دیپلماسی فعال ترانزیتی از ادعا تا واقعیت

به گزارش حلقه وصل، شامگاه یکشنبه ۱۲ اردیبهشت بود که محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی با حضور در برنامه عیار شبکه افق سیما، به تشریح وضعیت و عملکرد این وزارتخانه در حوزه ترانزیت پرداخت.

محمد اسلامی گفت که ظرفیت ترانزیتی بین هند و روسیه (به عنوان بخشی از ظرفیت کریدور شمال-جنوب) ۹۰ میلیون تن است و فقط بین ۱۰-۱۵ درصد ترانزیت ما انتقال بار میان این دو کشور است.

امضای تفاهم نامه های ترانزیتی با کشورهای مختلف از جمله دو تفاهم نامه سه جانبه و چهارجانبه با افغانستان از دیگر مواردی بود که وزیر راه و شهرسازی به آن اشاره کرد و ایجاد کریدورهای ترانزیتی رقیب در منطقه، مانند راه لاجورد و ترانس‌خزر را تلاش‌های خصمانه برای منحرف کردن کریدورهای ترانزیتی از ایران دانست.

به گفته وزیر راه و شهرسازی در بسیاری از پایانه های مرزی به دلیل آشفتگی عمیقی که وجود داشت، همواره کامیون‌های ترانزیتی روزها و هفته ها معطل بودند که پیش از اتمام سال ۹۹ توانستیم مصوبه و ابلاغیه را  از هیئت دولت دریافت کنیم که پایانه‌ها را هم همانند ترمینال و فرودگاه ها، تحت پوشش وزارت راه وشهرسازی قرار دهیم.

اسلامی همچنین مدعی شد که زمان معطلی واگن‌های ترانزیتی در مرزها از حدود ۶۰ الی ۷۰ روز به ۷ روز کاهش پیدا کرده است. 

رشد ۳۱ درصدی ترانزیت ریلی در سال ۹۹ نسبت سال ۹۸ از دیگر مواردی بود که وزیر راه و شهرسازی به آن اذعان داشت، پیش از این مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران نیز، ترانزیت ریلی سال ۹۹ را ۲۹ درصد بیش از سال ۹۸ خوانده بود.

بنابراین گزارش، طبق منابع معتبر آماری، در سال ۹۶ میزان ۱.۶ میلیون تن بار ریلی ترانزیتی از ایران داشتیم، در سال ۹۷ نیز آمار بار ریلی ترانزیتی در کشور حدودا همین میزان بود در حالی که چشم‌اندازهای تعریف شده برای ترانزیت کشور آماری بالاتر از این ارقام است البته در سال ۹۷ بود که ترانزیت ریلی به بیشترین رقم ثبت شده در ۱۰ سال قبل از آن رسیده بود.

اما در سال ۹۸ آمار ترانزیت بار ریلی کشور و از رکورد ثبت شده در سال ۹۷ فاصله زیادی پیدا کرد  و به رقم ۰.۶ میلیون تن در آن سال رسید.

واقعیت آمار ترانزیت ریلی در سال‌های اخیر

در تحلیل این آمار، یکی از کارشناسان اقتصاد حمل و نقل می‌گوید: با نگاهی به آمار می‌توان پی برد که آمار ترانزیت بیان شده توسط مقامات وزارت راه و شهرسازی نه تنها به طور کلی بیانگر رشد کشور در این حوزه نیست، بلکه آمارهای رسمی جامع تر افت تامل برانگیزی را در این زمینه نشان می‌دهد.

به گفته بهنام جمشیدی، طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ترانزیت ریلی در سال ۹۷ برابر با ۱.۶ میلیون تن در سال بوده است، اما این مقدار در سال بعد از آن یعنی سال ۹۸ به ۰.۶ میلیون تن کاهش یافته است.

وی افزود: این افت شدید اتفاقی قابل تامل بوده و حتی با در نظر گرفتن ادعای افزایش حدودا ۳۰ درصدی ترانزیت ریلی سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸، این رقم در سال ۹۹ به حدود ۰.۸ میلیون تن رسیده است؛ این حجم ترانزیت ریلی فقط نصف رقم سال ۹۷ است، با این حساب ترانزیت ریلی در ایران نه تنها در مسیر رشد قرار ندارد، بلکه در بازه دو سال گذشته به نصف کاهش یافته است.

کاهش ۴۰ درصدی ترانزیت جاده ای و ریلی در سال ۹۹ نسبت به ۲ سال گذشته

این کارشناسان اقتصاد حمل و نقل با اشاره به گفته‌های وزیر راه و شهرسازی مبنی بر اینکه «ترانزیت کل کشور در سال ۹۹ برابر ۷ میلیون تن بوده است»، بیان کرد: با رجوع مجدد به آمار خواهیم دید که ترانزیت کل کشور در سال ۹۷، عدد ۱۲ میلیون تن بوده است و این یعنی ترانزیت بار ریلی و جاده ای در سال ۹۹ ، بیش از ۴۰ درصد نسبت به دو سال گذشته با کاهش مواجه شده است؛ این در حالی است وزیر راه و شهرسازی مدعی شده است در این دوسال فعالانه ترین دیپلماسی حمل و نقل را داشته‌ایم.

جمشیدی اظهار کرد: طبق ادعای وزیر راه و شهرسازی، تلاش‌هایی در زمینه ارتقای ترانزیت همچون تفاهم‌نامه‌های ترانزیتی با همسایگان، از جمله افغانستان و ازبکستان، توسعه ظرفیت بندر چابهار و بهره برداری از آن تا مرز ۳.۳ میلیون تن در سال و تکمیل زیرسازی و روسازی راه آهن چابهار-زاهدان صورت گرفته است، با این حال آمار ترانزیت ریلی و جاده‌ای کشور نسبت به سال‌های ۹۶ و ۹۷ کاهشی بوده است.

وی تصریح کرد: عامل این افت آمار ترانزیت در کنار مسائل ادعا شده از سوی مسئولان مانند همه‌گیری کرونا، قطعا ریشه در ناکارآمدی‌های داخلی نیز دارد.