تمرکز «سیدمهدی شجاعی» از او چه ساخته؟

به گزارش حلقه وصل، کارنامه شگفت‌انگیزی است این کارنامه سیدمهدی شجاعی. تداوم او بر مسیری که سه دهه است می‌پیماید، تحسین‌برانگیز است. کمتر نویسنده‌ای با چنین تمرکزی بر حوزه‌ای مشخص سراغ داریم که تا این حد تمرکز را با تدارم جمع ببندد و محصول این رفتار بشود ده‌ها کتاب. شجاعی را به‌عنوان خالق بخشی از زیباترین‌ نثرهای ادبی و داستانی در حوزه ادبیات دینی می‌شناسیم. آثاری که ممکن است نمونه‌های مشابه داشته باشند؛ اما نکته‌ای که شجاعی را در این مسیر از دیگران جدا می‌کند، همان تمرکز و تداوم در عین تولید باکیفیت‌است. او سال‌هاست آثار بسیاری را برای مخاطبان کودک و نوجوان با مضامین دینی منتشر کرده و در این راه شیوه‌های مختلفی را آزموده‌است. همه نویسنده‌ها و اهالی کلمه می‌دانند که سر و کار داشتن با کودکان و نوجوانان با ابزار کلمه چه پیچیدگی‌هایی دارد.

این پیچیدگی را علاوه کنید با این ملاحظه که نویسنده‌ای بخواهد از دین برای کودکان و نوجوانان بنویسد. بدیهی است که کارش سخت‌تر می‌شود، چراکه باید از مقوله‌ای کلان برای کسانی بنویسد که شاید آمادگی مواجهه با امور کلان را نداشته باشند. سیدمهدی شجاعی از این لحاظ، یعنی از این لحاظ که توانسته دهه‌ها نویسنده آثار مذهبی برای کودکان و نوجوانان باشد و آنها را با دین مانوس کند و چه‌بسا آشتی دهد، استثناست. همه اینها را بگذارید کنار این‌که او، راهپیمایی مداومش در این مسیر را سازماندهی هم کرده و سال‌هاست در انتشاراتی معتبر «نیستان» به صورت متمرکز آثارش را منتشر می‌کند. از شجاعی اخیرا کتاب «دین به چه درد می‌خورد؟» منتشر شده‌است. مثل همیشه آقای نویسنده رفته سراغ یافتن پاسخ برای پرسشی اساسی. او بلد است کی کدام سوال را بپرسد و پاسخش را بیابد. می‌داند که باید همین‌قدر سرراست با ماجرا برخورد کند. ما اینجا اما عجالتا رفته‌ایم سراغ کتاب‌های داستانی سیدمهدی شجاعی که مضامین مذهبی را برای بچه‌ها پرورده‌اند.

او تعداد بسیاری کتاب غیرداستانی با مضامین مذهبی هم برای بچه‌ها و هم برای بزرگسالان منتشر کرده است، اما در اینجا صرفا بر آثار مذهبی او برای کودکان و نوجوانان متمرکز شده‌ایم؛ بر برخی‌شان.

سلام بر وحی از صدر اسلام بگذارید از تازه‌ترین اثر داستانی سیدمهدی شجاعی برای بچه‌ها شروع کنیم که مضمونی مذهبی دارد؛ «سلام بر وحی». شجاعی که پیش از این به عنوان نویسنده‌ای با توانایی کشف و بسط و در عین حال بیان ساده انواع مضامین دینی و اجتماعی برای مخاطبان کودک و نوجوان شناخته‌شده‌است؛ در آثار جدید خود سعی کرده تا با تلفیق نوشتار ساده شیوا و داستانی خود با هنر تصویرگران برجسته بر پویایی اثر خلق‌شده توسط خود افزوده و کتاب حاصل از این همکاری را نه به عنوان یک اثر نوشتاری محض، که به‌عنوان یک اثر هنری چند منظوره ارائه کند. متن داستان بازنویسی ساده‌ای از یک داستان مشهور در صدر اسلام است. داستان سه روز روزه‌داری خانواده حضرت‌علی(ع) و بخشیدن افطار به نیازمندان که درنهایت و در سومین روز با همراهی رسول‌خدا(ص) و پذیرایی بهشتی از این خاندان گرانقدر همراه می‌شود. ماجرای یک نامه به ایران با عشق این بار هم قصه، قصه‌ای است که بارها شنیده‌ایم اما خب مثل همیشه انتظار داریم سیدمهدی شجاعی آن را طوری روایت کند که بخوانیمش. او این داستان را به شکلی قلم‌زده که خواندنش برای کودک و بزرگسال جذاب است. در این سبک کتاب‌ها شجاعی به نکاتی اشاره می‌کند که در کمتر جایی خوانده یا شنیده‌ایم. کتاب ماجرای یک نامه از همین دست است. ماجرای یک نامه را از زمانی روایت می‌کند که پیامبر اسلام برای خسرو پرویز پادشاه ایران نامه می‌نویسد. همه‌مان این ماجرا را در کتاب‌های تاریخ و حتی در کتاب‌های درسی‌مان شنیده‌ایم، اما بروید ببینید سیدمهدی شجاعی با آن چه کرده است. شجاعی این داستان را با بیانی شیرین برای گروه سنی ب و ج نوشته است و سیدحسام‌الدین طباطبایی تصویرگری آن را بر عهده داشته است. در راه مانده پیامبر مهربانی‌ها سیدمهدی شجاعی کتاب «در راه مانده» را با این هدف نوشته تا گوشه‌ای از سخاوت پیامبر(ص) و خاندانش را در قالب قصه‌ای شیرین به همراه نقاش‌های زیبایی از فرهاد جمشیدی به کودکان و نوجوانان عرضه کند. در راه مانده، داستان پیرمردی را روایت می‌کند که در سفری تمام دارایی‌اش و حتی کفش‌هایش را از دست می‌دهد و در راه مدینه از بیابان‌ها و مسیرهای صعب‌العبور با گرسنگی، تشنگی، زخم و خستگی خود را به پیامبر مهربانی‌ها می‌رساند. بخشندگی و سخاوت پیامبر شهره بود. پیرمرد با دلی پر امید راهی مسجد می‌شود و احوالات خود را بیان می‌کند، پیامبر که خود گرسنه و بدون دارایی بود او را راهی خانه حضرت فاطمه‌(ع) می‌کند. حضرت گردنبندی را به او می‌دهد و این گردنبند آغاز خیر و برکتی در زندگی چندین نفر می‌شود... . اما خب می‌دانید که باید خود قصه را بخوانید. این که ما برایتان تعریف می‌کنیم، فرسخ‌ها فاصله دارد با قلم شیرین آقای شجاعی. با تو سخن گفتن اپراتور خدا در این کتاب هم هدف سیدمهدی شجاعی، صرفا قصه‌تعریف‌کردن نیست. او مثل همیشه می‌خواهد طی یک قصه، به پرسشی بنیادین در مقولات مذهبی برای کودکان و نوجوانان پاسخ گوید؛ پرسشی که دغدغه بسیاری از والدین هم هست: آیا می‌توانند با فرزندانشان درباره موضوع پیچیده‌ای چون خدا صحبت کنند؟ آیا بچه‌ها را می‌توان با مفاهیمی چون خدا، پیامبر، جهان آخرت، آفرینش و هستی، تکلیف، عبادت و مانند آن آشنا کرد و درباره آنها بحث کرد؟ اما شجاعی خوب می‌داند که حرف زدن درباره خدا از این جهت حائز اهمیت است که می‌تواند بهترین راه برآوردن مهم‌ترین نیازهای کودکان باشد؛ زیرا کودکان بیش از بزرگسالان خود و اطرافیانشان را نیازمند به تکیه‌گاه قوی و مهربانی می‌بینند که قادر است همه آرزوهای آنها را برآورده سازد. در کتاب «با تو سخن گفتن» خداداد پسری است که به دنبال راه ارتباط صحیح با خداوند مسیری را طی می‌کند تا به جواب برسد...  شانه؛ علی نشانه؛ شجاعت سفر به عادیات شجاعی خوب می‌داند که داستان‌ها و قصه‌ها نقش سازنده‌ای را در تربیت و شکل‌گیری شخصیت کودکان و نوجوانان ایفا می‌کند. قصه این کتاب او، شأن نزول یکی از سوره‌های مبارکه قرآن کریم است. سوره والعادیات که از سوره‌های کوچک قرآن است. این سوره را عادیات نیز می‌نامند، زیرا خداوند در آیه اول، به آنها سوگند یاد کرده و از آنها سخن گفته است.

سوره عادیات با توصیف جهادگران و ترسیم صحنه نبرد، به ناسپاس بودن انسان در برابر پروردگارش و بخیل بودن او به‌دلیل مال‌دوستی و دنیاپرستی‌اش اشاره می‌کند و احوال روز قیامت و چگونگی روز جزا را یادآور می‌شود. این سوره بعد از جنگ «ذات السلاسل» نازل شد. تصویرگری این کتاب هم که به‌عهده فرهاد جمشیدی بوده به‌خاطر همسو بودن و توجه به جزئیات جذابیت آن را دو چندان کرده است.

*جام جم