به گزارش حلقه وصل، «آمار واقعی خروج نخبگان از کشور چقدر است؟ و چرا برخی آن را بیشتر از واقعیت نشان می دهند؟» چند سالی می شود که این سوالات ذهن بسیاری از دانشگاهیان و حتی مردم عادی را در ایران درگیر کرده، زیرا در حالیکه براساس گفته مسوولان کشورمان، ایران هیچگاه رتبه زیر ۲۰ جهانی در موضوع مهاجرت نخبگان نداشته است اما در گزارش جعلی سال ۲۰۰۹ میلادی بانک جهانی(IMF)، ایران را رتبه اول فرار مغزها در دنیا معرفی کرده اند؛ البته این گزارش از سوی این بانک منتشر نشده بود و اتفاقا این هم جای سوال است که چه کسی یا کسانی این گزارش جعلی را به نام بانک جهانی ارائه دادند و از این اقدامشان چه هدفی را دنبال می کنند؟
برای پاسخ روشن به این سوالات ابتدا باید تعریفی از مهاجرت و فرار مغزها بدانیم.
* مهاجرت چه تعریفی دارد؟
«مهاجرت» در لغت به معنای کوچ یا انتقال از مکانی به مکان دیگر است که افراد به طور معمول برای بهبود شرایط زندگی‌شان این کار را انجام می دهند و از کشوری به کشور دیگر می روند که یکی از دلایل مهاجرت هم ادامه تحصیل و یافتن شرایط شغلی بهتر است.
این نوع مهاجرت به طور معمول برای دانشگاهیان و استعدادهای برتر کشورها به خصوص کشورهای جهان سوم رخ می دهد که از سوی کشورهای پیشرفته به آن‌ها پیشنهادات شغلی و تحصیلی ارائه شده و این مسأله آن‌ها را به فکر مهاجرت می‌اندازد.
پس از اطلاع از تعریف مهاجرت بهتر است آماری از مهاجرت استعدادهای کشورمان به کشورهای دیگر بدانیم، البته پیشنهاد می کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مهاجرت و بخصوص مهاجرت استعدادهای ایرانی این فیلم را ببینید.
* آمار مهاجرت استعدادهای ایرانی
با یک جستجوی ساده در سایت های اینترنتی می توان آمار یونسکو در ژانویه ۲۰۱۹ را دید که براساس آن، ایران در سال ۲۰۱۱ رتبه ۱۲ کشورهای اعزام کننده دانشجو در دنیا را داشته و این رتبه در سال ۲۰۱۶ به رتبه ۱۸ تنزل یافته است؛ این در حالی است که براساس همین آمار نرخ رشد تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور خودمان ۴ درصد بوده که این میزان در مقایسه با کشورهای همسایه از جمله عربستان با ۷۴درصد و پاکستان با ۳۳درصد بسیار پایین است و کشور آلمان یکی از کشورهای اصلی اعزام کننده دانشجو در دنیا نام برده شده زیرا حدود ۱۲۰ هزار دانشجوی آلمانی برای تحصیل به خارج از کشور خودشان مهاجرت کرده اند.
در جستجوها با آمار دیگری هم مواجه می شویم، آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) در سال 2018 که تعداد دانشجویان مهاجر از ایران را 12 هزار و 700 نفر اعلام کرده و ایران را در رتبه 12 مهاجرت استعدادها قرار داده است.
جالب است که آمار دیگری را هم بدانیم و آن هم آمار سال 2016 است که براساس آن ایران در سال 2016 رتبه 18 دنیا در میان کشورهای مهاجر فرست را داشته است.
اگر به آمار ارائه شده داخلی هم مراجعه کنیم همین میزان خروج را می بینیم؛ بنیاد ملی نخبگان ایران در تحلیل و مطالعه از شرایط ۲۷۱۲ نفر برگزیدگان المپیادهای دانشجویی و ۳۵۳۱۳ نفر از رتبه‌های یک تا هزار کنکور اعلام کرده است که میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰۰ کنکور سراسری در رشته ریاضی از حدود ۶۰ درصد برای دانش‌آموختگان سالهای ۹۰ تا ۹۲ با روند کاهشی به حدود ۳۸ درصد برای دانش آموختگان سالهای ۹۵ تا ۹۷ رسیده است، میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰۰ کنکور سراسری در رشته علوم‌تجربی از حدود ۱۰ درصد برای دانش‌آموختگان سالهای ۹۰ تا ۹۲ به کمتر از ۷ درصد برای دانش آموختگان سالهای ۹۵ تا ۹۷ رسیده است، در رشته‌های علوم‌انسانی نیز میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های یک تا هزار کنکور سراسری از حدود ۲۰ درصد برای دانش آموختگان سال ۹۲ به کمتر از ۸ درصد برای دانش آموختگان سال ۹۷ کاهش داشته است.
براساس این آمار تحلیلی، میزان خروج از کشور نهایی برگزیدگان المپیادهای ریاضی، فیزیک، شیمی، کامپیوتر، نجوم و زیست‌شناسی با سیر نزولی، از حدود ۶۲ درصد برای دانش آموختگان سالهای ۹۰ تا ۹۲ به حدود ۳۷ درصد برای دانش‌آموختگان سالهای ۹۵ تا ۹۷ رسیده که نشان می‌دهد، روندی کاهشی داشته است.
براساس آمار اعلام شده از سوی معاون علمی و فناوری رئیس جمهور ما اول انقلاب ۵۶ هزار دانشجو در آمریکا داشتیم که بیشترین مجموعه دانشجوی خارجی در آمریکا بوده است، در حال حاضر رتبه ما بین ۱۲ تا ۱۵ است به طوریکه عربستان ۵ برابر ما در آمریکا دانشجو دارد، کره با وجود جمعیت کمتر نسبت به ایران ۷ تا ۸ برابر ما دانشجوی مهاجر دارد
* سیاه نمایی در آمار خروج نخبگان از ایران
اما در میان همین آمار نیز اخباری از پایگاه های غیرمعتبر اعلام شده که ایران را در رتبه دوم فرار مغزها در جهان می داند که این آمار سوالاتی را در پی دارد.
اینکه چرا این آمار به صورت اشتباه ارائه می شود؟ چه کسانی قصد سیاه نمایی در آمار خروج نخبگان از کشورمان را دارند و با چه هدفی این کار را انجام می دهند؟
اگر تنها به یک نمونه از آماری که ارائه می دهند توجه کنیم سیاه نمایی را در این آمار می بینیم؛ می گویند: سالانه تا ۱۸۰ هزار نفر با تحصیلات عالیه از ایران مهاجرت می‌کنند، اما اگر کمی دقت کنیم متوجه می شویم که این ادعا مبنایی ندارد. چرا؟ زیرا اگر سالانه 180 هزار نفر با تحصیلات عالی از ایران خارج شوند، فقط در 10 سال نزدیک به 1.8 میلیون نفر مهاجر تحصیلکرده ایرانی باید در جهان مشغول فعالیت باشند.
جالب اینجاست که این آمار جعلی را به نقل از صندوق بین‌المللی پول ارائه داده اند در حالیکه هیچگاه چنین آماری توسط صندوق بین المللی پول در خصوص فرار مغزها از ایران منتشر نشده است و در گزارش سال 1998 صندوق بین‌المللی پول ایران، از نظر نرخ خروج تحصیلکردگان به مقصد کشورهای OECD با نرخ 25.6 درصد در مقام یازدهم از 61 کشور مهاجر فرست به این حوزه قرار دارد.
از سوی دیگر آماری ارائه داده اند که براساس آن کشور ایران رتبه اول فرار مغزها را به خود اختصاص داده است و جالب اینکه این آمار را نیز به نقل از بانک جهانی (IMF) مطرح کرده اند در حالیکه هیچ گزارشی از سوی این بانک منتشر نشده است و بانک جهانی اصلا مسوولیت ارائه گزارش در حوزه مهاجرت را ندارد؛ پس این آمار از سوی چه کسی ارائه شد؟
تحقیقاتی که صورت گرفته نشان می دهد این دروغ و آمار جعلی از سوی فردی به نام عباس میلانی جعل شده است در حالیکه براساس آمار پایگاه های معتبر، ایران هیچ گاه چنین رتبه ای در مهاجرت استعدادها نداشته است، اما دلیل ارائه این آمار جعلی چیست؟
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور در این باره می گوید: جمهوری اسلامی ایران از آن دسته کشورهایی است که نه مهاجرت پذیر است و نه مهاجر فرست؛ و در بحث مهاجرت استعدادها هم آمار بالایی ندارد، حتی در سالهای اخیر مهاجرت‌ها از ایران کاهش داشته است.
وی معتقد است: ارائه آمارهای جعلی برخوردی ژورنالیستی و غیرحرفه‌ای و نوعی بازی سیاسی است که ما به دور از این بازی ها تنها به برنامه ریزی هایمان برای بازگشت نخبگان به کشور می اندیشیم و تاکنون نیز در این زمینه موفق بوده ایم و بسیاری از نخبگان کشورمان به میهن بازگشته و در شرکت های دانش بنیان مشغول به کار شده اند.
همچنین پرویز کرمی مشاور معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری نیز اعتقاد دارد: بحث «فرار مغزها» اصلا وجود ندارد و این واژه به صورت جعلی از سوی دشمنان برای کشورهایی که می خواهند با آنان برخورد سیاسی کنند، ساخته و به کار برده می شود.
نگاه به آمار واقعی و آمار جعلی ارائه شده در این زمینه نشان می دهد که برخی با برخورد سیاسی قصد سیاه نمایی و ارائه آمار بالا از خروج نخبگان ایرانی را دارند تا شاید بتوانند مردم ایران را از وجود نخبگانشان در کشور ناامید کنند که با توجه به هشیاری ملت ایران چنین اتفاقی رخ نداده و این افراد به اهدافشان نرسیده اند.