن بیشتر از هر زمانی به حضور همسرش نیاز دارد و همدردی‌ها و مراقبت‌های او را از نشانه‌های محبت و دوستی او می‌داند. در حقیقت مرد وظیفه دارد که وقتی همسرش بیمار شد بیشتر از زمان سلامتی در خانه حضور داشته باشد و به او خدمت کند. چون زن در خانه مرد زحمت کشیده و تا حد توان خود به او خدمت کرده، پس مرد هم موظف است در زمان ناخوشی و بیماری برای درمان او تلاش کند. در این شرایط پرداخت هزینه‌های درمانی همسر هم از جمله نفقه‌هایی است که پرداخت آن بر مرد واجب است.

در کتاب وسائل الشیعه در این مورد نوشته شده که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در جمع عده‌ای از مردم فرمودند: «هر کسی که برای برآوردن حاجت بیماری تلاش کند، چه در این کار موفق شود یا نه، از گناهان خارج می‌شود مانند روزی که از مادر متولد شده است.» یکی از افراد حاضر در جمع پرسید: «ای رسول خدا! اگر بیمار یکی از افراد خانواده او باشد، آیا ثواب بیشتری نخواهد برد؟» آن حضرت پاسخ فرمود: «بله.»

بنابراین پرستاری از همسر بیمار علاوه بر اینکه یکی از مسئولیت‌های شوهر به حساب می‌آید، خیر و ثواب بسیاری هم برای او به همراه دارد. یکی از پاداش‌های دنیایی این خدمت آن است که زن محبت و پرستاری شوهر خود را در زمان بیماری از یاد نخواهد برد و اگر بعدها مرد دچار کسالت شود، او بهتر از آن خدمت خواهد کرد.

بی‌وفایی در شرایط بیماری

البته گاهی دیده می‌شود که بعضی از مردان در مواقع ناخوشی همسر خود به او توجهی نمی‌کنند. این افراد در زمان سلامتی زن، از او بهره برده و از دست‌پخت و خانه‌داری او فیض می‌برند، به محض اینکه زن بیمار می‌شود نه‌تنها هیچ خدمتی به او نمی‌کنند بلکه گاهی از پرداخت هزینه‌های درمان او هم خودداری می‌کنند.

گاهی این اتفاق آن‌قدر دامنه‌دار می‌شود که اگر بیماری زن ادامه پیدا کند، شوهر او را ترک کرده و به یوفایی می‌کند. در این مورد باید توجه این دسته از مردان را به حدیثی که در کتاب وسائل الشیعه نوشته شده جلب کرد که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند: «بهترین شما کسی است که برای اهل‌بیتش خوب‌تر باشد و من نسبت به خانواده‌ام از همه بهتر هستم.»

پرستاری از شوهر

در شرایط بیماری وظایف خانم‌ها نسبت به همسران خود چیست؟

در کتاب بحارالانوار نوشته شده که پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله فرموده است: «جهاد زن این است که به خوبی شوهرداری کند.» یکی از زمینه‌های خوب شوهرداری کردن برای زن زمانی است که همسر او دچار بیماری و کسالت می‌شود. در این زمان است که زن بیشتر از گذشته در معرض آزمایش قرار می‌گیرد، چون بیمار احتیاج دارد که کسی با او هم دردی و مدارا کند و به امورش رسیدگی کرده و از او دلجویی نماید. از طریق پرستاری، دلداری و تقویت روحیه است که زن می‌تواند زمینه بهبود حال همسر خود را فراهم کند.

زن وظیفه دارد که در زمان ناخوشی و بیماری همسرش بیشتر از همیشه با او مهربان باشد، اظهار همدردی کند و با آرام نگه داشتن محیط خانه زمینه آرامش و بهبود همسر خود را فراهم کند. آماده کردن لوازم استراحت بیمار، تهیه خوراک مناسب و رسیدگی به امور فرزندان هم از دیگر مسئولیت‌هایی است که در زمان بیماری مرد بر عهده زن قرار می‌گیرد.

در این شرایط خوب است زن شب‌ها تا اندازه‌ای که می‌تواند در کنار بستر همسر بیمار خود باشد و اگر خوابش برد، بعد از بیداری فوراً به او سر زده و از احوالش جویا شود. این نوع کارها نشانه محبت و دلسوزی زن نسبت به همسرش است و این کار مسئولیت مرد را در زمان ناخوشی زن پررنگ‌تر جلوه می‌دهد.

بحران‌های خانوادگی

گاهی خانواده‌ها به بحران‌ها و امتحان‌های گوناگون مورد آزمایش قرار می‌گیرند. به نظر می‌رسد شرایط بیماری برای یکی از اعضای خانواده هم از این قاعده مستثنا نیست. در این اوضاع بهترین نوع برخورد با مشکل چیست؟

صبر و گذشت یکی از الزامات زندگی خانوادگی است و این موضوع به خصوص در شرایط سخت و بیماری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در عین حال این نکته در مورد ارتباط با خانواده همسر هم بسیار مهم و قابل توجه است. مشخص است که همه زن‌ها و مردهای مسلمان، مسئولیت خود را درباره ارتباطات فامیلی با خانواده همسر می‌دانند و رعایت می‌کنند. اما گاهی اوقات اتفاق می‌افتد که پدر یا مادر خانم بیمار می‌شود و شوهر تمایلی ندارد که زن به خانه پدری رفته و از والدین بیمار خود پرستاری کرده و به امور آن‌ها رسیدگی کند. در عین حال خودش هم وظیفه مهم صله‌رحم را از یاد می‌برد و به عیادت پدرزن یا مادرزن بیمارش نمی‌رود. این اتفاق در مورد خانه مرد هم مصداق دارد.

به هر حال احتمال اینکه والدین یکی از زن و شوهر دچار بیماری شوند، کم نیست. در چنین شرایطی چه مسئولیتی بر عهده خانواده است؟

به هر حال ناخوشی و کسالت برای هر کسی امکان دارد و این اتفاق به خصوص در مورد والدین مسن احتمال بیشتری دارد. گاهی اوقات مخالفت‌های زن یا شوهر برای رسیدگی طرف مقابل به امور خانواده همسرش تا اندازه‌ای است که با حرف‌ها یا کارهای خود باعث رنجش دیگری می‌شود و طرف مقابل برای دفاع از خودش جوابی می‌دهد و این کار آن‌قدر ادامه پیدا می‌کند که طرفین از کوره در می‌روند و یا مدام به یکدیگر توهین می‌کنند و یا صله‌رحم را فراموش کرده و فرار را بر قرار ترجیح می‌دهند.

به مرور مشکل آن‌قدر ریشه‌دار می‌شود که رفتن به خانه پدرزن یا پدرشوهر منتفی می‌شود. در این شرایط بحرانی است که صفت صبور بودن و گذشت جلوه می‌کند و به عنوان راه‌حل مشکل مطرح می‌شود.

بیماری والدین و دستور قرآنی

در اینجا مطرح می‌شود که آیا زن یا مرد حق دارد با والدین همسر خود که در شرایط بیماری است، قطع رابطه کند؟

بر اساس دستورات قرآن کریم و سیره پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام، انسان در هیچ شرایطی اجازه قطع کردن صله‌رحم را ندارد. البته می‌تواند به شیوه معقول و متناسب با شرایط ارتباط برقرار کند، اما به هیچ وجه نباید صله‌رحم را با اقوام، چه اقوام خود فرد باشد و یا خویشاوندان همسر، قطع کرد.

در کتاب نهج الفصاحه نوشته شده که پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله درباره آسیب‌های ناشی از قطع ارتباط فامیلی می‌فرماید: «سریع‌ترین کارهای بد که کیفرش زود به انسان می‌رسد، ستم‌کاری و قطع صله‌رحم است.» چه برسد به اینکه این کار در زمان ناخوش احوالی آن‌ها اتفاق بیفتد.

بهترین شیوه خدمت به همسر

آیا در آموزه‌های اسلامی و سبک زندگی ائمه اطهار علیهم نمونه‌ای از خدمت به همسر در شرایط بیماری وجود دارد؟

بهترین شیوه خدمت به همسر در شرایط سخت و بیماری را می‌توان در سبک زندگی امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها مشاهده کرد. در روایت‌ها نقل شده زمانی که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها به دلیل آزار و ضرب و شتم دشمنان، مجروح شده و زمان ارتحالش فرارسید، مطالبی را در مورد شیوه غسل دادن، نحوه تشییع و محل دفن کردن به همسرش، امام علی علیه السلام، وصیت کرد و آن حضرت هم طبق سفارش رفتار کرد.

حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در دوران بیماری همسر خود مانند پرستار دلسوزی از ایشان مراقبت می‌کرد. در همین مورد امام سجاد علیه السلام از پدر بزرگوار خود، امام حسین علیه السلام، روایت کرده است که: زمانی که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها بیمار شد، به امام علی علیه السلام سفارش کرد تا این قضیه را به کسی خبر ندهد. امام علی علیه السلام هم چنین کرد و به این ترتیب خود آن حضرت پرستاری و رسیدگی به همسر را بر عهده گرفت و در این کار اسماء نیز کمک می‌کرد.

زمانی که زمان ارتحال حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها رسید به همسرش وصیت کرد تا خودش مراسم تجهیز و تدفین را بر عهده بگیرد، در شب او را دفن کرده و محل دفن را هم از دیگران پنهان نگه دارد. امام علی علیه السلام مطابق همین وصیت عمل کرد. اما پس از دفن دچار غم و اندوه زیادی شد.