حلقه وصل: روز دهم ذیحجه مصادف با «عید قربان» یا «عید الأضحی» از عیدهای بزرگ مسلمانان است. در این روز خداوند متعال به ابراهیم خلیل(ع) فرمان داد تا فرزندش اسماعیل را برای تقرب به خداوند قربانی کند. او اسماعیل را که در سن نوجوانی بود با رضایت خود به قربانگاه برد و به محض دل بریدن از جگرگوشهاش و اقدام برای ذبح فرزند، جبرئیل همراه با «قوچی» نازل شد و به امر خداوند مهربان، ابراهیم(ع) آن را به جای اسماعیل قربانی کرد. سنّت قربانی در روز عید قربان در سرزمین منا به یاد آن رخداد پایهریزی شده است. با ظهور اسلام و فرمان حج، بر مسلمانانی که برای حج تمتع، به زیارت خانه خدا میروند، واجب شد که طبق شروطی در منا قربانی کنند.
عبادت در شب و روز عید قربان بسیار سفارش شده و احیای شب عید قربان به دعا، نماز و نیایش فضلیت فراوانی دارد. در روز عید قربان اعمالی مانند غسل، نماز عید قربان، قربانی کردن، زیارت امام حسین(ع) و خواندن دعای ندبه، مستحب است. بر اساس منابع دینی روزه گرفتن در عید قربان همانند عید فطر حرام است. همچنین عید قربان در کشورهای اسلامی، تعطیل رسمی است و مسلمانان در این روز جشن میگیرند.
اما روز قبل از عید، وقوف در عرفات است که از ارکان حج تمتع به حساب میآید و حج بدون آن ادا نمیشود. بر این اساس حجگزاران باید در روز ۹ ذی الحجه، از ظهر شرعی تا مغرب شرعی در صحرای عرفات اقامت کنند.
بنابر روایتی که از پیامبر اسلام نقل شده، خداوند در غروب روز عرفه در برابر ملائکه به کسانی که در عرفات وقوف کردهاند، مباهات میکند و همه گناهان آنها را میبخشد. همچنین بر اساس روایتی از امام صادق(ع) گناهکارترین شخص کسی است که از عرفات بازگردد و گمان کند بخشیده نشده است.
امام حسین(ع) دعای عرفه را در حالی بر زبان جاری کردند که از خیمه خود در سرزمین عرفات بیرون رفتند و در حاشیه چپ کوه عرفات، یعنی جبل الرحمه قرار گرفتند. دعای عرفه امام حسین(ع) دعایی است که ایشان در روز عرفه (۹ ذیالحجه) در صحرای عرفات خواندهاند. باور عمومی بر این است که آن حضرت دعای عرفه را در آخرین حج قرائت کردهاند؛ اما این باور محل اختلاف است چرا که ایشان در سفر حجی که قبل از واقعه کربلا بود، در عرفات توقف نداشتند. چراکه امام حسین(ع) در ذیالحجه سال ۶۰ قمری که به مکه رفتند، در بین اعمال حج متوجه توطئه عوامل یزید شدند، از اینرو حج را به عمره تبدیل کردند و سپس طواف خانه و سعی صفا و مروه را به جا آوردند و به سمت کوفه حرکت کردند.
به هر حال چه امام حسین(ع) و خاندان مطهرشان این دعا را در حج آخر خوانده باشند یا نه؛ مسلما در آن حج آخر، دل و جان از این دنیای پر از ظلم و فریب بریده و برای اعتلای کلمه حق و ایستادگی در برابر طاغوت، حقیقتا به سوی قربانگاه خویش؛ یعنی دشت کربلا رهسپار شدند. دعای عرفه در بردارنده آموزههای عرفانی و عقیدتی است. شیعیان این دعا را در روز عرفه در صحرای عرفات و دیگر مناطق جهان میخوانند.
در صد و بیست و ششمین بسته فرهنگی حلقه وصل به مناسبت فرارسیدن روز عرفه و عید سعید قربان به معرفی اعمال این روزهای عزیز و آثار مکتوب و تصویری مرتبط با حال و هوای این عید بزرگ مسلمانان پرداختهایم.
کتابها
نام اثر | نویسنده | پیوند |
عرفه و عرفات | عباس اسلامی کاشانی | |
شرح دعاء عرفه | محمدعلی فاضل الشهیر | |
عرفان عرفه(مجموعه مقالات) | انجمن علمی عرفان اسلامی | |
شکوای سبز - جلد اول: دریافتی از سه مناجات ندبه، شعبانیه، عرفه | سید مهدی شجاعی | |
مستندات قرآنی دعای عرفه امام سجاد(ع)-جلد 1 | نرگس کریم زاده | معرفی و خرید نسخه چاپی |
مستندات قرآنی دعای عرفه امام سجاد(ع)-جلد 2 | نرگس کریم زاده | معرفی و خرید نسخه چاپی |
پرشکوه ترین مراسم عبادت و قربانی | آیت الله ناصرمکارم شیرازی | دریافت رایگان |
حجر اسماعیل در نگاه قرآن، روایات، فقه و تاریخ | محمد امین پورامینی | دریافت رایگان |
خطبه های معصومین علیهم السلام در جمعه ها و عیدین | موسسه پیام امام هادی(ع) | دریافت رایگان |
زمزم زمزمه | مریم پارساخو | دریافت رایگان |
حضرت ابراهیم(ع) در آثار شاعران ایران و نقاشان جهان | پدرام حکیم زاده |
آثار نمایشی و مستند
نام اثر | کارگردان | پیوند |
مستند «عید قربان در کاشان» | مرحوم هوشنگ آزادیور | تولید سال 1353 |
انیمیشن قربانگاه | وحید هماتاش |
از مجموعه انیمیشن پیامبران |
ویدیو و نماهنگ
ضیافت الله مقدمه لقاء الله؛ بیانات امام خمینی(ره) درباره عید قربان (1362)
سخنرانی امام خمینی(ره) در جمع مردم و مسئولان در روز عید قربان؛ (اعمال در منظر اهل دنیا و معرفت) (1363)
نماهنگ «ساعتهای بهشتی»؛ بیانات مقام معظم رهبری در مورد روز عرفه
نماهنگ «امتحان الهی»؛ بیانات مقام معظم رهبری در مورد عید قربان
نماهنگ ویژه عید قربان؛ حرم مطهر رضوی
مستند «عید قربان در کاشان»؛ مرحوم هوشنگ آزادیور (1353)
انیمیشن پیامبران- قربانگاه؛ وحید هماتاش
روایت خاطره عید قربان؛ محمدرضا علی اکبر
نماهنگ «برکت قربان»؛ بامداد فلاحتی
نماهنگ «عید قربان»؛ رضا طیبی
نماهنگ «عید قربان مبارک» (عربی-انگلیسی)
پوستر و آثار گرافیکی