به گزارش حلقه وصل، در اجلاس میراث جهانی یونسکو که با حضور محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی کشور در بوگوتا پایتخت کلمبیا در حال برگزاری است، پرونده مهارت‌های سنتی ساختن و نواختن دوتار که از سوی ایران ارائه شده بود، با نظر موافق اعضای کمیته، در فهرست یونسکو ثبت جهانی شد. این چهاردهمین پرونده میراث ناملموس ایران است که به ثبت جهانی می‌رسد.
محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور پس از اعلام موافقت کمیته میراث بشری ناملموس یونسکو با ثبت جهانی دوتار ایرانی بیان داشت: «دوتار ایرانی یکی از مهم‌ترین و کهن ترین ابزارهای موسیقی ایرانی است که طی قرن ها در گستره پهناوری از ایران نواخته می شده و هم اکنون نیز از جمله سازهای موسیقایی معاصر ایران است.»
معاون میراث فرهنگی کشور که به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران در اجلاس میراث جهانی ناملموس به همراه هیاتی از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حضور دارد از میزبانی دولت کلمبیا، کمیته ارزیابی و اعضای کمیته بین الدولی میراث بشری ناملموس یونسکو و دبیرخانه میراث ناملموس یونسکو برای همکاری و ثبت دوتار ایرانی در فهرست معرف میراث ناملموس بشری تشکر کرد.
طالبیان افزود: «ثبت جهانی دو تار با هدف دوستی، صلح و احترام بیشتر به تنوع فرهنگی و خلاقیت های بشری و حاملان سنت نواختن و ساختن دوتار ایرانی در میان اقوام مختلف صورت گرفته است.»
مهارت‌های سنتی ساختن و نواختن دوتار در زمره قدیمی‌ترین، رایج‌ترین و محبوب‌ترین ابزار موسیقی کشور است که به‌شکل گسترده رواج دارد.
دوتار یکی از مهم‌ترین سازهای زهی- زخمه‌ای فولکلوریک جوامع محلی روستایی و شهری ایران است و به‌شکل یک کاسه از جنس چوب توت و دسته‌ای بلند از جنس چوب زردآلو یا گردو ساخته می‌شود.
ایران پیش از این، پرونده ردیف موسیقی‌های ایرانی، موسیقی بخشی‌های خراسان و هنر ساختن و نواختن کمانچه را در حوزه موسیقی، در فهرست میراث ناملموس جهانی ثبت کرده بود.
۴۸ پرونده از کشورهای مختلف در اجلاس کمیته میراث بشری ناملموس یونسکو که از ۹ تا ۱۴ دسامبر در بوگوتا پایتخت کلمبیا برگزار می‌شود، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
در این اجلاس علاوه بر محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی کشور، مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی و احمد جلالی سفیر ایران در یونسکو نیز حضور دارند.
دوتار از قدیمی‌ترین، رایج‌ترین و محبوب‌ترین ابزار موسیقی در ایران است
علی‌اصغر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، با اشاره به ثبت جهانی مهارت‌های ساختن و نواختن دوتار به نام ایران در چهاردهمین اجلاس کمیته میراث ناملموس بشری، این ثبت را یک موفقیت بزرگ برای ملت فرهنگ دوست ایران و دولت تدبیر و امید دانست و گفت: مهارت‌های سنتی ساختن و نواختن دوتار در تمام مناطق استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، گلستان و مازندران به صورت گسترده رواج دارد، دوتار جزو قدیمی‌ترین، رایج‌ترین و محبوب‌ترین ابزار موسیقی این مناطق است. البته در جاهای دیگر ایران نیز می‌توان آن را پیدا کرد که افرادی به نوازندگی آن مشغول باشند.
مونسان افزود: در میان مناطقی که نام برده شد، دو گروه معروف حاملان و مجریان وجود دارد که می‌توان به "بخشی‌ها" به‌عنوان دوتارنوازان و دوتارسازان خراسان شمالی اشاره کرد، همچنین "دوتاری‌ها" که دوتارنوازان و دوتارسازان استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی هستند. علاوه بر این جوامع دیگری مثل کردهای کرمانج وترکمن‌ها هم حاملان و مجریان این عنصر هستند.
وی ادامه داد: دوتار یکی ازمهم‌ترین سازهای زهی-زخمه‌ای فولکلوریک جوامع محلی روستایی و شهری استان‌های یاد شده است و قدمت و رواج آن بیش از سایر سازهای فولکلوریک ایران است. دوتار شمال یک کاسه از جنس چوب خشک و مرده توت و دسته‌ای بلند از جنس خشک و مرده زردآلو یا گردو است. اکثر کارگاه‌های ساخت دوتار خصوصی هستند که در شهرها و روستاها دایرند.
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ادامه داد: دوتار در مراسم مختلف و رویدادهای گوناگون کاربرد دارد و دوتارنوازان علاوه بر نواختن تار، روایتگری نیز دارند و بسیاری از اشعار محلی، نغمه‌ها و روایت‌های حماسی، قومی و عاشقانه، مذهبی و لالایی‌ها را که بخشی از هویت فرهنگی‌اجتماعی جوامع، گروه‌ها و حاملان ومجریان را تشکیل می‌دهد، روایت می‌کنند.
مونسان در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: دوتار از طریق شیوه استاد شاگردی منتقل می‌شود و در مناطق روستایی اکثر شاگردان، فرزندان استادان هستند، کودکان معمولان آموزش را از پنج سالگی آغاز می‌کنند.
وی ادامه داد: در حال حاضر این ساز از رواج گسترده‌ای در تمام مناطق روستایی و شهری حوزه دوتار برخوردار است، شاگردان استقبال زیادی از این ساز می‌کنند و در نتیجه علاوه بر مناطق روستایی، در بیشتر مناطق شهری حوزه دوتار کلاس‌های بسیاری برپا شده و به آموزش شفاهی و سنتی دوتار می‌پردازند.
مونسان خاطرنشان کرد: حفظ و صیانت از آثار فرهنگی تاریخی و میراث فرهنگی ملموس و ناملموس یک وظیفه ملی و همگانی است و امیدوارم در سال‌های آینده نیز شاهد ثبت دیگر پرونده‌های جمهوری اسلامی ایران در اجلاس کمیته میراث ناملموس بشری باشیم.