به گزارش حلقه وصل، صنعت قیر کشور به عنوان یکی از صنایع پایین دستی حوزه نفت است که پس از دریافت وکیوم باتوم (ته مانده برج تقطیر) از پالایشگاه‌ها و انتقال آن به کارخانه‌های تولید قیر از طریق تانکر و یا خط لوله و انجام فرایندهای مربوطه، اقدام به تولید قیر می‌نماید.
ظرفیت تولید قیر کشور بر اساس این فرایند بالغ بر شش میلیون تن می باشد که حدود چهار میلیون تن از آن صادر شده و حدود دو میلیون تن در داخل کشور به مصرف می‌رسد. بدیهی است فروش قیر در بازارهای صادراتی با قیمت بالاتر کمک شایان توجهی به ارزآوری کشور می‌کند.
در این راستا محسن ورزشکار عضو هیئت مدیره انجمن قیر ایران گفت: «در شرایطی که کشور با تحریم‌های ظالمانه دست و پنجه نرم می‌کند و صادرات نفت خام با مخاطرات عدیده‌ای مواجه شده است، صادرکنندگان فرآورده‌ها از جمله قیر با پذیرفتن ریسک‌های متعددی که در زمینه‌های مختلف از قبیل نقل و انتقال پول، لجستیک و نوسانات ارز وجود دارد، زمینه ارزآوری بیش از یک میلیارد دلاری به کشور را فراهم نموده‌اند و تعهدات ارزی خود را نیز انجام داده‌اند».
*مقاصد صادراتی قیر ایران چه کشورهایی هستند؟
تحریم‌های آمریکا هر چند بر صادرات نفت ایران تاثیرگذار بوده است اما خللی در صادرات فرآورده‌های نفتی همچون قیر ایجاد نکرده است. به طور کلی قیر ایران در سه نوع بسته‌بندی بشکه، فله و کیسه و به دو طریق زمینی و دریایی صادر می‌شود. قیرِ فله از طریق کشتی‌های فله‌بر از مسیرهای دریایی و تانکرهای حمل به صورت زمینی صادر می‌شود و قیرِ بشکه و کیسه نیز از طریق کانتینر به صورت دریایی و زمینی به کشورهای مقصد فروخته می‌شود.
تصویر ۱ مقاصد قیرِ بشکه صادراتی ایران در ۶ ماهه اول سال ۹۹ را نشان می‌دهد. طبق این نمودار هند، امارات، بنگلادش، کنیا و میانمار ۵ کشوری هستند که به ترتیب بیشترین واردات قیر در قالب بشکه از ایران را دارند. در نیمه اول سال ۹۹ ایران حدود ۲۵۰ هزار تن قیر بشکه به هند صادر کرده است که نشاندهنده ظرفیت بالای صادرات قیر به این کشور است.
در حال حاضر صادرات قیر ایران در بسته‌بندی بشکه به ۳۰ کشور مختلف در حال انجام است. با توجه به صادرات قیر در احجام کم به کشورهای متعدد، می‌توان گفت که فروش این فرآورده به صورت مویرگی مانع از شناسایی و تحریم‌پذیری صادرات قیر ایران شده است.
تصویر ۱- مقاصد قیر بشکه ایران در نیمه سال ۹۹
تصویر ۲ مقاصد قیرِ فله صادراتی ایران در ۶ ماهه اول سال ۹۹ را نشان می‌دهد. طبق این نمودار امارات، عمان، هند، عراق و چین ۵ کشوری هستند که به ترتیب بیشترین واردات قیر در قالب بشکه از ایران را دارند. امارات با واردات بیش از ۳۰۰ هزار تن قیر فله از ایران رکوردار این عرصه است. در حال حاضر صادرات قیر ایران در بسته‌بندی فله به ۹ کشور مختلف در حال انجام است.
تصویر ۲- مقاصد قیر فله ایران در نیمه سال ۹۹
تصویر ۳ مقاصد قیرِ کیسه صادراتی ایران در ۶ ماهه اول سال ۹۹ را نشان می‌دهد. طبق این نمودار تایوان، چین، قطر، ویتنام و میانمار ۵ کشوری هستند که به ترتیب بیشترین واردات قیر در قالب بشکه از ایران را دارند. تایوان با واردات بیش از ۱۰ هزار تن قیر فله از ایران بیشترین حجم واردات را دارد. در حال حاضر صادرات قیر ایران در بسته‌بندی کیسه به ۸ کشور مختلف در حال انجام است. البته احجام صادراتی قیرِ کیسه در مقایسه با قیر بشکه و فله کمتر است.
تصویر ۳- مقاصد قیر کیسه ایران در نیمه سال ۹۹
*چرا صادرات قیر ایران در دوران تحریم‌های آمریکا همچنان تداوم دارد؟
در مجموع کل میزان صادرات قیر ایران ۴ میلیون تن در سال است که این میزان قیر به بیش از ۳۰ کشور دنیا و در بسته‌بندی‌ها و روش‌های حمل و نقل متفاوت صادر می‌شود (تصویر ۴). امکان صادرات قیر ایران به صورت مویرگی به کشورهای مختلف باعث شده است که اساسا امکان شناسایی و رهگیری محموله‌های قیر ایران وجود نداشته باشد.
تصویر ۴- مقاصد صادراتی قیر ایران
با توجه به ظرفیت بالای صادرات قیر ایران لازم است توجه ویژه‌ای برای حل مشکلات فعلان بخش خصوصی در این صنعت شود. خبرگزاری فارس در گذشته در گزارشی با عنوان «چالش‌های صنعت قیر در ایران از تامین مواد اولیه تا اجرای طرح قیر تهاتری» به بررسی چالش‌های این صنعت پرداخته است.
کارشناسان معتقدند که راهکار اصولی بی‌اثرکردن تحریم‌های نفتی، تغییر زمین بازی از خام فروشی به سمت تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی است. صادرات فرآورده‌های نفتی به دلیل کوچک بودن حجم محموله‌ها، تعدد خریداران و عرضه‌کنندگان، شیوه متنوع صادرات، متمرکز شدن بر بازارهای منطقه‌ای به جای بازارهای جهانی و کاهش حجم تراکنش‌های بانکی نسبت به صادرات نفت خام در شرایط تحریم و حتی شرایط عادی آسان‌تر است و درآمدزایی بالایی نیز برای کشور به همراه دارد، موضوعی که در صادرات قیر ایران به خوبی قابل مشاهده است.