تجربیاتی که باید تئوریزه شود

حلقه وصل:  «قبیله محوری» (به عنوان روابط سیاسی حاکم بر جهان در آن دوران) نقشی اساسی در فراموشی و به انزوا بردن ایام اللهی همانند غدیر داشت و موجب هجوم به خانه وحی و در نتیجه شهادت حضرت زهرا(س) شد. در تایید این مهم، وقتی یکی از جوانان ایرانی از «حذیفه» ــ استاندار مدائن در زمان حکومت امیرالمومنین(ع) ــ می‌پرسد: «این اصحاب رسول خدا که صحیفه ملعونه را نوشتند چه خصوصیتی در آنها بود که همه مردم به سبب اینان نظرشان عوض گردید و دگرگون شدند؟» حذیفه پاسخ داد: «آنان رؤسای قبائل بودند که عده زیادی از مردم با آنان بودند و اطاعتشان می‌کردند».

در زمانی که روابط سیاسی حاکم بر جهان به دست شرق و غرب مادی و دنیاپرست افتاده بود، یوم الله 22 بهمن رقم خورد و این روابط مادی را شکست و لذا «فرعون‌های آرمیده در تخت قدرت» احساس خطر کردند و بر حذف فیزیکی انقلاب از طریق روابط و تخصص و علمِ حاکم بر «جنگ» متمرکز شدند که سخت‌افزارهای نظامی پیچیده و گران‌قیمت در آن محوریت داشت.

اما با وجودِ عدم بهره‌مندی ایران از سخت افزارهای نظامی پیچیده، توانستیم انگیزه‌های شهادت طلبانه را به منشأی برای تغییر در روابط_نظامی و جنگی موجود تبدیل کنیم و آن را عامل پیروزی خود قرار دهیم. البته این بدان معنا نیست که با وجود شهادت‌طلبی به ابزار نیاز نداریم بلکه شهادت‌طلبی ابزار جدیدی برای خود تعریف می‌کند؛ به عنوان مثال وقتی عنصر شهادت‌طلب با ابزار ساده‌‌ی «موتورسیکلت همراه آرپی‌جی‌زن» ترکیب شد، توانست کارآمدی یک تانک پیشرفته را خنثی کند.

تغییر در طراحی نقشه‌های عملیاتی نیز از جمله عناصر دیگر رقم زننده موفقیت‌های ما در جنگ تحمیلی بود به عنوان مثال: به جای حمله به خط اول دشمن، خط دوم و سوم او را مورد هجوم قرار دادیم. البته این کار بسیار پر ریسک، نیازمند به اطلاعات دقیق از جغرافیای تحت تسلط دشمن بود و به همین دلیل خود فرماندهان در اطلاعات عملیات و بررسی خطوط دشمن حضور پیدا می‌کردند تا در این عملیات‌های بی‌سابقه و پرخطر، شخصا هدایت نیروهای خودی را به عهده بگیرند. البته این نوآوری‌های معجزگون، برخاسته از تجارب میدانی بود و تبیین آن، نیازمند بررسی‌های عمیق و مدیریت صدها پایان‌نامه است.

علی‌رغم تحقق ایام الله در جنگ تحمیلی با مکانیزم فوق، نظام اسلامی در نهایت ناچار به قبول قطعنامه 598 شد و حضرت امام جام زهر را نوشید. به نظر می‌رسد علت محوری پذیرش قطعنامه این بود که تجربه‌های موفق ابتدای جنگ، در مقابل دانش نظامی و کلاسیکِ متداول که هم استدلالش، هم ساختارهایش و هم سخت‌افزارهای متناسب با آن موجود بود، نتوانست خود را تئوریزه کند و پایدار بماند و قابل انتقال به سطوح مختلف رزمی بشود. لذا در قالب ابداعات و تجربیات شخصی فرماندهان باقی ماند و بعضا با شهادت آن فرمانده از بین می‌رفت.

بالاتر از آن، سایر عرصه‌های اداره نظام در اقتصاد و فرهنگ را نیز با این نحوه جنگ هماهنگ نکردیم. لذا سازمان برنامه و بودجه به عنوان مرکز محاسبات کشور اعلام کرد هزینه برای ادامه جنگ نداریم! یعنی وقتی نرم‌افزار اداره کشور، مادی بود و حوزه و دانشگاه نتوانستند نسخه‌ای متناسب با آرمانها در اختیار نظام قرار دهند، وجود موارد زیادی از اخلاص و ساده‌زیستی مسئولین و فرماندهان ما در دهه 60 نیز نتوانست مانع قبول قطعنامه و نوشیدن جام زهر توسط امام(ره) شود.

با توضیحات فوق، تفسیری نخبگانی از تاکید رهبری بر «شجاعت توام با تدبیر حاج قاسم» و همچنین « مکتب سلیمانی» شکل می‌گیرد. در واقع  مکتبِ حاج قاسم سلیمانی، شکستنِ معادلات کلاسیک جنگ و حفظ و ارتقای آن تجارب میدانی موفق و تکیه بر آنها بود؛ آن هم در زمانی که به دلیل تئوریزه نشدن آن تجارب، بسیاری از همرزمان او مبتلا به تخصص متداول جنگی شدند. آن بزرگوار با سازماندهی نیروهای مردمی شهادت‌طلبِ در منطقه، مهندس و معمار محور مقاومت در بعد امنیتی و نظامی شد و توانست با هزینه‌ای ناچیز، ابهت امریکا و هزینه‌های چند تریلیون دلاری آن در نقاط مختلف منطقه را به صورت همزمان ناکارآمد کند.

البته این تجارب هنوز به علم و فرمول و قاعده تبدیل نشده و قابلیت بالایی برای انتقال و تعمیم پیدا نکرده و قائم به اشخاص محدودی است. به همین دلیل شهادت چنین ارکانی، آسیب‌های جدی وارد می‌سازد و لذا باید گفت بخش اصلی ادامه راه حاج قاسم، تئوریزه کردن تجربیات بی‌نظیر او و همرزمانش و سپس تعمیم آنها به سایر عرصه‌های اداره کشور است؛ به نحوی که شکستن معادلات و محاسبات مادی و طراحی محاسبات و معادلات الهی در فرهنگ و اقتصاد را نتیجه دهد و یوم‌الله‌های بعدی را محقق کند.