چالش جنگنده‌های سپاه برای پدافند هوایی دشمن +عکس

به گزارش حلقه وصل، جنگنده‌های سوخو-۲۲ که با نام فیتر هم شناخته می‌شوند، چند سالی است که با ارتقاء چشمگیر در حوزه تسلیحات هواپایه، به خدمت نیروی هوافضای سپاه درآمده و امروز تبدیل به یکی از سلاح‌های کاربردی و البته راهبردی سپاه شده است.

هواپیمای سوخو-۲۲ (به انگلیسی Sukhoi Su-22) و با نام ناتو فیتر-اف (به انگلیسی Fitter-F) یک بمب‌افکن ضربتی با بال متغییر و قابلیت پرواز «مافوق صوت» است که نسخه صادراتی بمب‌افکن ضربتی سوخو-۱۷ محسوب می‌شود و برای نخستین بار در نیروی هوایی شوروی به خدمت در آمد.

این جنگنده که نخستین پرواز خود را در سال ۱۹۶۶ انجام داد، از یک دستگاه پیشرانه AL-21F (و در برخی نمونه ها R-29) با توان رانش ۱۷۰۰۰ پوند در حالت عادی و ۲۴۵۰۰ پوند در حالت پس‌سوز نیرو می‌گیرد که به آن توانایی دستیابی به سقف پرواز ۴۶۵۰۰ پا (۱۴ کیلومتر) ،‌ سرعت کروز ۱۸۶۰ کیلومتر بر ساعت در ارتفاع بالا و ۱۴۰۰ کیلومتر بر ساعت در سطح دریا و نهایت سرعت ۲ ماخ (دو برابر سرعت صوت) را می دهد.

برد پروازی این جنگنده با ۲ مخزن سوخت خارجی و با تسلیحات متعارف بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر و برد انتقالی آن بدون حمل سلاح، ۲۳۰۰ کیلومتر است. این جنگنده همچنین می‌تواند تا ۸ هزار پوند (۳۶۰۰ کیلوگرم) سلاح را با خود حمل کند.

از جمله تسلیحاتی که این جنگنده قادر به حمل آنها است می‌توان به موشک‌های هوا به هوای هدایت حرارتی R-60، موشک‌های هوا به سطح هدایت لیزری و تلویزیونی Kh-25 و Kh-29 و ضد رادار Kh-58، بمب‌های سقوط آزاد خانواده FAB اشاره کرد.

داستان به خدمت درآمدن سوخوی-۲۲ به جنگ اول خلیج فارس و حمله نیروهای ائتلاف به عراق باز می‌گردد، آنجا که ده‌ها فروند هواپیمای عراقی از جمله سوخو-۲۲ برای در امان ماندن از آسیب‌های حملات آمریکا و ائتلاف به پایگاه‌های عراقی،‌ به ایران گریختند. فیترها پس از پناهنده شدن به ایران، برای سالیان متمادی غیرعملیاتی و خارج از خط پروازی بودند؛ البته تلاش‌هایی در همان سال‌ها ابتدایی برای عملیاتی کردن این جنگنده‌ها صورت گرفت که در مراحل ابتدایی نیز با موفقیت همراه بود،‌ اما در ادامه به دلایل نامشخص مجددا این جنگنده‌ها کنار گذاشته شدند.

تجربه موفق نیروی هوایی سوریه در استفاده از جنگنده‌های سوخو-۲۲ برای مقابله و انهدام مواضع تروریست‌های تکفیری و داعش، حاکی از کارآمد بودن این جنگنده‌ها در صورت عملیاتی شدن‌شان بود، به همین منظور اینبار نیروی هوافضای سپاه پای کار فیترها آمد.

اولین حضور رسمی سوخو-۲۲ و اعلام عملیاتی شدن این جنگنده‌ها، رژه نیروهای مسلح در ۳۱ شهریور ۱۳۹۵ در شهر بندرعباس بود که در این رژه ۳ فروند فیتر اورهال شده از مقابل جایگاه عبور کردند. گام بعدی مرداد ۱۳۹۷ بود که با اورهال و ارتقاء و عملیاتی کردن ۱۰ فروند از جنگنده‌های سوخو-۲۲ که سالها در آشیانه‌ها رها شده بودند، مجددا این جنگنده‌ها وارد فاز عملیاتی و البته رزمی شدند.

طی سال‌های گذشته طیف متنوعی از تسلیحات مختلف بر روی جنگنده‌های سوخو-22 سپاه نصب شده که از جمله آنها می‌توان به بمب‌های هدایت ماهوراه‌ای JDAM، بمب ۷۵۰ پوندی خوشه ای «سیمرغ»،‌ موشک هوا به سطح لیزری «بینا»، بمب‌های یاسین و... اشاره کرد.

اما اخیرا در سالروز بازدید فرمانده معظم کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در سال ۱۳۹۳،‌ کلیپی از این بازدید منتشر شد که حاوی تصاویر جدیدی از برخی دستاوردهای جدید این نیرو بود. در بخشی از این کلیپ تصاویر شلیک یک راکت هواپایه از جنگنده‌های سوخو-۲۲ نیروی هوافضای سپاه منتشر شد که در حقیقت نمونه هواپایه راکت هدایت شونده فجر-۴ محسوب می‌شود.

استفاده از موشک‌های بالستیک به صورت پرتابه‌ای هواپایه ایده‌ای است که قدمت آن به سال‌های پایانی دهه 50 میلادی و موشک Bold Orion باز می‌گردد. در آن زمان پس از چندین تست موفق و ناموفق این پروژه به دلیل ضعف سیستم هدایت و دقت پایین کنار گذاشته شد. اما با پیشرفت فناوری‌های هدایتی مبتنی بر ماهواره در سالهای گذشته؛ مجددا موضوع استفاده از موشک‌های بالستیک هواپرتاب در دستور کار نیروهای نظامی قرار گرفت که از جمله آنها می‌توان به موشک کینژال روسی که بر پایه موشک بالستیک زمین به زمین اسکندر توسعه یافته و موشک EXTRA رژیم صهیونیستی که در قالب پروژه رمپیج از جنگنده F-16 این رژیم شلیک می‌شود اشاره کرد.

چرا باید به سمت موشک‌های بالستیک هواپایه رفت؟

پرتاب موشک‌های بالستیک از سکوهای پرنده می‌تواند قابلیت‌های خوبی در اثرگذاری این موشک‌ها ایجاد کند. افزایش ارتفاع پرتاب موشک و همچنین سرعت بالای جنگنده در هنگام پرتاب سبب ذخیره شدن انرژی قابل توجهی در موشک می‌شود که با رها کردن موشک این انرژی انباشته شدن آزاد و در نهایت بر روی مولفه‌هایی چون برد و سرعت سلاح اثر می‌گذارد.

بعنوان مثال موشک کینژال روسیه که بر اساس موشک اسکندر توسعه یافته است در صورت شلیک از جنگنده میگ-۳۱ بردی معادل ۲ هزار کیلومتر و در صورت شلیک از بمب‌افکن Tu-22M3 بردی معادل 3 هزار کیلومتر خواهد داشت این در حالی است که بیشترین برد موشک اسکندر ۵۰۰ کیلومتر است که به معنای افزایش ۵ تا ۶ برابری برد موشک در نسخه هواپایه است.

علاوه بر برد؛ افزایش سرعت پرتابه نیز دیگر مزیت شلیک موشک‌های بالستیک از سکوهای پرتاب هوایی است. به دلیل سرعت هواپیما در حین پرواز پس از پرتاب موشک انرژی جنبشی بیشتری درون موشک ذخیره می‌شود که پس از برخورد با هدف موجب آزاد شدن این انرژی و در نتیجه اثربخشی بیشتر سرجنگی خواهد بود.

حالا نیروی هوافضای سپاه در ابتکاری کم‌نظیر؛ یکی از راکت‌های توپخانه‌ای کشور را بعنوان یک پرتابه بالستیک هواپایه بر روی جنگنده‌های سوخو-۲۲ خود نصب کرده است؛ راکت فجر-۴ یکی از اعضای خانواده نام آشنای راکت‌های فجر است که کالیبر آن ٣٣٣ میلیمتری و در نمونه‌ غیر هدایت شونده و دو نمونه هدایت شونده وجود دارد. نمونه هدایت شونده راکت فجر-۴ دارای بالکهای هدایتی در قسمت میانی بدنه و بالک‌های انتهایی شبیه به بالک‌های انتهایی موشک‌های خانواده فاتح است.

طول این راکت حدودا ۵ متر است و در سال‌های گذشته گونه‌ای دیگر از نمونه هدایت شونده آن تحت عنوان F4CL رونمایی شد که به صورت هدایت ترکیبی بود و از یک سیکر اپتیکی در قسمت ابتدایی خود برخوردار بود.

اطلاعات چندانی پیرامون برد،‌ وزن سرجنگی و ... راکت فجر-۴ در دسترس نیست؛ اما با بررسی برد دیگر اعضای خانواده راکت‌های فجر درباره راکت های فجر ۴ می‌توان بردی حداقل ۱۰۰ کیلومتری را برای این مدل برآورد کرد. از سوی دیگر پرتاب چنین راکتی از یک سکوی پرتاب هوایی مانند جنگنده به دلیل همان مولفه سرعت و انرژی اولیه که پیشتر از آن سخن گفته شد، می‌توان برد و سرعت بیشتری را نسبت به نمونه‌های زمین پایه برای این موشک در نظر گرفت.

در کلیپ منتشر شده همچنین نشان داده می‌شود که همزمان با موشک فجر-۴،‌ یک بمب سقوط آزاد FAB-250 نیز پرتاب می‌شود که این بمب در حقیقت برای سنجش سرعت کاهش ارتفاع برای بررسی پارامترهای پروازی موشک به کار می‌رود.

از جمله کاربردهای اصلی که می‌توان برای دستاورد جدید موشکی سپاه برشمرد؛ سرکوب پدافند هوایی دشمن و اجرای حملات موشکی هواپایه دورایستا با قابلیت اطمینان بالا از اصابت به هدف و همچنین اثرگذاری و قدرت انفجار بیشتر سرجنگی است.

ذکر این نکته ضروری است که در سال‌های گذشته کشورمان دستاوردهای قابل توجهی در انواع سامانه‌های هدایتی داشته که از جمله آنها می‌توان به سیکرهای (جستجوگر) اپتیکی و فروسرخ مانند موشک خلیج فارس و فاتح مبین، راداری مانند موشک هرمز و ... اشاره کرد که در صورت توسعه راکت فجر-۴ با استفاده از این سیکرها می‌توان از ترکیب سوخو-۲۲ و این موشک بعنوان ابزاری برای اجرای عملیات سرکوب پدافند هوایی، ضد کشتی و ... نیز استفاده کرد.