نقش رهبر انقلاب در انجمن‌های ادبی

به گزارش حلقه وصل، کتاب «یادستان دوست» دربردارنده خاطراتی از رهبر معظم انقلاب که از زبان شخصیت‌های مختلف کشوری، از رجل سیاسی تا اهالی فرهنگ و هنر است که به قلم حجت‌الاسلام و المسلمین علی شیرازی نوشته شده و قرار است در روزهای آینده از سوی انتشارات سوره مهر روانه بازار کتاب شود.

به گفته نویسنده در این کتاب خاطراتی از رهبر انقلاب از زبان شخصیت‌های مهم فرهنگی، اهل سیاست، ورزشی و ... نقل می‌شود که از این میان می‌توان به غلامعلی حداد عادل، مجید مجیدی، محمدرضا بایرامی، حجت‌الاسلام و المسلمین زم، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدحسین میردامادی، آیت‌الله مصباح یزدی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسین‌علی اکبریان، آیت‌الله محمد‌صادق نجمى، سرلشکر فیروزآبادی، على‌اکبر ولایتى و... اشاره کرد. بخش ذیل گزیده‌ای از خاطرات نقل شده در این کتاب است:

علی‌آقا آینده خوبی دارد
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدحسین میردامادی

مرحوم پدرم، یعنی آقا سیدهاشم و مرحوم آیت‌الله سیدجواد خامنه‌ای، پدر مقام معظم رهبری، عنایتی ویژه‌ به حضرت آقا داشتند و از پدرم بارها شنیده بودم که می‌فرمود:

«علی‌آقا آینده خوبی دارد، زیرا خیلی کنجکاو و پیگیر درس‌هایش است. به استاد زیاد اِشکال می‌کند و به مباحثه علاقه دارد.» ایشان حتی میان نوه‌های خویش عنایتی ویژه به مقام معظم رهبری داشت. پدر حضرت آقا نیز این‌گونه بودند و از میان فرزندان خود عنایتی خاص به آسیدعلی داشتند.

***

جوانی و اجتهاد
آیت‌الله مصباح یزدی

هوش و فراست فوق‌العاده حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای از دوران کودکی زبانزد خاص و عام بود. ایشان از همان روزهای نخست زندگی در مقاطع گوناگون تحصیلی امتیازهایی داشتند که امروزه آثار آن را در تصمیم‌ها و تدبیرهای معظم‌ٌله به وضوح مشاهده می‌کنیم.

مقام عظمای ولایت از همان روزها علاقه‌ا‌ی شدید به تحصیل داشتند؛ به گونه‌ای که با گذشت زمانی کوتاه، میان استادان خویش موقعیتی ویژه یافتند و مورد توجه و حمایت آنان قرار گرفتند. آیت‌الله شیخ مرتضی حائری یزدی از جمله استادهای معظم‌له در حوزه علمیه قم به شمار می‌رفت که مِهر و لطف وی به مقام معظم رهبری در آن روزها برای همگان روشن بود. برخی وقت‌ها آیت‌الله حائری ساعت‌ها وقت خود را صرف پاسخ به پرسش‌های معظم‌ٌله و بحث‌ و گفت‌و‌گو با ایشان می‌کردند. گاه نیز پیش از درس عمومی استاد، بحث علمی در جلسه‌ای خصوصی به درازا می‌کشید که از ساعت شروع کلاس می‌گذشت و آیت‌الله حائری، هوش و استعداد شگفت‌انگیز ایشان را عذری برای تأخیر قرار می‌دادند.

تمام این نمونه‌ها عواملی بودند که نبوغ فکری و علمی مقام معظم رهبری را نهان کردند و ایشان پیش از آنکه به بیست سالگی برسند، به مقامی بالا از علم و فقاهت رسیده و در آغاز جوانی درجه اجتهاد را دریافت کردند.

***

تسلط به تمام حوزه‌های هنری
مجید مجیدی

مقام معظم رهبری در تمام زمینه‌های هنری جامع‌الشرایط هستند؛ مثلاً ادبیات برای ایشان بسیار مهم است و از زوایای گوناگون به آن می‌نگرند. همین‌‌طور دغدغه حوزه‌های دیگر هنری را نیز دارند. با توجه به اینکه حضرت آقا تسلط بسیاری به تمام حوزه‌های هنری دارند، طبیعی است از قدرت و تأثیرگذاری سینما هم آگاه باشند. ایشان در نشستی که سال 1385 با سینماگران داشتند، حتی به میزانسن و چیدمانی که طراحی شده بود، توجه کردند که نشان از اهمیت موضوع برای ایشان دارد. معظم‌له به این موضوع آگاهی دارند که سینما در دنیای امروز یکی از مهم‌ترین ابزار‌های ارتباطی است و چنانچه ما سینمای فاخر و باهویتی داشته باشیم، با تکیه بر پشتوانه‌های فرهنگی و مذهبی غنی خویش می‌توانیم تأثیرهای بسیار مطلوبی را شاهد باشیم.

متأسفانه درباره حضرت آقا کم‌لطفی شده و نگاه ایشان به هنر مهجور مانده است. تصویری که از ایشان ارائه شده، بیشتر به اینکه ایشان یک رهبر سیاسی است، محدود می‌شود. به نظرم در این باره به شدت به ایشان جفا شده است، چون سابقۀ فرهنگی ایشان به مراتب بر دیگر سابقه‌هایشان می‌چربد.

ایشان در زمینه‌های فرهنگی نیز جامع‌الشرایط هستند. شما هیچ‌یک از مسئولان فرهنگی کشور را نمی‌توانید نام ببرید که به اندازه ایشان باسواد باشد، فیلم دیده باشد، موسیقی، تئاتر و هنرهای تجسمی را بشناسد. در سال‌های پیش، حوزۀ هنری جلسه‌های شعر می‌گذاشت. ماه مبارک رمضان بود و مسئول حوزه، به مناسبت افتخارات نشر یک ساله، تعدادی مجموعۀ شعر منتشر شده را خدمت حضرت آقا آورد. تعداد کتاب‌ها بسیار بود. معظم‌له همین که این کتاب‌ها را تورق می‌کردند، غلط‌های ویرایش و محتوایی اشعار را هم می‌گرفتند.
بسیاری از وقت‌ها که برای بازدید به نمایشگاه کتاب رفته‌اند، اگر بحثی پیش آمده، وزیران وقت که در کنار ایشان بوده‌اند، کم آورده‌اند.

آن‌قدر اطلاعات ایشان جامع و کامل است که کسی نمی‌تواند حریف ایشان باشد. ایشان هر دو سه ماه یک بار، جلسه‌های نقد رمان دارند و با ناشران، نویسندگان و مترجمانی که این کتاب‌ها را چاپ کرده‌اند صحبت می‌کنند.

یکی از دوستان تعریف می‌کرد: «فیلم بادبادک تازه ساخته شده بود. حضرت آقا دربارۀ این فیلم گفته بودند که رمانش فوق‌العاده است؛ امیدوارم فیلمش هم به اندازۀ رمانش فوق‌العاده باشد.» تمام این‌ها نشان‌دهندۀ اِشراف جدی ایشان به مقوله هنر است.

***

سخن کارشناسانه در‌باره رمان
محمدرضا بایرامی

با گروهی از بچه‌های دفتر ادبیات و هنر مقاومت خدمت مقام معظم رهبری مُشرّف شده بودیم. ایشان حرف می‌زدند و ما محو صحبت‌هایشان شده بودیم. می‌دانستیم که معظم‌له شعر می‌گویند و شعر و شاعران را می‌شناسند؛ اما اصلاً گمان نمی‌کردیم در داستان و رمان هم سررشته‌ای داشته باشند. هنگامی که صحبت‌های خویش را آغاز کردند، واقعاً حظّ کردیم، چون هم رمان را خوب می‌شناختند و هم دقیق و کارشناسانه درباره آن‌ها نظر می‌دادند. ایشان آثار بی‌شماری را خوانده و در حاشیه آن‌ها نقد و نظری هم نوشته‌اند.

***

ذوق سلیم و طبع لطیف
محسن مؤمنی شریف

در طول تاریخ، شعر در حوزه‌هاى علمیه و در میان فقیهان شیعه از ارجمندى فراوانى برخوردار بوده است. اندک نیستند عالمانى که سروده‌هایشان از پس پرده برون افتاده و امروزه، زمزمه خلوت بندگان خدا شده است. حوزه علمیه مشهد نیز خالى از فاضلان شاعر و طلاب صاحب ذوق نبود. برخلاف رمان و داستان که در میان آنان معمول نبود؛ رایحه شعر در حاشیه درس و بحث همواره به استشمام مى‌رسید.

طلبه جوانى مانند سیدعلى‌آقا نیز که داراى ذوقی سلیم و طبعی لطیف بود، نکته‌هایى ظریف را به تیزهوشى درمى‌یافت و در بحر شعر، به‌ویژه شعر کهن فارسى که سرشار از معارف اسلامى است، چنان غوطه‌ور می‌شد که شبى نبود که او با شعری از حافظ سر بر بالین نگذارد؛ در دفترچه‌اى که داشت، غزلیات ممتاز و حتى تک‌بیت‌هاى درخشان را براى خود نگه مى‌داشت.

با آشنایى با برخى شاعران و جلسه‌های تخصصى، رابطه با شعر نیز از شوریدگى و علاقه‌مندى، به نگاه تخصصى بدل شد. به تشویق دوستان، ایشان به انجمن ادبى فردوسى پیوست که هر‌چند عدۀ آنان اندک بود؛ اما تبحرشان در نقد و حلاجى شعر بى‌مانند بود. جلسه‌های نگذارد؛ در دفترچه‌اى که داشت، غزلیات ممتاز و حتى تک‌بیت‌هاى درخشان را براى خود نگه مى‌داشت.

با آشنایى با برخى شاعران و جلسه‌های تخصصى، رابطه با شعر نیز از شوریدگى و علاقه‌مندى، به نگاه تخصصى بدل شد. به تشویق دوستان، ایشان به انجمن ادبى فردوسى پیوست که هر‌چند عده آنان اندک بود؛ اما تبحرشان در نقد و حلاجى شعر بى‌مانند بود. جلسه‌های انجمن هفته‌اى یک شب و آن هم در منزل عبدالعلى نگارنده برگزار مى‌شد. شاعران این انجمن عمدتاً مسحور صائب تبریزى  بودند و اشعار شاعران مکتب عراقى ـ سبک رایج روزگار ـ برایشان حلاوتى نداشت.

سیدعلى‌آقا نیز تحت تأثیر مضمون‌پردازى‌ها و نازک‌اندیشى‌هاى سبک هندى قرار گرفت و از آن حظّ و بهره‌ا‌ی بیشتر برد. همین شیفتگى موجب شد امیرى فیروز‌کوهى ، بزرگ‌ترین شاعر این سبک در ایران را در تهران بیابد و دوستى دیرپایى میانشان صورت گیرد. امیرى فیروزکوهى همیشه از هوش آقاى خامنه‌اى در دریافت پیچیدگى و ظرایف و طرائف شعر به‌ویژه شعر سبک هندى، با تحسین توأم با حیرت یاد مى‌کرد و بارها به غلام‌رضا قدسى  ـ شاعر نامدار خراسان ـ گفته بود: «ایشان بزرگ‌ترین شعرشناس ایران است.»

آیت‌الله العظمی خامنه‌اى بسیار زود جایگاه خویش را در انجمن فردوسى یافت؛ آن‌قدر که حتى برخى شاعران خراسانى پیش از نظر او سروده‌شان را در جایى مطرح نمى‌کردند.
اشتیاق ایشان به انجمن و دوستان انجمنى در حدى بود که وقتى چند سال بعد براى پیگیرى درس‌هایش به قم هجرت کرد، برنامه برگشت به مشهد را به گونه‌اى تنظیم کرده بود که یک یا دو جلسه‌اى را از انجمن دریابد.

یکى دیگر از انجمن‌هایى که مقام معظم رهبری پیش از ورود به قم گاهى در آن شرکت مى‌کرد، انجمن فرخ بود. در آن انجمن که صبح‌هاى جمعه در منزل سیدمحمود فرخ  برگزار مى‌شد، استادان ادبیات و تاریخ دانشگاه مشهد شرکت می‌کردند. هر‌چند نشست و برخاست در آن جلسه برخلاف انجمن فردوسى آداب و ترتیبى خاص داشت، که به گمان جوان آن روز بر محور نظام طبقاتى مى‌گشت، اما براى طلبه‌ا‌ی جوان مانند او که در فضاى آزاد حوزه پرورش یافته بود، این قیودات خوشایند نبود. بنابراین او بى‌توجه به چنین قانون نانوشته و ناگفته‌اى، در صدر مجلس و در کنار بزرگان مى‌نشست و هنگامى که لازم مى‌دید تا چیزى بگوید، بی‌هیچ ملاحظه‌اى، دیدگاهش را بیان مى‌کرد که عمدتاً هم مورد تشویق قرار مى‌گرفت. روزنامه‌نگارى که از لبنان آمده بود، روزى گذرش به آن انجمن افتاد. وقتى برگشت، در گزارش سفر خویش از ایران در مجله العرفان با چاپ عکسى از آن مجلس نوشته بود: «القى سیدعلى خامنه‌اى کاملاً فى‌الفرق بین الیاء و الیاء.»