ایران با پرتاب موشک قاصد و ماهواره نور قواعد بازی را به نفع خود تغییر داد

سرویس جنگ نرم حلقه وصل - اندیشکده واشنگتن در گزارشی به بررسی تبعات و پیامدهای پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره نور پرداخت و نوشت: ایران روز ۲۲ آوریل اعلام کرد که اولین ماهواره نور با موفقیت توسط سپاه پاسداران در مدار زمین قرار گرفته است. این موفقیت در پی چند تلاش ناکام پیشین صورت پذیرفت و ستاد فرماندهی دفاع هوافضای آمریکای شمالی نیز بر آن صحه گذاشت. علیرغم اهمیت عملی و علمی این دستاورد، یک نکته حائز اهمیت دیگر این است که پرتاب ماهواره مذکور نمایانگر توانایی ایران در زمینه تولید موشکی است که ماهواره را با خود حمل کرد و با هر دو سوخت مایع و جامد کار می‌کند. علاوه بر این، بُرد ماهواره نور حکایت از آن دارد که ایران به لحاظ تئوری قادر به شلیک موشکی است که می‌تواند به اهدافی در خاک آمریکا اصابت کند.

مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید حلقه وصل نیست.

طراحی موفقیت‌آمیز این نوع موشک فضایی قاره‌پیما توسط ایران قواعد بازی نظامی ـ سیاسی میان این کشور و آمریکا را تغییر می‌دهد. با وجود بسیاری از فاکتورهای دیگر که در تنش میان آمریکا و ایران نقش ایفا می‌کنند، پرتاب ماهواره پیامدهای جدی در خصوص روابط میان دو کشور خواهد داشت ــ روابطی که پیشاپیش در پایین‌ترین سطح قرار دارند.

این گزارش می‌افزاید: با این حال، باید منتظر ماند و دید این پیامدها چگونه شکل می‌گیرند و چه کسی قادر خواهد بود از وضعیت جدید نهایت بهره را ببرد. پمپئو در واکنش به پرتاب ماهواره گفته که همه کشورهای دنیا باید این اقدام ایران که به مثابه نقض فاحش قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مصوب سال ۲۰۱۵ است را محکوم کنند. در قطعنامه مذکور آمده است «از ایران خواسته می‌شود هیچگونه فعالیتی در خصوص موشک‌های بالستیکی که قادر به حمل سلاح‌های هسته‌ای هستند، انجام ندهد.» ایران در پاسخ مصرانه می‌گوید فعالیت‌های موشکی‌اش در راستای اهداف صلح‌آمیز هستند. درست است که در قالب رویداد اخیر، نه یک کلاهک بلکه یک ماهواره پرتاب شد، اما فناوری هر دو یکسان است. آمریکا این ادعا را به صراحت رد کرده و احتمالاً خواستار برگزاری نشست شورای امنیت جهت بررسی پاسخ‌های احتمالی خواهد شد.

با وجود این، با اینکه جنبه‌های قانونی پرتاب ماهواره را می‌توان به چالش کشید، اما پیامدهای فوری این اقدام اخیر تقریباً بطور قطع منازعه میان آمریکا و ایران را تا سطح جدید و خطرناکی تشدید خواهد کرد. نگرانی در خصوص تحولات موشکی ایران از مشخصه‌های گفتمان و سیاست دولت ترامپ در قبال ایران است. در ماه مارس ۲۰۱۸، در مقطعی که موشک‌های ایران بُرد بسیار کوتاه‌تری را به نمایش گذاشته بودند، دولت آمریکا از طریق پمپئو مصرانه بیان داشت که توقف فعالیت‌های ایران در حوزه موشک‌های بالستیک یکی از دوازده شرط آمریکا برای برداشتن تحریم‌های سنگین وضع‌شده ضد ایران است.

این اندیشکده در ادامه گزارش خود آورده است: سؤال مهمی که اکنون مطرح می‌شود این است که چرا ایران چنین زمانی را برای پرتاب ماهواره انتخاب کرد و اینکه آیا مقامات ایرانی در خصوص زمان‌بندی پرتاب ماهواره دچار خطا شده‌اند. چند عامل پیشاپیش تنش‌های اخیر میان آمریکا و ایران را تحت تأثیر قرار داده‌اند. جدای از ترور هدفمند [سردار] قاسم سلیمانی، تأثیرات ویرانگر ویروس کرونا بر روی ایران و آمریکا مانع آن نشده که این کشورها بیانیه‌هایی علیه هم صادر نکنند، یا در خصوص آمریکا، تحریم‌های جدید وضع نکنند.

اندیشکده واشنگتن مدعی شد: با این حال، از دید ایران، انتخابات آتی آمریکا در راستای درک و شناخت سمت‌وسوی آتی این تنش‌ها حائز اهمیت کلیدی است. مقامات ایران ظاهراً امیدوارند ترامپ در انتخابات ماه نوامبر شکست بخورد. آنها دموکرات‌ها را در خصوص نحوه برخورد با مسئله ایران انعطاف‌پذیرتر می‌دانند، به ویژه با توجه به نقشی که جو بایدن نامزد دموکرات‌ها در خصوص تصویب برجام در کنگره آمریکا در دولت اوباما ایفا کرد. ایده برخورداری ایران از موشک‌های دوربردی که نه تنها اسرائیل و عربستان ــ متحدان قدیمی آمریکا ــ بلکه خودِ آمریکا را تهدید می‌کنند، مخصوصاً موشک‌هایی که قادر به حمل کلاهک هسته‌ای هستند، روند بازی را در روابط میان آمریکا و ایران به شکلی راهبردی تغییر می‌دهد.

به همین نحو، تصمیم ایران مبنی بر آزمایش قابلیت پرتاب ماهواره اکنون تا حدودی گیج‌کننده است. این اقدام به نظر سیاست‌های ترامپ در قبال ایران را به میزان زیادی توجیه می‌کند. اگرچه سیاست خارجی آمریکا لزوماً از ملاحظات مهمی نیست که اکثر رأی‌دهندگان آمریکایی ــ به ویژه با توجه به چالش‌های اقتصادی کنونی در داخل ــ مدنظر قرار می‌دهند، اما جدیدترین رویداد فرصتی در اختیار تیم ترامپ قرار می‌دهد تا وجهه وی را به‌عنوان رهبری قوی و قاطع در برابر چالش‌های بزرگ در میان طرفدارانش تقویت کند. به همین منوال، تهدید عینی ناشی از پرتاب ماهواره دستاویز راحت و بی‌دردسری است برای اینکه ترامپ به ترس و نگرانی در میان رأی‌دهندگان طرفدار خود دامن بزند. این یکی از مؤلفه‌های اساسی پیروزی برای سیاستمداری نظیر ترامپ است که در راستای موفقیت در انتخابات به چنین راهبردهایی وابسته هستند.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: پرتاب ماهواره توسط ایران همچنین آمریکا را در موضع بهتری در صحنه بین‌المللی قرار می‌دهد. آن دسته کشورهای دنیا که تا به اینجای کار از موضع ایران در قبال توافق هسته‌ای حمایت کرده‌اند، اکنون که ایران قابلیت موشکی جدید خود را نمایان ساخته است، ادامه حمایت را سخت و دشوار خواهند یافت.

بسته به چگونگی تأثیر پرتاب ماهواره بر سیاست آمریکا در قبال ایران، مشخص نیست نیروهای میانه‌رو در ابران نظیر رئیس‌جمهور و وزارت امور خارجه از زمان‌بندی پرتاب ماهواره استقبال خواهند کرد یا نه. این امر به ویژه حائز اهمیت است، زیرا یکی از استدلال‌های مکرر دولت کنونی آمریکا هنگام ابراز نارضایتی از توافق هسته‌ای منعقدشده توسط دولت اوباما این است که توافق مذکور به مسئله موشک‌های بالستیک نپرداخته است، موشک‌هایی که امنیت دنیا و منطقه را تهدید می‌کنند.

از این گذشته، تلاش وزارت امور خارجه ایران در خصوص ارتقای موضع ایران و حمله به آمریکا همواره بر روی دو مؤلفه پایه متمرکز است: مؤلفه حقوقی که بر پایه آن ایران به قوانین بین‌المللی متعهد است، و هزینه‌های انسانی تحریم‌های آمریکا ضد ایران به‌عنوان یک کشور صلح‌طلب که تهدیدی متوجه صلح منطقه‌ای یا بین‌المللی نمی‌کند. این دو مؤلفه سرنوشت‌سازِ دفاعیه ایران اکنون به‌واسطه پیامدهای پرتاب ماهواره با چالش جدی مواجه شده‌اند.

اکنون که ایران وضعیت موجود را به نحو چشمگیری تغییر داده است، حرکت بعدی با آمریکاست. نحوه پاسخ آمریکا به پرتاب ماهواره در واقع جهت‌گیری فصل جدید تنش‌ها میان دو کشور را مشخص خواهد ساخت.

در پایان این گزارش آمده است: از آنجا که دولت آمریکا احتمالاً این تهدید جدید را بطور کامل و دقیق ارزیابی خواهد کرد، یک اجماع اولیه میان نهادهای آمریکایی شکل خواهد گرفت مبنی بر اینکه پرتاب اخیر موشک یک خطر آشکار و عینی متوجه امنیت آمریکا می‌کند. دولت آمریکا همچنین باید واکنش خود به این تهدید جدی را با متحدان غربی خود هماهنگ سازد و به صورت یکجانبه به این موضوع نپردازد. با اینکه آمریکا و متحدانش در گذشته بر سر اتخاذ رویکرد در قبال ایران لزوماً با یکدیگر توافق نکرده‌اند، جدیدترین اقدامات ایران اما نشانه آشکاری هستند دال بر اینکه یک تهدید جدی در حال شکل‌گیری است. آمریکا با تشخیص عوامل قدرتمند گوناگون نقش‌آفرین در داخل ایران باید در راستای ایجاد کانال‌های ارتباطی با مؤلفه‌های غیرنظامی در درون دستگاه حاکمه ایران تلاش کند و در عین حال به سپاه فشار بیاورد. تشویق نیروهای نسبتاً میانه‌رو در بحبوحه کشمکش داخلی بر سر قدرت، یک راهکار مفید جهت تشدید رویارویی کنونی با حکومت ایران قلمداد می‌شود.

صرف‌نظر از هرگونه راهکار احتمالی، قواعد بازی در زورآزمایی میان آمریکا و ایران تغییر کرده‌اند. همانگونه که دنیای پس از ویروس کرونا با دنیای قبل از آن فرق خواهد داشت، واقعیات روابط میان آمریکا و ایران نیز پس از پرتاب ماهواره نور تغییر خواهند کرد و این تفاوت‌ها را باید تصدیق نمود و درک کرد.