مسیر تازه‌ای که نور ایرانی باز کرد

به گزارش حلقه وصل: «فضا یک نیاز است. بدون حضور در فضا، از بسیاری امکانات نظامی و غیرنظامی که ابعاد وسیعی دارند و در فضا مستقرند، محروم می‌شویم. بعد پنجم امور نظامی، پس از زمین، دریا، هوا و سایبر، فضاست.» این جمله از سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نشان می‌دهد که چرا حضور در فضا برای یک قدرت دفاعی، اجتناب‌ناپذیر است.

در سال‌های اخیر، نیروی هوافضای سپاه توانسته است با ورود به فناوری‌های فضایی، گام‌های بلندی در توسعه توان دفاعی و علمی کشور بردارد. این پیشرفت‌ها نه‌تنها از توان مهندسی بومی حکایت دارد، بلکه جایگاه ایران را در میان کشورهای دارای فناوری فضایی تثبیت کرده است.

در ادامه، با فهرست این دستاوردها آشنا می‌شویم.

پرتابگرهایی برای مدارهای بلند
قاصد؛ آغازگر جهش فضایی سپاه
ماهواره‌بر «قاصد» نخستین پرتابگر نظامی ایران بود که نقش کلیدی در ارسال ماهواره‌های «نور» ایفا کرد. این ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای با ترکیبی از سوخت مایع و جامد طراحی شده و قادر است ماهواره‌های سبک را به مدار لئو (LEO)
منتقل کند.

قائم-۱۰۰؛ نسل تازه‌ای از قدرت پرتاب
در ادامه، سپاه با توسعه «قائم-۱۰۰»، گامی دیگر در خودکفایی فضایی برداشت. این پرتابگر به طور کامل با سوخت جامد کار می‌کند و توانایی حمل ماهواره‌های سنگین‌تری به مدارهای بالاتر را دارد. پرتاب آزمایشی موفق آن در آذر ۱۴۰۱، نقطه عطفی در پیشرفت پرتابگرهای بومی به شمار می‌رود.

سردار حاجی‌زاده می‌گوید: «ما با پرتاب موفق قائم-۱۰۰ توانستیم گامی بلند در توسعه فناوری‌های فضایی برداریم و این نشان‌دهنده توانمندی‌های داخلی ماست.»

قائم-۱۰۵؛ گام بلند در توسعه پرتابگرهای بومی
ماهواره‌بر «قائم-۱۰۵» نسخه پیشرفته‌تری از سری قائم است که در دو مدل سه‌مرحله‌ای و چهار‌مرحله‌ای طراحی شده است.

در مدل سه‌مرحله‌ای، این پرتابگر قادر است محموله‌ای به وزن ۱۲۰ کیلوگرم را در مدار دایره‌ای ۴۰۰ کیلومتری قرار دهد، درحالی‌که مدل چهار‌مرحله‌ای توانایی حمل محموله‌ای به وزن ۲۰۰ کیلوگرم به همان مدار را داراست.

این ماهواره‌بر با طول ۲۳.۵ متر و وزن ۱۸ تن، دارای سرعتی بالغ بر ۲۷ هزار کیلومتر در ساعت است. پرتاب و تست تحقیقاتی این ماهواره‌بر طی یک سال آینده برنامه‌ریزی شده است.

قائم-۱۲۰؛ هدف‌گذاری برای مدارهای بالاتر
ماهواره‌بر «قائم-۱۲۰» باهدف انتقال ماهواره‌های ایرانی به مدار زمین آهنگ (GEO – مدار ۳۶ هزارکیلومتری) در حال طراحی و ساخت است.
 این پرتابگر قادر خواهد بود محموله‌های مخابراتی سبک را به این مدار منتقل کند.

تست‌های تحقیقاتی این ماهواره‌بر قرار است از سه سال دیگر آغاز شود.

ماهواره‌های «نور»: آغازگر حضور نظامی ایران در فضا
اولین گام جدی سپاه در حوزه فضایی، با پرتاب ماهواره «نور-۱» در تاریخ ۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ برداشته شد. این ماهواره نظامی با استفاده از ماهواره‌بر «قاصد» به مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین ارسال شد و ایران را به جمع معدود کشورهایی وارد کرد که ماهواره نظامی در مدار دارند.
به گفته سردار حاجی‌زاده «به فناوری پرتاب ماهواره با سوخت جامد دست‌یافته‌ایم.»

پس از آن، ماهواره‌های «نور-۲» و «نور-۳» یا به ترتیب در تاریخ‌های ۱۷ اسفند ۱۴۰۰ و ۲۸ آبان ۱۴۰۲ با موفقیت به فضا پرتاب شدند. این ماهواره‌ها با بهبود قابلیت‌های تصویربرداری و افزایش دقت، نقش مهمی در ارتقای توان شناسایی و اطلاعاتی کشور دارند.

نور-۴ در راه است
سردار جعفرآبادی، فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه، اعلام کرده که «نور ۴» نسخه‌ای پیشرفته‌تر از «نور ۳» خواهد بود و علاوه بر تصویربرداری، مأموریت‌های متنوع‌تری نیز خواهد داشت.

«در نقشه راه ماهواره‌های نور، پیشرفته‌تر از نور ۳ را نیز داریم و گام بعدی ما پرتاب ماهواره نور ۴ است. ولی ماهواره نور ۴ قطعاً نمونه ارتقا یافته نور ۳ خواهد بود.»

بر اساس منابع، پرتاب «نور ۴» تا پایان سال ۱۴۰۴ با ماهواره‌بر «قائم-۱۰۵» انجام خواهد شد.

ماهواره‌های پنهان در پس پرده
این دو ماهواره در مرداد ۱۴۰۲ و در جریان نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه رونمایی شدند. در تصاویر منتشرشده، نام و ظاهر این ماهواره‌ها در کنار سایر تجهیزات فضایی دیده می‌شود، اما هنوز اطلاعات فنی یا جزئیاتی درباره مأموریت آن‌ها به‌صورت رسمی اعلام نشده است.

بیش از یک مأموریت نظامی
پیشرفت‌های فضایی سپاه تنها در بعد نظامی محدود نمی‌شود. سردار علی جعفرآبادی، فرمانده یگان فضایی نیروی هوافضای سپاه، اشاره کرد: «ماهواره‌های نور سپاه برای کاربردهای پشتیبانی دفاعی استفاده می‌شود. این ماهواره‌ها قادر هستند در حوزه‌های عکس‌برداری و همچنین کسب اطلاعات و شناسایی مورداستفاده قرار بگیرند.»

با اتکای کامل به توان داخلی و توسعه مستقل ماهواره و ماهواره‌بر، نیروی هوافضای سپاه حالا یکی از معدود بازیگران فضایی در منطقه است که نه‌تنها توان رصد دارد، بلکه گام به‌گام به مدارهای بالاتر و مأموریت‌های پیچیده‌تر نزدیک می‌شود.