تهران: پابه‌پای طلبه جوانی که برای تبلیغ به میان روستاییان رفته بود

به گزارش حلقه وصل، رمان «برکت» داستان طلبه جوانیست که در ایام ماه مبارک رمضان، برای تبلیغ به روستایی به نام میان‌رودان می‌رود. از رفتار نامناسب مردم روستا و واکنش‌های یونس برکت نسبت به آنها، موقعیت‌ و خرده موقعیت‌های متعدد داستانی‌ای خلق می‌شود که برای مخاطب جذاب و خواندنی است. جدا از قصه و ماجرای جالب توجه، این اثر به لحاظ فرم و ساختار نیز از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است.

پرداخت حرفه‌ای و ماهرانه نویسنده اثر ابراهیم اکبری دیزگاه، «برکت» را از فضا و مودی جذاب و جالب برخوردار کرده است. زبان روان نویسنده نیز لذت خواندن این ماجرای جذاب را برای مخاطب دوچندان کرده است.

همه اینها ویژگی‌های اولیه یک روایت خوب و ممتاز است که مخاطب را به خود جلب می‌کند، اما ویژگی خاص این اثر که در کمتر رمان ایرانی به چشم می‌خورد برخورداری‌اش از شاخصه‌های رمان دینی است.

*موقعیت دینی

اولین شاخصه دینی بودن این اثر قرار گرفتن شخصیتی دین‌دار در موقعیتی دینی است. موقعیت تبلیغ ذاتا موقعیتی دینی است که در اسلام به آن با تاکید توصیه شده است. تا جایی که خدای متعال در آیه 39سوره احزاب می‌فرماید: «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَکَفَى بِاللَّهِ حَسِیبًا» («پیامبران پیشین»کسانی بودند که تبلیغ رسالتهای الهی می‏کردند و (تنها) از او می‏ترسیدند و از هیچکس جز خدا واهمه نداشتند، و همین بس ‍ که خداوند حسابگر «و پاداش دهنده اعمال آنها» است) و یا در سوره توبه در خصوص کسب دانش علوم دینی و تبلیغ و ترویج آن چنین می‌فرماید: «فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفه لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون» (چرا از هر گروهی دسته ای به سفر نروند تا دانش دین خویش را بیاموزند و چون بازگشتند مردم خود را هشدار دهند، باشد که از زشتکاری حذر کنند)

یونس برکت در این رمان همان کسی است که دانش دین را آموخته و به تبلیغش اقدام کرده و همین موقعیت است که بخش اعظم حجم رمان را شکل ‌می‌دهد.

*تمسک به سیره حضرت رسول توسط شخصیت اصلی رمان

دومین شاخصه دینی بودن اثر، نوع واکنش‌های شخصیت رمان نسبت به موقعیت و خرده موقعیت‌هایی که در آن قرار گرفته، است. یونس مورد بی‌مهری و بی‌رحمی اهالی روستا قرار می‌گیرد، به سویش سیب گندیده پرت می‌شود، مورد تمسخر واقع می‌شود، توقعات نابجایی از او وجود دارد و .... اما او در قبال همه این نامهربانی‌ها همچون حضرت رسول صبر و استقامت پیشه می‌کند تا به وظیفه دینی خویش جامه عمل بپوشاند.

بینامتنیت این اثر و روایت‌هایی که از پیامبران، مخصوصا رسول گرامی اسلام نقل می‌شود، سومین شاخصه دینی بودن این اثر است، وجود بینامتنیت بین این رمان و روایت‌های تاریخی از برخورد مردم جاهل با پیامبرانی که به سویشان ارسال می‌شدند، مخصوصا رسول گرامی اسلام است. مخاطب اهل مطالعه و آشنا با تاریخ، مخصوصا تاریخ صدر اسلام وقتی نوع برخورد متقابل یونس برکت و مردم جاهل روستای میانرود را مشاهده می‌کند نا خود آگاه ذهنش به برخورد مردم جاهل عرب با حضرت رسول می‌افتد که حضرتشان جز صبوری و امید به هدایت آنان کار دیگری در پیش نمی‌گرفتند. همچنین شخصیت یونس می‌تواند بدیلی از حضرت یونس باشد که میانرودان وی را در بر گرفته است و ...

*برخورداری از متن و مفاهیم قرآنی

چهارمین شاخصه دینی بودن این اثر برخورداری متن رمان از متن و مفاهیم بلند قرآنی است. دیزگاه فراخور خرده پیرنگ‌ها یا دیالوگ‌های عمیقی که خلق می‌کند آن را با معانی و مفاهیم قرآنی و روائی غنی می‌سازد و در بسیاری از موارد البته با مهارتی خاص و مثال زدنی که به شعار نینجامد در هرچه بیشتر نمودن بار معنایشان از آیات قرآن نیز بهره می‌گیرد.

برای نمونه در پایان صفحه 40 به بهانه روایت از جلسه قرائت سوره قلم آیه نون والقلم را می‌آورد و در پایان صفحه 41به خاطر شرایط نامناسب به وجود آمده و برخوردهای بد مردم سخت دلگیر می‌شود و ... یونس برکت در این شرایط سخت روحی با تنها چیزی که آرام می‌شود و تسکین پیدا می‌کند نوشتن است. برای مثال به این بخش دقت توجه کنید: «در طی این چند روز چندمین بار بود که این قدر احساس بدبختی و بیچارگی می‌کردم! هر وقت یادم می‌آید احساس بیچارگی‌ام بیشتر می‌شود. آتش می‌گیرم. هر بار می‌نویسم آرام می‌شوم. دقیقا به همین دلیل قلم می‌زنم؛ وگرنه چه دلیلی دارد با خستگی با این همه تشنگی و گرسنگی ولو شوم روی این دفتر و بنویسم»

رمان برکت را انتشارات کتابستان معرفت در 304 صفحه منتشر کرده است.