به گزارش حلقه وصل، انگلیس، فرانسه و آلمان با انتشار بیانیهای در بروکسل، مکانیسم حل اختلاف در برجام را فعال کردند.
تروئیکای اروپایی اعلام کردند: با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم، برای ثبت نگرانیهایمان و اینکه ایران به تعهداتش در برجام پایبند نیست به کمیسیون مشترک رجوع میکنیم. این مکانیسم روندی است که در صورت طی کردن کامل مراحل، به بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران منتهی خواهد شد.
با این حال دیپلماتهای اروپایی مدعی هستند که هدف این تصمیم حفظ توافق هستهای از طریق بحث و رایزنی با ایران برای بازگشت به تعهداتش ذیل برجام است، نه بازاعمال تحریمهای سازمان ملل. منقتدان برجام بارها هشدار داده بودند که این توافق ضعیف و یکطرفه، قادر به رفع تحریمها و حفظ منافع ملی کشور نیست و برخلاف آنچه حامیان برجام میگویند، قطعنامههای سازمان ملل علیه ایران لغو نشده و فقط ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ تجمیع شده که به راحتی با ابزار فریبکارانه «مکانیسم ماشه» قابل بازگشت هستند.
مکانیسم ماشه چیست؟
در برجام دو بند به سازوکار حل و فصل اختلافات در توافق اختصاص یافته است، بندهای ۳۶ و ۳۷.
در بند ۳۶ آمده است: «چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک یا کلیه گروه ۱+۵ تعهدات خود را رعایت نکردهاند، ایران میتواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع کند؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱+۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را رعایت نکرده است، هر یک از دولتهای گروه ۱+۵ میتواند اقدام مشابه به عمل آورد. کمیسیون مشترک ۱۵ روز زمان خواهد داشت تا موضوع را فیصله دهد، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود.
متعاقب بررسی کمیسیون مشترک، چنانچه هر عضو معتقد باشد که موضوع پایبندی فیصله نیافته است، میتواند موضوع را به وزیران امور خارجه ارجاع دهد. وزیران ۱۵ روز زمان خواهند داشت تا موضوع را فیصله دهند، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. پس از بررسی کمیسیون مشترک- همزمان با (یا بهجای) بررسی در سطح وزیران- خواه عضو شاکی یا عضوی که اجرای تکالیفش موضوع بوده است میتواند درخواست کند که موضوع توسط یک هیئت مشورتی که متشکل از سه عضو خواهد بود (یکی از سوی هر یک از طرفهای درگیر در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسی شود. هیئت مشورتی میبایست نظریه غیرالزامآوری را درخصوص موضوع پایبندی ظرف ۱۵ روز ارائه کند. چنانچه، متعاقب این فرآیند ۳۰ روزه موضوع فیصله نیابد، کمیسیون مشترک در کمتر از ۵ روز نظریه هیئت مشورتی را با هدف فیصله موضوع بررسی خواهد کرد.
چنانچه موضوع کماکان به نحو مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» میباشد، آنگاه آن طرف میتواند موضوع فیصله نیافته را بهعنوان مبنای توقف کلی و یا جزیی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده و یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کند که معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» به شمار میآید».
بند ۳۷ برجام عنوان میکند:«متعاقب دریافت ابلاغ طرف شاکی، به نحو مشروح در فوق، به همراه توضیحی از تلاشهای توأم با حسن نیت آن طرف برای طی فرآیند حل و فصل اختلاف پیشبینی شده در برجام، شورای امنیت سازمان ملل متحد میبایست منطبق با رویههای خود درخصوص قطعنامهای برای تداوم لغو تحریمها رایگیری کند. چنانچه قطعنامه فوقالذکر ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ به تصویب نرسد، سپس مفاد قطعنامههای سابق شورای امنیت سازمان ملل متحد مجدداًً اعمال خواهند شد، مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد به نحو دیگری تصمیمگیری کند. در چنین صورتی، این مفاد درخصوص قراردادهایی که بین هر طرف و ایران یا افراد و نهادهای ایرانی قبل از تاریخ اعمال آنها امضا شده باشد، دارای اثر عطف بماسبق ندارد مشروط به اینکه فعالیتهای صورت گرفته وفق اجرای این قراردادها منطبق با برجام و قطعنامههای قبلی و فعلی شورای امنیت باشد.
شورای امنیت سازمان ملل متحد، با ابراز نیت خود برای تصمیمگیری مبتنی بر ممانعت از اجرای دوباره و خودکار تدابیر در صورتی که ظرف این مدت موضوعی که موجب ابلاغ فوق شده است حل و فصل شده باشد، دیدگاههای طرفهای اختلاف و هرگونه نظریه صادره توسط هیئت مشورتی را ملحوظ خواهد داشت. ایران بیان داشته است که چنانچه تحریمهای جزیی یا کلی مجدداً اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینهای برای توقف کلی یا جزیی تعهدات خود وفق برجام قلمداد خواهد کرد».
به گزارش فارس، در حقیقت منظور از مکانیسم ماشه همان «سازوکار حل اختلافات» در بندهای ۳۶ و ۳۷ در برجام است. این ۲ بند از آنجا که رجوع به آنها میتواند به بازگشت خودکار تحریمهای بینالمللی علیه ایران بینجامد، به «مکانیسم ماشه». معروف شده است.
تقلا برای باجگیری
اعضای اروپایی برجام مدعی شدهاند که هدف این تصمیم حفظ توافق هستهای از طریق بحث و رایزنی با ایران برای بازگشت به تعهداتش ذیل برجام است، نه بازاعمال تحریمهای سازمان ملل.
در همین رابطه، بوریس جانسون نخستوزیر انگلیس در پیشنهادی گستاخانه خواستار جایگزین شدن «توافق مدنظر ترامپ» با برجام شد.
به نوشته رویترز، جانسون گفت: اگر قرار است از دست این توافق خلاص شویم، اجازه دهید آن را با توافق مدنظر ترامپ جایگزین کنیم. این گامی بزرگ رو به جلو خواهد بود.
نخستوزیر انگلیس در ادامه مدعی شد: من خواستار درگیری نظامی بین خودمان، ایالات متحده و ایران نیستم. اجازه دهید این را پیش ببریم.
دومینیک راب، وزیر خارجه انگلیس نیز با حضور در پارلمان انگلیس در اظهارنظری خصمانه گفت: در صورتی که ایران پایبندی به توافق هستهای را از سر نگیرد، با «انزوای فزاینده» روبهرو میشود.
راب در ادامه مدعی شد: انگلیس، آلمان و فرانسه همچنان به این توافق متعهد هستند و با حسن نیت به سازوکار حل اختلاف متوسل شدهاند. هدف از این کار، حل اختلاف و بازگرداندن ایران به پایبندی کامل به تعهدات برجامیاش است.
وی در اظهارنظری گستاخانه گفت: پاسخ ایران به سازوکار حل اختلاف، آزمونی بسیار مهم برای [نمایش] اهداف و حسن نیت [ایران] است. به ایران توصیه میکنیم برای حفظ این توافق، با ما همراهی کند. به ایران توصیه میکنیم این را به چشم فرصتی ببیند که بار دیگر به جهان اطمینان دهد که اهداف برنامه هستهایاش صرفا صلحآمیز است.
اعضای اروپایی برجام در پی آن هستند که با نگهداشتن تهدید مکانیسم ماشه بالای سر ایران، در اقدامی باجگیرانه، برجامهای بعدی را به مردم ایران تحمیل کنند.
هدف اصلی طرف اروپایی، برجامیزه کردن توان موشکی و قدرت منطقهای ایران است. اعضای اروپایی برجام بارها اذعان کردهاند که در مسئله ایران، با آمریکا دارای هدف مشترک بوده و تنها در روشهای رسیدن به این هدف مشترک، با آمریکا اختلافنظر دارد. در برجام، قطعنامههای قبلی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران لغو نشده بلکه تحت قطعنامه ۲۲۳۱ تجمیع شده و در صورت تخلف ایران از برجام قابل بازگشت خواهد بود! سؤال این است که کدامیک از قطعنامههای قبلی در حال اجرا نیست که باید از بازگشت آنها نگران باشیم و از ترس بازگشت باج بدهیم؟!
موضوع تمامیقطعنامههایی که ادعا میشود با برجام لغو شده است، تحریم کشورمان است! آیا هماکنون انواع تحریمها علیه ایران اجرا نمیشود؟! و آیا هیچ تحریم دیگری را میتوان آدرس داد که علیه کشورمان بهکار نگرفته و در حال اجرای آن نباشند؟! بنابراین ماشه مورد اشاره در مکانیسم ماشه را مدتهاست که چکاندهاند!
متن ضعیف برجام
در ایام بررسی برجام در کمیسیون ویژه مجلس، یکی از اصلیترین نقدهای منتقدین دلسوز این بود که طبق مکانیزم حل اختلاف توافق هستهای- بند ۳۶ و ۳۷- اگر آمریکا یا هر کشور دیگری به تعهداتش عمل نکند، ایران حتی نمیتواند نسبت به این مسئله شکایت کند چون نهایتا تحریمها علیه خود ایران بر میگردد اما تیم مذاکرهکننده هستهای این مسئله را رد میکرد و درتریبونهای مختلف با اعتماد به نفس کامل به تمجید از مکانیسم حل اختلاف موجود در برجام میپرداخت.
متن ضعیف برجام بهگونهای تنظیم شده که طرف مقابل تعهدات را نقض میکند ولی اگر دولت ایران اعتراض کند در نهایت قطعنامههای شورای امنیت که بهطور مشروط لغو شده دوباره علیه کشورمان باز میگردد!
لزوم واکنش متقابل
سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان از هنگام اجرایی شدن برجام تاکنون، اولاً به تمام تحریمهای آمریکا علیه ایران پایبند بودهاند و ثانیاً به هیچیک از تعهدات برجامی خود نیز عمل نکردهاند! اقدام خصمانه و گستاخانه تروئیکای اروپایی در تهدید به اجرای پروسه مکانیسم ماشه، هیچ تردیدی باقی نمیگذارد که دولت باید بهطور کامل از برجام خارج شود. ایران باید در اولین گام، بهصورت رسمی آغاز غنیسازی ۲۰ درصد را اعلام کند.
واکنش مسئول سیاست خارجی اروپا
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به فعال شدن مکانیسم حل اختلاف در برجام توسط سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان، گفت جایگزینی برای این توافق وجود ندارد. بورل با تایید دریافت نامه آغاز فرایند مکانیسم حل اختلاف برجام، گفت: برجام یک دستاور مهم در دیپلماسی چندجانبه پایدار است. با توجه به تنشهای خطرناک فعلی در خاورمیانه، حفظ برجام از هر زمانی بیشتر اهمیت دارد.
وی همچنین توضیح داد: من بهعنوان هماهنگکننده کمیسیون مشترک، بر فرایند مکانیسم حل اختلاف نظارت خواهم کرد. هدف این مکانیسم، حل مشکلات مربوط به اجرای توافق در چارچوب کمیسیون مشترک است. در این رابطه، توجهات را به تمایل وزرای خارجه (سه کشور اروپایی) برای «حفظ برجام به اهمیت یافتن راهی برای حل بنبست از طریق گفتوگوی دیپلماتیک سازنده» جلب میکنم.
واکنش روسیه
شبکه ریانووستی روسیه به نقل از منبعی در وزارت خارجه این کشور گزارش داد مسکو آغاز مکانیسم حل اختلاف برجام را غیرقابل قبول میداند.
این منبع، آغاز فرایند مکانیسم حل اختلاف در برجام توسط کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه را محکوم کرد.
این منبع دیپلمات روس همچنین توضیح داد: ما اقدامات تروئیکای اروپایی را که با اهداف و روح توافق هستهای در تضاد هست، قبول نمیکنیم.